هرکی زدت، بزنش!
خراسان/ با رايجترين اشتباهات والدين براي مديريت دعواي کودکان در مهماني ها آشنا شويد در دورهميهاي خانوادگي و دوستانه همه چيز تا جايي خوب است که بچهها با هم درگير نشدهاند و به اصطلاح آبشان با يکديگر در يک جوي ميرود. اوضاع زماني وخيم ميشود که پاي والدين و بزرگ ترها به ميان ميآيد و بسته به نوع نگرش، آنها حق را به فرزند خود يا ديگري ميدهند. هميشه يکي از مشکلات و دو راهيهاي تربيتي، زماني ايجاد ميشود که کودک را ترغيب ميکنيم از حق خودش دفاع کند ولي از سوي ديگر هرگونه پرخاشگري يا کتک زدن را در او تقبيح ميکنيم.در ادامه به دلايل ايجاد ناسازگاري ميان کودکان و رايجترين اشتباهات والدين در اين زمينه اشاره خواهيم کرد. هم طبيعي است و هم براي جلب توجه منفي! يکي از بديهيترين دلايل بروز ناسازگاري بين کودکان پيشدبستاني، همسن بودن و قرار داشتن در يک مرحله رشدي است. مثلا کودکان سه ساله در مالکيت وسايل خود بسيار ثابت قدم هستند و وسايل خود را به دوستانشان نميدهند. اين براي کودکان سه ساله کاملا طبيعي است و هنگامي که در اين سن با يکديگر همبازي ميشوند، احتمال ايجاد تعارض و تنش زياد است. از سوي ديگر در سنين دبستان و بالاتر، بازي کردن با کودکان بزرگتر دردسرساز ميشود، به دليل اينکه کودکان بزرگتر حالت رئيس مآبانه دارند و دوست ندارند کودکان کوچکتر را در بازي خود راه بدهند. همين باعث شکايت و گاهي گريه کودکان کوچکتر مي شود و براي حل دعوا رو به بزرگ ترها ميآورند. در بين پسرها از نظر نيروي جسماني هم تفاوت وجود دارد و به همين دليل در دعواهاي فيزيکي هميشه يک نفر که از نظر جسماني ضعيفتر است، شاکي و معترض ميشود. اما گاهي اوقات اين شکايت بردنها و تعارضات، صرفا وسيلهاي براي جلب توجه است. چون کودکان هنگامي که در سکوت و آرامش بازي ميکنند، توجهي دريافت نميکنند پس ترجيح ميدهند از طريق درگيري اين توجه را بگيرند! هرچند که توجه منفي است. رايجترين اشتباهات والدين براي مديريت دعواهاي کودکان حال به راهکارهاي موجود اشاره ميکنيم تا والدين با رايجترين اشتباهاتشان در اين زمينه آشنا شوند. 1- به او ميگوييد هرکه تو را زد، بزنش! به عنوان اولين و مهمترين نکته بايد بگوييم، اين توصيه که هر که تو را زد، تو هم او را بزن، به شدت اشتباه و غلط است. چون در حالت عادي والدين تاکيد دارند کودک، ديگري را نزند و خشونت به خرج ندهد پس با اين حرف تمام حرفهاي پيشين نقض ميشود. بهترين توصيه به کودکان در چنين مواقعي ميتواند اين باشد: «به چشمهاي فردي که تو را کتک ميزند يا اذيت ميکند، نگاه کن و بگو تو حق نداري با من چنين رفتاري بکني.» گام بعدي اطلاع دادن به يک بزرگتر مانند والدين، مربي مهد يا ناظم است. بهتر است اين رفتارها به شکل تمريني در خانه انجام شود تا کودک بتواند با تن صداي مناسب و انتخاب بهترين کلمات، اين مهارت را تمرين کند. 2-او را جلوي جمع بازخواست ميکنيد در صورت درگيريهاي فيزيکي، حتي اگر کودکتان به هر نحو مقصر بود، او را جلوي جمع بازخواست نکنيد، حتي نصيحت هم نکنيد بلکه اول به سمت فرزند خودتان برويد و قضيه را جويا شويد. توجه داشته باشيد رفتن شما به سمت کودک ديگر به منزله طرد کودک خودتان محسوب ميشود و تاثير منفي بر او ميگذارد. به همراه فرزندتان به سمت کودک آسيب ديده يا کتک خورده برويد و سعي کنيد قضيه را حل و فصل کنيد. 3-خيلي سريع مداخله ميکنيد در گام بعدي بايد خود کودک در حضور شما چنين رفتارهايي را نشان دهد. يعني کودک را همراهي مي کنيد ولي خود کودک اعمال و کلام قاطعانه را نشان ميدهد. لطفا انتظار موفقيت صددرصد نداشته باشيد و براي شروع از حوادث آسانتر شروع کنيد. اگر فرزندتان در گامهاي اوليه موفق نبود، شما از زبان کودک بگوييد و کمکش کنيد تا حق خود را بگيرد. دقت داشته باشيد در اين راه بايد صبور باشيد، چون اين مسائل کودک را براي حضور در مدرسه و اجتماع آماده ميکند. در موقعيتهايي که حقش خورده يا وسايلش گرفته ميشود، سريع مداخله نکنيد. اجازه دهيد کودک با روش خودش، حق خود را بگيرد و اگر موفق نبود، تمرينهاي گفته شده را به کار بگيريد. 4-کاملا مستقيم مداخله ميکنند هنگامي که در جمع فاميل يا دوستان درگيري رخ ميدهد و کودک شکايت ميکند، کافي است به او بگوييد: «عزيزم، من با تو ميآيم ولي اين مسئلهاي است که به تو مربوط است، بايد خودت به دوستت بگويي.» توجه داشته باشيد در اين مرحله پدر يا مادر، کودک را همراهي ميکنند ولي مداخله کاملا غيرمستقيم است و والد فقط نقش حمايتي دارد. اين برخورد در مواردي که اسباببازي کودک به زور گرفته شده و او ميخواهد آن را پس بگيرد هم کاربرد دارد. يعني والدين خود را در دل ماجرا قرار نميدهند و مستقيم وسيله را از کودک ديگر نميگيرند بلکه کودک را براي گرفتن وسيله تشويق ميکنند. اگر کودک در اين مرحله پيشروي نکرد، والدين ميتوانند وسيله را بگيرند و روي زمين قرار دهند و از کودک بخواهند خودش آن را بردارد يعني باز هم مستقيم وسيله را به دست کودک نميدهند. 5-به او ميگوييد اينقدر ترسو نباش! براي آموزش دفاع کردن به کودکتان از نصيحت استفاده نکنيد. مثلا نگوييد: «از خودت دفاع کن، چرا از خودت دفاع نکردي؟ چرا وقتي کتک خوردي هيچ کاري نکردي؟ نگفتم اينقدر ترسو نباش؟» يا برچسب نزنيد: «بچه من پخمه است، مظلومه، بيدست و پاست، اصلا اين کتک خوره و ... ». يا زماني که کودکتان کتک ميخورد، خشم خود را از بقيه سر او خالي نکنيد: «چرا هيچي نگفتي؟ همينطور وايستادي کتک خوردي؟» از همان ابتدا که کودک شما کتک خورد يا حقش گرفته شد يا هل داده شد، رفتاري را داشته باشيد که انتظار داريد فرزندتان در آن شرايط انجام دهد. مثلا اگر کسي کودک را کتک زد، دستش را با اقتدار ولي بدون خشونت ميگيريد و ميگوييد کار بديه، نبايد بزني. اگر به زور اسباببازي را گرفت، ميگوييد اين اسباببازي مال اونه، اين براي شماست ولي ميتونيد با همديگه تقسيم کنيد. اين رفتارها بايد بدون خشونت و خجالت گفته شود. نويسنده : دکتر ساحل گرامي| روانشناس کودک