برنامه ای جذاب برای مامان های جوان و امروزی
فارس/ شايد مدت ها بود که جاي خالي برنامه اي براي خانواده ها و به ويژه مادرهاي خانه دار در تلويزيون حس مي شد. برنامه اي که بتواند ضمن اجرا و به تصوير کشيدن دورهمي هاي مادرانه، از عادت هاي هر مادر و نکاتي که در تربيت فرزندش به کار مي گيرد رونمايي کرده و در کنار آن از وجود کارشناس هاي روانشناسي خانواده نيز به طور غير مستقيم بهره ببرد.
اين روزها برنامه «مامان ها» به کارگرداني سعيد ابراهيمي و تهيه کنندگي مجتبي حسيني هر شب ساعت ۱۸ از شبکه سه سيما بروي آنتن مي رود. برنامه اي که به نوبه خود تجربه جديدي براي سازندگان آن و حتي تلويزيون به شمار مي رود. با «سيد ميلاد ناظمي» سردبير اين برنامه که از فعالان عرصه مطبوعات و روزنامه نگاري هم هست درباره نحوه شکل گيري و چگونگي توليد اين برنامه گفت و گو کرديم.
* آقاي ناظمي برنامه «مامان ها» يکي از جديدترين برنامه هاي تلويزيوني در سبک ساختاري و محتوايي است. درباره ايده شکل گيري برنامه «مامان ها» مي فرماييد.
-سال ۹۷ همراه با خانم مصطفي زاده و آقاي حسيني مشغول به دنبال ساخت برنامه اي در حوزه سبکزندگي و خانواده بوديم و به اين نتيجه رسيديم که جاي خالي يک برنامه با محتوايي مخصوص مادران نسل جديد و دغدغههاي خاص اين نسل حس ميشود. چون در همه جاي دنيا به خاطر پيشرفت تکنولوژي، شبکههاي اجتماعي، تغيير شکل خانوادهها و... تربيت بچههاي نسل جديد نسبت به گذشته تغيير کرده و اين نياز براي جامعه فعلي ما که به قول جامعهشناسها ترکيبي از سنت و مدرنتيه است بيشتر حس ميشود. به اين شکل سراغ دغدغههاي مدرن دنياي والدگري رفتيم و البته براي اين محتواي جديد سعي کرديم فرمي جديد را طراحي کنيم.
* برنامه از طرف شبکه به شما پيشنهاد شد يا شما طرح را به تلويزيون ارائه داديد؟
-از طرف ما به شبکه ارائه شد و براي اينکه فرم و محتواي خود را محک بزنيم يک نسخه قسمت کامل را ساختيم و آن را به تلويزيون ارائه کرديم که در نهايت با استقبال نيز مواجه شد. شبکه سه که شبکه جوان هست و مادران جوان زيادي مخاطبش هستند تصميم به پخش اين اثر گرفت. زماني که پخش برنامه نهايي شد بخشي از قسمتها توليد شده بودند و شبکه پس از ملاحظه و بررسي محتوا آنها استقبال خيلي بيشتري نشان داد و توليد کار با شدت بيشتري ادامه پيدا کرد.
** اين برنامه اتاق فکر دارد؟ ايده ها و محتواي هر قسمت به چه صورت طراحي مي شود؟
-زماني که هنوز درگير توليد نشده بوديم جلسه هايي همراه آقاي سيد مجتبي حسيني و خانم مصطفيزاده داشتيم و موضوعاتمان را در آنجا مطرح و بررسي مي کرديم. هر فردي موضوعات مدنظرش را ارائه مي داد. در کنار اين مسئله از نظر برنامهسازان، کارشناسان و فعالان حوزه خانواده نيز کمک ميگرفتيم تا دغدغههاي مادرهاي نسل جديد را به ما معرفي کنند. پس از بررسي اين موارد به حدود ۵۰ موضوع نهايي رسيديم و بعد از مشاورههاي گوناگون آنها را قطعي کرديم. بعد از اين مرحله سعيد ابراهيمي به عنوان کارگردان به تيم اضافه شد و ايده هاي فرمي ما را کامل کرد. البته نقش کارگردان براي برنامه فقط سوييچ کردن تصاوير نيست و در بخش محتوا نيز اثر گذار است. البته به طور کلي ما به عنوان افراد اصلي تيم برنامه در بخشهاي مختلف به هم کمک ميکنيم و همين که برنامه مامانها تا اين حد خوشرنگ و لعاب درآمده مشخصا اثر گروه کارگرداني است. مرحله بعد افراد ديگري در قالب کارشناس و برنامه ساز به اتاق فکر ما اضافه شدند و ايده ها را چکش زديم.
* در هر قسمت از برنامه شما به موضوع يا محتوايي متفاوت ورود مي کنيد. محتواي هر قسمت از برنامه به چه صورت انتخاب مي شد؟
-در اتاق فکرها يک نقشه راه کلي از موضوعات را ترسيم ميکرديم و به شکل کلي ميدانستيم که هر قسمت بايد به چه سمت و سويي برود. اين نکته را هم بگويم که هدف قسمتهاي مختلف نسبت به هم فرق دارد. يعني ما سه دسته موضوع داريم موضوع هاي همذات پندارانه، انتقادي و آموزشي.
موضوع هاي همذات پندارانه جزو موضوعاتي است که بعضا وجود داشته است اما کسي درباره آن حرفي نمي زده مثل قسمتي که درباره عذاب وجدان مادرها بود يا مثلا حرف زدن از سختيهاي مادري. هدف ما در اين قسمت شنيدن حرفهاي صادقانه و به اشتراک گذاشتن تجربيات بود چرا که راه حل بخشي از چالشهاي مادري همين صحبتها و حرفها است چون بعد از اين مکالمات است که مادر ميفهمد که تنها نيست. ما مي خواستيم گفت و گو را درباره اين مشکل راه را فراگيرتر کنيم و به همين خاطر به اين بخش ورود کرديم. بخش ديگر موضوع هاي انتقادي است و به اين شکل است که ميگفتيم مثلا يک مشکلي در بين مادرها است و خيلي فراگير و پر تکرار رخ ميدهد. ما سراغ اين موضوعات رفتيم و با حضور مادرهايي که درگير اين مسئله هستند به نقد ماجرا پرداختيم. مثلا والدين معتاد به گوشي يا ويترين حسرتبرانگيز اينستاگرام ما در اين قسمتها گفتيم که به اين موضوع نقد داريم و به شکل درست و کاملا محترمانهاي ايرادات اين مسائل را نشان داديم.
سرفصل سوم موضوعات هم مسائل آموزشي است. مادرها با سبک زندگيهاي مختلف از چالشها وراهحلهايشان ميگويند و مخاطب بدون آموزش مستفيم و فقط با شنيدن تجربيات و قصههاي اين مادرها راهحل مطلوب خودش را پيدا ميکند. کلا در برنامه ما آموزش نقش پررنگي دارد و اين کار به روش غيرمستقيم وتوسط خود مامانهاي معمولي انجام ميشود. ما با اين سه سرفصل موضوعاتي انتخاب کرديم و در همان جلسات نقطه ابتدايي و انتهايي قسمتها را معين ميکرديم و کليت محتواي گفتوگو مشخص ميشد. مرحله بعدي هم بخش گزينش مهمانها بود. در آخر هم نوبت به گزينش و چينش ميرسيد. البته خود بخش گزينش مهمانها مراحل پيچيدهاي داشت و مهمانها طي چهار مرحله گزينش ميشدند.
*مهمانهايي که به اين برنامه مي آيند همگي يک ويژگي دارند و آن هم مادر بودن آنها است. معمولا چه کساني به عنوان مهمان به برنامه دعوت مي شوند و انتخاب آنها از چه طريقي صورت مي گيرد؟
-مهمان هاي برنامه مامانها افراد معمولي هستند و طي فراخوان عمومي يا معرفي افراد مختلف جذب شدند. اين مادرها در چهار مرحله گزينش ميشوند که شامل جلسه حضوري، پرسشنامه تلفني و... ميشود. ما در اين بخشها با معيارهاي مختلفي مثل تجربهمندي، موضع تربيتي، قدرت کلام، سبکزندگي و... افراد را اولويت بندي ميکنيم.
* يعني در گزينشهاي شما افرادي که سخن ورهاي خوبي هستند و زباني شيوا در صحبت کردن دارند، هم تاييد ميشوند؟
-بله در گزينشي که انجام مي شود تجربه مند بودن اولويت دارد اما بعد از آن بيان فرد مهم است. اگر مادري تجربه مند باشد اما نتواند خوب بيانش کند حرف و موضعش از بين مي رود. از آنجايي که ما براي تلويزيون برنامه ميسازيم بسيار مهم است که محتوا و حرف به مخاطب منتقل شود. اگر مهماني نتواند به قدر کافي نظرش را خوب بيان کند بخش زيادي از مادرهايي که شبيه او هستند در موضع ضعف ظاهر ميشوند. به همين خاطر سعي ميکنيم از ميان افرادي که تجربه و مواضع يکساني دارند، مادري که بهتر مسئله را بيان ميکند اولويت بالاتري داشته باشد.
* تا به حال چنين موردي داشتيد که فرد به خاطر سخنور نبودنش از گزينه هاي انتخابي تان خط بخورد؟ به طور کلي چه کساني حذف ميشوند؟
-گاهي مادرها تجربههاي يکساني دارد و اولويت بنديشان بر اساس همين قدرت کلام انجام ميشود. البته معمولا اينطور نيست که کسي را به طور کلي حذف کنيم. اطلاعات اين مهمانها نزد ما ميماند تا در شرايط ديگري از آنها دعوت کنيم يا کمک بگيريم. اين اتفاق هم صرفا به خاطر شرايط برنامهسازي و نگاه مخاطبمحور است چرا که همانطور که گفتم فرد بايد به گونهاي گرم و شيوا صحبت کند که مخاطب به راحتي موضع و نظراتش را متوجه شود. فارغ از اين اولويت بنديها معمولا افرادي حذف ميشوند که شرايط خيلي خاصي در زندگيشان دارند. اين شرايط ميتواند اقتصادي، فرهنگي، اجتماعيي و... باشد. براي مثال ما مهمانهايي داشتيم که سرنوشت مادريشان مثل يک فيلم سينما جذاب و عجيب بود اما از آنجايي که جنس اين مادر با سايرين فرق داشت ترجيح داديم از ايشان دعوت نکنيم چرا که قصه زندگيش به قدري خاص بود که کسي با او همذات پنداري نميکرد. البته همان آدم هم قصه جذابي داشت ولي سمت و سوي برنامه با اين فرد تغيير ميکرد و محتوا به سمت ديگري ميرفت. درکل ما به دنبال مسائل و افرادي هستيم که عموم مردم درگيرش شوند و جنس اين درگيري مادرانه و همذاتپنداري باشد. به همين خاطر هم سراغ مادرهاي معمولي رفتهايم و سعي داريم از تجربيات همين افراد استفاده کنيم.
* در بين صحبت هايتان گفتيد ايده اوليه برنامه مسائل تربيتي بود. آيا شما اين ايده را در گروه هاي ديگري غير از مادرها نيز مي توانستيد اجرا کنيد؟
-طبيعتا مسئله تربيت خيلي گسترده است و مي شد در بخش هاي ديگر و با عينک متفاوتتري به آنها پراخت.
* تا به حال برايتان پيش آمده که سوژه اي پيشنهاد دهيد و با آن موافقت نشود؟
-خير مخالفت خاصي وجود نداشته. حتي جالب است بدانيد که محتواي برنامه زماني به شبکه ارائه شد که بخش زيادي از آن تکميل شده بود. شبکه هم محتوا را بررسي کرد و نه تنها مخالفتي نداشت بلکه از ساختار کلي و نحوه پرداخت به موضوعات استقبال کرد. فقط در بعضي موارد پيشنهادهايي داشتند در رابطه با مسائلي که ميتواند به ليست موضوعات اضافه شود يا... که آنها را بررسي کرديم و بعضا به ليست موضوعات اضافه شد اما در کل همه اينها در قالب جلسات بررسي و پيشنهاد محور بود.
* حتي درباره ورود به موضوع مادران اينستاگرامي؟
-بله. جالب است بدانيد که اين قسمت مدتي قبل از جلسه بررسي ضبط شده بود و مسئولين شبکه اين قسمت را به شکل خروجي نهايي ديدند و از نحوه پرداخت به اين مسئله و جنس ميزبانها استقبال کردند.
* يکي از موضوع هايي که تا به حال تلويزيون به آنها ورود نکرده بود سختي هاي مادري بود و شما در «مامان ها» به اين مورد پرداختيد.
-بله تا به حال بنا به سياست گذاري هاي جمعيت و فرزندآوري در هيچ برنامه اي اشاره اي به اين موضوع نشده بود و همين خالي گذاشتن عرصه باعث شده بود شبکههاي ماهوارهاي روي آن مانور بدهند و آن را براي محتواي ضد فرزندآوريشان مصادره کنند. کمپيني هم با نام مادري بدون فيلتر در شبکههاي اجتماعي راهانداختند و تبليغاتشان عليه مادري بود. از طرفي تبليغ مادري فقط اين نيست که بخشي از حقيقت مادري که شيرينيها است براي خانمها بيان شود. ما تصميم گرفتيم به اين مسئله بپردازيم و تمامش را به شکل واقعي بيان کنيم و بگوييم با همه اين سختيها بدانيد مادري چقدر شيرين است که مادرها دوست دارند چند فرزند داشته باشند. اتفاقا يکي از مهمانهاي اين قسمت که از سختيهاي مادري خيلي گله داشت، بچه دومش را باردار بود.
* در اتاق فکر شما کارشناس و روانشناس هاي بسياري هستند که حالا در ساير برنامه ها اين افراد جلوي دوربين مي نشينند. در اين باره بازخوردهايي دريافت کرديد؟
-مخاطب تلويزيون به چنين الگويي عادت ندارد. همانطور که خودتان گفتيد برنامههاي ديگر کمتر به سراغ چنين فرمي رفتهاند و ذائقه مخاطب کارشناس محور شده و و دوست دارد جمع بندي ها را از زبان او بشنود. اما ما به اين نتيجه رسيده بوديم که بهترين کارشناس براي چنين برنامهاي خود مادرها هستند که تجربياتشان را ميتوانند بيان کنند. عده قابل توجهي از رويکرد ما استقابل کردند و در کنارش به همين خاطر در قسمتهاي اول گروهي از نبود کارشناس ميگفتند اما به مرور که فرم جا افتاد و مادرها متوجه شدند که چه نکات دقيق و ريزي بين همين خاطرات قرار گرفته با برنامه همراه شدند. بازخوردهاي ديگر هم فراوان بود.
* عدم حضور کارشناس مقابل دوربين به سبک ساختاري برنامه برمي گردد؟
-در وقت لزوم کارشناس هم داريم و اين کارشناسها نيز همگي مادر هستند و صحبتهاي کارشناسي شان را در قالب خاطرات و تجربه تعامل با فرزندشان بيان ميکنند. علاوه بر اين ما حس ميکرديم بايد غريزه مادري را ميان مادرهاي نسل جديد تقويت کرد. مادري کردن بر اساس حرف کارشناس، کتاب و فيلمهاي آموزشي مي تواند مادرها را توامندتر کند اما نبايد غريزه مادري را دور انداخت چرا که هيچ مادر و کودکي شبيه هم نيستند و نسخههاي واحد به درد همه مادرهانميخورد. پس هر مادري بايد با غريزهاش تصميم بگيرد. دليلي هم که در اکثر مواقع خبري از کارشناس در جمع مادرهاي ما نيست همين است.
* شما در اين برنامه از مجري استفاده کرديد که خود تجربه مادري هم دارد و به نوعي کارشناس هم هست. درباره انتخاب مجري بفرماييد.
-اول اينکه خانم مصطفي زاده يک مجري تلويزيوني به عنوان اجرا کننده و شومن نيست. ايشان در حوزه محتوا و ايده پردازي از همان ابتدا همراهمان بودند و خودشان در ساخت اين بنا تاثير مستقيم و زيادي داشتند. فارغ از اينها همانطور که اصرار داريم کارشناس ها و مهمان هايمان مادر باشند، دوست داريم مجري هم مادر باشد.
علاوه بر اين کسي که جلوي دوربين برنامه است بايد يک فرد صميمي باشد که ميزبان مادرهاي ديگر است و طبيعتا نبايد در قالب يک اجراي خشک تلويزيوني فرو برود. ما نياز به يک مادر با شخصيت صميمي، مهربان و دغدغهمند داشتيم که بين مجريهاي حرفهاي چنين فردي را پيدا نکرديم يا آن فرد مشغول کار ديگري بوده. در کنار اين مسائل بايد گفت که شخصيت خانم مصطفي زاده از ابتدا به شدت با اين برنامه هماهنگ و وجه مادرانگي اش پررنگ بود. ايشان به خاطر روزنامه نگاري و تجربه آنتن تلويزيوني در برنامههايي مثل کتابباز، جيوگي و... گزينه مناسبي بودند.
ما هم نمي خواستيم مجري صرفا برايمان پلاتو بخواند يا چندسوال ساده از مهمانها بپرسد بلکه مي خواستيم يک مهماني را مديريت کند و واقعا خودش باشد. بخندد و شوخي کند و حتي با اين مواجهيم که او از برخي لغاتي استفاده مي کند که کمتر مجري ها در کلامشان آن را به کار ميبرند اما اينها بخشي از شخصيت و کاراکتر ايشان است و همين مسئله تا حدي عامل گرمابخش برنامه مامان ها شده.
*لوکيشن اين برنامه يک خانه است و همه شرايط مهياي اين است که مخاطب به راحتي با برنامه ارتباط بگيرد. درباره انتخاب لوکيشن خانه و پوشش مجري هم بفرماييد.
-ما از همان ابتدا به دنبال صميميت و زندگي ايراني بوديم. به همين خاطر از خودمان پرسيديم مامان هاي ايراني در کجا دور هم جمع مي شوند؟ آنها کافه و استاديوم نمي روند و ميماند گزينهاي مثل پاساژ، منزل و... به همين دليل به اين نتيجه رسيديم که دکورمان يک خانه واقعي باشد. حتي ساختماني که در آنجا دکور زديم مسقف است و همه وسايل داخل دوربين هم واقعي هستند و بخش قابل توجهي از آنها را بچههاي تيم از منزلشان آوردهاند. پوشش مجري هم بر اين اساس انتخاب شد که يک ميزبان هيچ وقت در خانه خودش با مانتوي اداري نمي نشيند يا چادر مشکي نميپوشد. اين لباس بخشي از هويتهاي ميزباني داخل خانه است. فرش ايراني، پته کرمان، ترمه يزد و... بخشي از زندگي ايراني است که همگي در دکور ما وجود دارد.
* پوشش مجري و چادرهايي که مي پوشد طراحي مي شود؟
-خير. بخشي از آن ها براي شخص خانم مصطفيزاده است و بخشي ديگر آماده خريداري شدند. اين چادرها و طراحهايشان در منطقه هاي مختلف ايران استفاده ميشود و از آنجايي که قصد ترويج فرم خاصي از چادر طرح دار را نداشتيم مجري ما از چادرهاي مختلفي استفاده ميکند که گاهي ساده و گاهي زيپدار هستند.
* تا الان چند قسمت از «مامان ها» توليد شده است؟
-حدود ۴۵ قسمت ضبط شده و صحبت هاي اوليه مان با شبکه حدود ۵۰ قسمت بوده است.