اذن شوهر برای سفر زنان؛ خدا یا مرد؟
آخرین خبر/ ایام اربعین یکی از ایامی است که بحث "قاعده فقهی اذن شوهر برای سفر زنان" پررنگ میشود. بسیاری از زنان مذهبی که علاقه مند به سفر اربعین هستند، توسط شوهران شان از این سفر منع میشوند و این کار نوعی وظیفه واجب (!) بر عهده آنها تلقی میشود.
سوال من این است که آیا واقعا این قاعده یک قاعده الهی است و در ارتباط با خدا و در یک رابطه عبادی، عبودیتی و قدسی تعریف میشود یا قاعده ایست در ارتباط با مردان و برای مردان؟ این همان مسئله ای است که در پست قبل نیز درباره حجاب به آن پرداخته ام.
قاعده فقهی اذن شوهر بصورت واضح و آشکاری در نسبت با مردان مفصل بندی میشود نه با خدا. برای اینکه این مسئله روشن شود یکبار باید نوع رابطه انسان با خدا را مرور کنیم و بعد ببینیم آیا قاعده اذن شوهر در رابطه انسان با خدا جا میگیرد یا خیر.
رابطه انسان با خدا یک رابطه مبتنی بر اختیار است. اختیار و آزادی مهم ترین وجه ارتباطی انسان با خداست. ما هیچ کدام مجبور به پذیرش او نیستیم،ما مجبور به اطاعت و تبعیت او نیستم(منظورم جبر وجودی است.ما در یک نظام کاملا اختیاری و انتخابی با خدا در ارتباط هستیم. اختیار است که به رفتار خوب و بد ما معنا میدهد و انتخاب های ما را ارزشمند یا کم ارزش میکند. حسین(ع) جهاد و شهادت را وقتی اختیار و انتخاب میکند ارزشمند است،اگر مجبور بود،عملش ارزشی نداشت.
حالا قاعده فقهی اذن شوهر را در نظر بگیرید، مبنای این قاعده بر "سلب اختیار از زن" و واگذاری اختیار او بر انسانی مانند خودش است. لذا همانطور که گفتم این قاعده در ارتباط با خدا تعریف نمیشود چرا که مبنای ارتباطی خدا با انسان بر مبنای اختیار است نه سلب اختیار. خدا در اختیارها ما را می سنجد.آدمِ مجبور که شایسته محاسبه و سنجش نیست.
این قاعده فقهی صرفا در رابطه با مردان تعریف میشود و خلاف قاعده کلی "اختیار انسان" که خدا در همه انسانها چه زن و چه مرد قرار داده است، میباشد. این قاعده کاملا بشری است و نسبتی با سنت الهی مختار بودن انسان ندارد. و همچنین هیچ وجه عبادی و عبودیتی برای زن نیز به دنبال ندارد، چون عبودیت و بندگی در جبر معنا ندارد. عبودیت زمانی معنا پیدا میکند که شما مختار باشید که کاری را انجام دهید یا ندهید.
لذا باید به این فکر کنیم که چرا، چگونه و از چه زمانی چنین قاعده ای که نسبتی با سنن الهی و عبودیت انسانی ندارد تحت عنوان قوانین الهی مطرح شده است؟ قاعده ای که صرفا استیلا، برتری و سلطه یک جنس بر دیگری را تحقق می بخشد.
نویسنده: زهرا اردکانی