چطور پرخاشگری کودک را کنترل کنیم؟
کودکت/ مديريت و کنترل خشم کودکي که عصباني و خشمگين است آسان نيست. اگر با مشکل پرخاشگري کودک خود مواجهيد، احتمالا لحظات دشواري را تجربه ميکنيد. اما اين مشکل نيز مانند ساير مشکلات بدون راهحل نيست و براي مديريت و کنترل خشم کودک، روشهايي وجود دارد که اگر از آنها مطلع باشيد، در موقعيتهاي مختلف به کمکتان خواهد آمد. بهتر است در ابتدا علت خشم و پرخاشگري را شناسايي کنيد. در واقع، گام نخست تشخيص راهکار براي هر مسئلهاي تعريف دقيق و درست آن است.
دلايل پرخاشگري کودک چيست؟
گاهي اوقات، وجود حدي از پرخاشگري در کودک طبيعي است. مثلا وقتي خواسته کودک به هر دليلي برآورده نميشود يا والدين او را از انجام بعضي کارها منع ميکنند، بايد انتظار کمي ناراحتي و عصبانيت را از جانب کودک داشته باشيد. اما پرخاشگري، در صورت دائمي بودن، نياز به بررسي دارد. ريشه پرخاش و عصبانيت را ميتوان در موارد زير پيدا کرد:
بعضي کودکان با هدف جلب توجه والدين و ديگران دست به پرخاشگري ميزنند؛
بيتوجهي والدين ممکن است باعث پرخاشگري و عصبانيت کودک شود؛
گاهي اوقات، کودک بين رفتار خوب و بد نميتواند تمايز قائل شود يا حد و مرزهاي رفتاري در خانه مشخص و روشن نيستند؛
خشم و عصبانيت والدين براي کودک مجوز پرخاشگري را صادر ميکند؛
تغذيه نامناسب هم ممکن است دليلي براي ايجاد پرخاشگري در کودک باشد. غذاهاي بهشدت چرب و شيرين مثل شکلات، چيپس و نوشابه روي خلق و رفتار کودک اثرات منفي ميگذارد؛
کودکي که به دليل موضوعات کماهميت يا خارج از کنترل، مثل نگرفتن نمره عالي در درسي که در آن استعداد يا علاقهاي ندارد، مدام تحقير ميشود و والدين او را دعوا ميکنند بهتدريج به فردي پرخاشگر بدل ميشود؛
برخي کودکان کمسن، به علت نداشتن مهارتهاي کافي در برقراري رابطه و ابراز هيجانات در مواقع ناراحتي و غم يا استرس، دست به پرخاشگري ميزنند؛
دعوا و مشاجرات والدين، انزوا و تنهايي، مورد زورگويي و قلدري قرار گرفتن از سوي بچههاي ديگر و مواردي مانند اينها هم ممکن است موجب پرخاشگري کودک شود؛
مصرف بعضي داروها نيز ممکن است بر خلق کودک تاثير بگذارد و او را تحريکپذير کند.
راههاي مقابله با پرخاشگري کودک چيست؟
کنترل و مديريت پرخاشگري کودک کمي زمانبر است، اما تا حد زيادي به کمک استراتژيها و راهکارهايي که در ادامه به آنها پرداخته ميشود ميتوان اين کار را انجام داد:
تعيين قوانين
يکي از روشهاي مؤثر براي کنترل پرخاشگري کودک تعيين قوانين و مرزهاست. مثلا به کودک ياد دهيد که بعد از بازي اسباببازيهايش را جمع کند. قبل از اينکه قوانين را تعيين کنيد، با کودک درباره آنها صحبت کنيد. قوانين روشن و مشخص باعث ميشود کودک بفهمد چه انتظاري از او ميرود. بعد از اينکه به قوانين پايبند ماند، از او تشکر کنيد تا اين رفتار در او تقويت شود. از دستور دادن و امر و نهي کردن براي تعيين و اجراي قوانين بپرهيزيد. در مقابل، با واژههاي مؤدبانهاي مانند «لطفا» و «سپاسگزارم» به فرزندتان ياد دهيد که براي اجرا و پايبندي قوانين ارزش قائليد.
صحبت کردن از عواقب پرخاشگري
يکي ديگر از روشهاي مؤثري که ميتواند به کنترل پرخاشگري کودک کمک کند صحبت کردن از عواقب پرخاشگري است. اگر کودک ببيند که رفتارهاي پرخاشگرانه و نقص قوانين خانه عواقبي دارد، سعي ميکند رفتاري مناسب داشته باشد.
ارائه الگوهاي مناسب
معمولا والدين الگوي رفتاري فرزند هستند، چون کودک بيشترين زمان را با آنها صرف ميکند. اغلب کودک رفتارهاي والدين را تقليد ميکند. بنابراين، الگوي مناسبي براي او باشيد. رفتارها و واکنشهاي شما ميتواند بر رفتارهاي کودک اثر بگذارد. پس اگر فردي آرام و به دور از پرخاش باشيد، کودکتان هم از پرخاشگري دور خواهد شد.
ابراز واکنش نسبت به پرخاشگري کودک
هرگز وقتي کودک قشقرق راه مياندازد يا پرخاشگري ميکند، سر او فرياد نزنيد. سعي کنيد تا زمان آرام شدن کودک آرامش خود را حفظ کنيد. بعد از اينکه آرام شد، با مهرباني، اما مقتدرانه با او صحبت کنيد. بهتر است به او يادآوري کنيد که چنين رفتارهايي غيرقابل پذيرش است و عواقبي در پي دارد.
توجه مثبت به رفتارهاي صحيح
يکي ديگر از راهبردهايي که ميتواند به کنترل پرخاشگري کودک کمک کند توجه مثبت است. همانطور که براي کودک توضيح ميدهيد که پرخاشگري عواقبي دارد، در برابر رفتارهاي مناسب و صحيح او نيز، بهتر است واکنش و توجه مثبت نشان دهيد.
آموزش خودکنترلي
آموزش تمرينهاي خودکنترلي نهتنها در دوران کودکي به کمک فرد ميآيد، بلکه در بزرگسالي نيز بسيار مؤثر است. يکي از مهمترين کارهايي که والدين ميتوانند براي کودک انجام دهند آموزش خودکنترلي است.
در آخر
در آخر، يادتان باشد، کنترل و مديريت پرخاشگري کودک چندان مشکل نيست، اگر روشها و استراتژيها را بدانيد و از آنها در زمان و مکان مناسب بهرهمند شويد. پرخاشگري تا حدي در همه کودکان ديده ميشود و وجود آن نگرانکننده نيست، اما اگر مداوم باشد، حتما نياز به پيگيري و بررسي دارد. راهکارهايي را که در اين مقاله به آنها پرداخته شد در زندگي خود به کار بگيريد و يادتان باشد، اگر خودتان فردي آرام و به دور از پرخاشگري باشيد، قطعا فرزندتان هم آرامتر و به دور از عصبانيت، پرخاش و خشم رشد خواهد کرد.