دکتر سلام/ درمان سیاتیک؛ درد رگ سیاتیک را چگونه می‌توان تشخیص داد؟

نامه نيوز/ عصب سياتيک بزرگ‌ترين عصب نخاعي بدن است که گاهي به دلايل مختلفي از جمله ديسک کمر يا مشکلات عضلاني، دردناک مي‌شود و افراد را دچار مشکلاتي مانند کمردرد يا بي‌حسي پا مي‌کند. امروزه بسياري از افراد به اين مشکل دچار مي‌شوند و برخي نيز دردهاي ديگر را با درد سياتيک اشتباه مي‌گيرند. با چطور همراه باشيد تا علائم سياتيک و روش‌هاي درمان سياتيک را يک به يک مرور کنيم. دردي که در پشت پاي‌تان پخش مي‌شود، بي‌حسي يا سوزن‌سوزن شدني که تا پا امتداد مي‌يابد يا تکان‌هاي سريعي که در هنگام عطسه يا سرفه کردن مي‌خوريد، همگي باعث مي‌شوند تا فکر کنيد که تمامي علائم درد عصب سياتيک را داريد. شايد هم حدس شما درست باشد. درد سياتيک در واقع يک علامت است، نه يک بيماري. درد عصب سياتيک، درد پاست (در هر نقطه از مفصل ران و پايين‌تر از آن که درد تا انگشتان پا کشيده مي‌شود) که در اثر فشار به عصب ايجاد مي‌شود و عمدتا دليل آن بيرون‌زدگي ديسک يا جابه‌جايي مهره‌ي کمر است. بر خلاف باور عموم، معمولا درد واقعي کمر با درد سياتيک همراه نمي‌شود يا مي‌توان گفت که اين فقط بخش کوچکي از مشکل کلي است. دکتر اريک ماير (Eric Mayer)، متخصص ستون فقرات و ورزش در مرکز سلامت ستون فقرات کليولند مي‌گويد: اگر بيمار ۸۰ درصد درد پا و کمي درد کمر داشته باشد، در همان ابتدا، اولين حدس ما درد سياتيک است. چگونه مي‌توان فهميد که کمردردها مربوط به عصب است و مثلا از ماهيچه و عضلات ناشي نمي‌شود؟ اينجا علائمي را به شما خواهيم گفت که کمک‌تان مي‌کنند تا ريشه‌ي درد خود را بيابيد. ۱. در قسمت زانو احساس ضعف مي‌کنيد اگر در يکي از زانوها احساس ضعفي کنيد که در سراسر پا هم کشيده مي‌شود، مي‌توان ادعا کرد که يکي از علائم سياتيک را داريد. عصب سياتيکي، طولاني‌ترين عصب نخاعي بدن است که از پايين‌ترين مهره‌ي ستون فقرات به پاها کشيده شده است. زماني که اين عصب فشرده شود، عملکرد آن مختل و منجر به احساسات ناخواسته‌اي مانند درد، ضعف و سوزن‌سوزن شدن مي‌شود. اگرچه درد کمر بسيار رايج است (و اغلب تشخيص را براي پزشکان دشوار مي‌کند)، درد و ضعف در يک پا مانند پرچم قرمزي براي پزشکان عمل مي‌کند. دکتر ماير مي‌گويد: بيماران معمولا به خاطر درد به اورژانس مي‌روند اما در حقيقت اين ضعف است که بيشتر مورد توجه قرار مي‌گيرد، پس اگر احساس ضعف کرديد حتما به دنبال درمان برويد. ۲. نمي‌دانيد درد ناشي از سندروم پيرفورميس است يا از علائم سياتيک اگر به‌عنوان يک دونده‌ي حرفه‌اي ماراتن براي مسابقه بعدي تمرين نمي‌کنيد يا روي تردميل نمي‌دويد، علامت خوبي است که نشان مي‌دهد درد پاي‌تان بر اثر عصب سياتيک است و دچار سندرم نادر پيريفورميس که عمدتا گريبان‌گير ورزشکاران مي‌شود، نيستيد. نکته‌ي جالب اين است که سندرم پيريفورميس علائمي دقيقا شبيه به سياتيک دارد: درد، سوزن‌سوزن شدن و بي‌حسي که از باسن شروع مي‌شود و پا را نيز درگير مي‌کند. اما در اين سندرم، ماهيچه‌ي پيريفورميس (که در نزديکي بخش فوقاني مفصل ران قرار دارد) به جاي مهره‌ي کمر، با فشار بر عصب حساس، باعث مشکل و درد مي‌شود. ۳. نمي‌توانيد بگوييد دقيقا کدام نقطه از بدن‌تان درد مي‌کند اگر به دکتر خود فقط بگوييد درد دارم، مثل اين است که به مغازه‌اي پر از انواع مختلف بستني برويد و فقط بگوييد بستني مي‌خواهم؛ توضيح و دادن مشخصات، نکته‌ي کليدي ماجراست. گاهي اوقات ممکن است، دردي که شما فکر مي‌کنيد درد سياتيک است، واقعا درد ناشي از عصب نباشد و ريشه در عوامل ديگري مانند ماهيچه و مشکلات عضلاني داشته باشد. دکتر جاکوب تيتلبام (Jacob Teitelbaum)، نويسنده‌ي کتاب «علت واقعي، درمان واقعي» مي‌گويد: پس چگونه مي‌توانيد بفهميد؟ از انگشت شست خود استفاده کنيد. «اطراف عضلات پايين کمرتان را فشار دهيد و ببينيد که آيا مي‌توانيد نقطه‌اي پيدا کنيد که بر درد شما تأثير داشته باشد يا خير. اگر با فشار دادن بتوانيد احساس درد را تحريک کنيد (البته نه فشار ملايم، فشاري برابر با ۲ تا ۴ کيلو)، درد شما به احتمال زياد عضلاني است که در اثر کوتاه و سفت شدن ماهيچه ايجاد مي‌شود. اگر عضله‌اي در چنين موقعيتي قرار بگيرد، ضخيم‌تر مي‌شود و مواد مغذي و خوني را که به آن نياز دارد، دريافت نمي‌کند. پس زماني که بر اين عضلات سفت‌شده، فشار وارد مي‌کنيد (مخصوصا برآمدگي کوچک و حساس در مرکز)، آنها درد را به سراسر بدن ارسال مي‌کنند». ۴. آزمايشي وجود دارد که به تنهايي نمي‌توانيد انجام دهيد اين آزمايش، تستي اصلي است که پزشکان براي تشخيص سياتيک ناشي از ديسک کمر از آن استفاده مي‌کنند؛ به اين ترتيب که که کاملا دراز مي‌کشيد، سپس کسي که آزمايش را انجام مي‌دهد، پاي کشيده شده‌ي شما را حدود ۳۰ الي ۷۰ درجه بلند مي‌کند. دردي که از اين آزمايش ايجاد مي‌شود (دردي که در تمام پا، زير زانو و گاهي تا انگشتان پاي شما پخش مي‌شود) نشان‌دهنده‌ي درد سياتيک است. دليل درد اين آزمايش اين است که زماني که پاي‌تان (پايي که تحت تأثير سياتيک قرار دارد و درد مي‌کند) را مي‌کشيد، عصب سياتيک هم با آن کشيده مي‌شود و اگر ريشه‌ي عصب تحت فشار باشد، از طريق حرکت کشش، درد را احساس مي‌کنيد. ۵. مجبور شويد بيش از اندازه به دستشويي برويد منظور ما چند بار بيشتر بيدار شدن در شب نيست، منظور از دست دادن کنترل روده و مثانه‌ است. دکتر آلن هيليبرند (Alan Hilibrand)، سخنگوي آکادمي جراحان ارتوپدي آمريکا مي‌گويد: وقتي چنين چيزي با درد معمولي سياتيک همراه مي‌شود، پزشکان آن را با «عمل جراحي اورژانسي» درمان مي‌کنند. اين مورد بسيار نادر است اما اگر ستون فقرات اين‌گونه بر عصب فشار وارد کند، مي‌تواند منجر به آسيب دائمي بر عملکرد روده و مثانه شود؛ پس اگر چنين علائمي در خود مشاهده کرديد، حتما فورا به پزشک مراجعه کنيد. اما خبر خوب اين است که: طبق گفته‌هاي دکتر هيليبرند، در ۸۰ درصد مواقع، سياتيک به خودي خود درمان مي‌شود (اينکه دقيقا چگونه، بحثي جداگانه است و پزشکان نمي‌توانند به توافق برسند که آيا مهره‌ي کمر به جاي خود باز مي‌گردد يا اينکه عصب در اين حالت، ديگر اذيت نمي‌شود). دکتر ماير مي‌گويد اکثر افرادي که دچار درد عصب سياتيک حاد مي‌شوند، به تدريج بهبود مي‌يابند يا مشکل‌شان حدودا در طول ۹۰ روز برطرف مي‌شود. در اين مدت، مي‌توان دردهاي سياتيک را با داروهاي مسکن و ضد التهاب يا درمان فيزيکي کنترل کرد. اما اگر اين علائم بيش از ۳ ماه ادامه يابند، به احتمال زياد، عمل جراحي بهترين گزينه‌ي درمان است. تا اينجا تمامي علائمي را که نشان‌دهنده‌ي درد عصب سياتيک ناشي از ديسک کمر است بيان کرديم. در ادامه مي‌خواهيم ببينيم که چگونه مي‌توان اين بيماري را درمان کرد. پس با راهکارهاي درماني سياتيک در ادامه‌ي مطلب، همراه ما باشيد. کايروپراکتيک (ماساژ و جا انداختن مفاصل و استخوان‌ها) مطالعاتي که در سال ۲۰۱۰، در مجله‌ي درمان‌هاي فيزيولوژيک منتشر شد، نشان داد که درد سياتيک در ۶۰ درصد از افراد مبتلا به درد عصب سياتيک -که ساير درمان‌ها براي‌شان کارساز نبود و به‌دست‌کاري ستون فقرات روي آوردند- به‌اندازه‌ي کساني که عمل جراحي مي‌کنند، کاهش مي‌يابد. ۱۲۰ نفري که در اين تحقيق شرکت کرده بودند، به مدت ۴ هفته و هر هفته ۳ جلسه، به فيزيوتراپ مراجعه کردند و پس از آن ويزيت‌هاي هفتگي خود را به‌ طور منظم ادامه دادند و به تدريج و با بهبودي بيشتر اين جلسات درماني را کاهش دادند. نتيجه‌ي مثبت و اثرات مطلوب در افرادي که به اين روش درماني جواب دادند، تا يک سال در بدن‌شان باقي ماند. مطالعات دکتر گوردون مک مورلند (Gordon McMorland)، پزشک «مرکز ملي درمان ستون فقرات» در کالگري واقع در آلبرتا، نشان مي‌دهد که درمان‌هاي فيزيکي ستون فقرات، احتمالا واکنشي در سيستم عصبي فرد به وجود مي‌آورند که درد را تسکين مي‌دهد و تحرک طبيعي ناحيه‌ي آسيب‌ديده را باز مي‌گرداند. همچنين اين روش درماني مي‌تواند باعث کاهش التهاب و ايجاد محيطي بشود که مکانيسم درمان طبيعي بدن را بهبود مي‌بخشد. طب سوزني جينگ‌دوان يانگ (Jingduan Yang)، استاديار مرکز پزشکي دانشگاه جفرسون مي‌گويد: دردهاي شما مي‌توانند در اولين جلسه‌ي طب سوزني تسکين يابند، اما براي اينکه بهبودي کامل حاصل شود، حدود ۱۲ جلسه نياز است. مطالعه‌اي کوچک در مجله‌ي طب سنتي چيني نشان داده است که از ۳۰ بيمار مبتلا به سياتيک، ۱۷ نفر به طور کامل بهبود يافته‌اند و ۱۰ نفر هم با طب سوزني گرم که در آن سوزن‌ها گرم مي‌شود، علائم بهبودي را مشاهده کرده‌اند. يوگا مطالعه‌اي در مجله‌ي «درد» نشان داد که افراد مبتلا به درد مزمن کمر که ۱۶ هفته يوگاي آينگار کار کردند، تا ۶۴ درصد کاهش درد و تا ۷۷ درصد کاهش ناتواني داشتند. اگرچه تأثير يوگا بر سياتيک کاملا روشن نيست، اما حرکات ملايم آن مي‌تواند به بهبود بيماري کمک کند. تمرين يوگا به وسيله‌ي تقويت عضلات و بهبود انعطاف‌پذيري، مي‌تواند به افراد مبتلا به سياتيک کمک کند. دکتر جيمز کارسون (James W. Carson)، روان‌شناس مرکز جامع درد در دانشگاه بهداشت و علوم اورگن، مي‌گويد: بهتر حرکت کنيد تا در وضعيتي قرار نگيريد که باعث تشديد سياتيک شود. براي داشتن کنترل و ثبات بيشتر، مي‌توانيد از جوراب‌هاي مخصوص يوگا (غيرلغزشي) استفاده کنيد. ماساژ اگر سياتيک داريد، انتظار نداشته باشيد که فقط با ماساژ در آب گرم دردتان تسکين يابد. جف اسموت (James W. Carson)، معاون انجمن آمريکايي ماساژ درماني مي‌گويد که در اين مورد، «تريگرپوينت تراپي» بهترين روش درماني است. رگ سياتيک زير عضله‌اي به نام پيريفورميس قرار دارد که زير باسن واقع شده است. اسموت مي‌گويد زماني که عضله‌ي پيريفورميس کشيده و تنگ مي‌شود، به عصب سياتيک فشار وارد مي‌کند که اين امر سبب بي‌حسي و سوزن‌سوزن شدن پا مي‌شود. او اين فشار را با قسمت‌هايي که درد مي‌کنند يا همان نقاط ماشه‌اي در ماهيچه‌ي پيريفورميس و همچنين عضلات قسمت‌هاي پايين‌تر و باسن مرتبط مي‌داند. اسموت درمان را در ۷ الي ۱۰ روز مجزا برنامه‌ريزي کرده است. وي مي‌گويد: اگر کسي در جلسه‌ي چهارم پيشرفتي در روند بهبودي مشاهده نکرد، بايد روش‌هاي درماني ديگري را امتحان کند. کرم‌ها و پمادهاي موضعي دکتر تيرائونا لوداگ (Tieraona Low Dog)، مدير انجمن مرکز پزشکي آريزون، مي‌گويد که روغن گل راعي که روغني با خاصيت درماني است، يکي از بهترين درمان‌ها براي درد عصب است. اين روغن ضد التهاب، بايد روزي ۲ الي ۳ بار روي نقطه‌اي از بدن که درد مي‌کند، ماليده شود. گزينه‌ي ديگري هم وجود دارد: ضمادها يا کرم‌هاي فلفل هندي که بدون نسخه هم مي‌توان تهيه کرد، کاپسايسين که در انواع فلفل‌ها وجود دارد، مانع انتشار ترکيبات دردزا از عصب مي‌شود. لوداگ براي موارد شديدتر، دارويي به نام «Qutenza» را تجويز مي‌کند که از ترکيبات فلفل در آن استفاده شده است و اغلب براي دردهاي بيماري زونا تجويز مي‌شود. يک بار مصرف اين دارو به مدت يک هفته کافي و مؤثر خواهد بود. گرما يا سرما از آنجايي که عصب سياتيک در جايي عميق در باسن و پا قرار گرفته است، سرما يا گرما در سطح بدن نمي‌تواند اين التهاب دروني را تسکين دهد. اما درمان‌هاي باستاني، مي‌توانند به عنوان يک داروي ضدتحريک (که با ايجاد ورودي ديگري در منطقه‌ي دردناک، درد را کاهش مي‌دهد) عمل کنند. يعني از کيسه‌ي يخ يا تشک گرم به مدت ۱۵ دقيقه استفاده کنيد تا سرما و گرما را بيشتر از دردي که داريد احساس کنيد. پنجه‌ي شيطان لوداگ مي‌گويد که داروي گياهي پنجه‌ي شيطان، يک داروي ضدالتهاب قوي است که مانند ايبوپروفن و داروهاي مشابهي عمل مي‌کند که عوامل سوزش و التهاب را مهار مي‌کنند. او معمولا براي درمان بيماران، ۱۵۰۰ الي ۲۰۰۰ ميلي‌گرم از اين گياه را به صورت دو بار در روز، تجويز مي‌کند. برندي پيدا کنيد که مقدار استانداردي از ۵۰ ميلي‌گرم هارپاگوزيد، که ترکيب فعالي است، داشته باشد. بررسي‌ها نشان مي‌دهد که بدن اکثر افراد مي‌تواند اين مکمل را تحمل کند، اما ذکر اين نکته ضروري است که بيماران مبتلا به زخم‌هاي گوارشي يا رقت خون، نبايد از اين دارو استفاده کنند. مسکن‌ها و شل‌کننده‌هاي عضلات مصرف داروهاي ضد التهابي غير استروئيدي، يا مسکن‌هايي مانند ايبوپروفن مي‌توانند درد را تسکين دهند. چرا که اسپاسم‌هاي دردناک عضلاني، مي‌توانند با ديسک کمر هم همراه شوند، گاهي اوقات، پزشکان براي کاهش درد، از شل‌کننده‌هاي عضلات يا داروهاي تري سيکليک ضدافسردگي استفاده مي‌کنند. دکتر نيک شامي، سخنگوي انجمن جراحان ارتوپدي آمريکا مي‌گويد: اين نکته را نبايد فراموش کرد که اين نسخه براي کساني که درد آنها ناشي از فشار بر عصب سياتيک است، نمي‌تواند مؤثر باشد. تزريق اپيدورال استروئيد دکتر راج رائو (Raj Rao) بر اين عقيده است که بيماراني که دردشان در طول يک ماه کمتر نمي‌شود و روش‌هاي درماني ديگر نيز به آنها کمکي نمي‌کند، احتمالا با تزريق هدايت شده‌ي استروئيد توسط اشعه‌ي ايکس به قسمت پايين کمر و در نزديکي عصب سياتيک، بهبود مي‌يابند. اميد است که با اين روش التهاب رشته‌ي عصبي کاهش پيدا کند. در اين روش درماني نيز نگراني‌هايي در مورد عوارض جانبي و از بين رفتن تراکم استخوان وجود دارد و به همين علت، تجويز آن فقط به تعداد محدود و فقط ۳ بار در سال براي بيمار توصيه مي‌شود. ورزش و درمان فيزيکي شايد تحرک براي کساني که به درد سياتيک گرفتار شده‌اند، دشوار باشد اما داشتن فعاليت فيزيکي اهميت زيادي دارد. اگر فقط در تختخواب بخوابيد، احتمال ادامه يافتن بيشتر درد هم وجود دارد. تحرک و ورزش باعث جريان يافتن خون در ديسک و عصب مي‌شود که اين امر موجب خلاصي شما از شر داروهاي شيميايي التهاب‌زا خواهد شد. ۱۵ الي ۲۰ دقيقه پياده‌روي کنيد؛ اگر اين کار بيش از حد دردناک بود، شنا يا ايروبيک در آب را امتحان کنيد. زماني که در آب هستيد، چنين فشاري به کمرتان وارد نمي‌شود. همچنين مي‌توانيد از يک فيزيوتراپيست که قادر به تجويز ورزش‌هاي کششي براي بهبود انعطاف‌پذيري کمر و تقويت ماهيچه‌هاي مرکزي شماست، کمک بگيريد، تمامي اين درمان‌ها به ثبات ستون فقرات و کاهش آسيب‌هاي احتمالي و مشابه کمک مي‌کند. عمل جراحي بعد از گذشت ۴ الي ۶ هفته از استمرار تمامي علائم سياتيک و ديسک کمر و نبود هيچ‌گونه علائم بهبودي، احتمال اينکه عمل جراحي به بيمار توصيه شود، بسيار زياد است. نتايج تحقيقات نشان مي‌دهند که کساني که ديسک کمر خود را جراحي مي‌کنند، ۳ ماه پس از جراحي نسبت به کساني که عمل جراحي نمي‌کنند، درد و ناتوانيِ حرکتيِ کمتري دارند. همراهان عزيز، آخرين خبر را بر روي بسترهاي زير دنبال کنيد: آخرين خبر در تلگرام https://t.me/akharinkhabar آخرين خبر در ويسپي http://wispi.me/channel/akharinkhabar آخرين خبر در سروش http://sapp.ir/akharinkhabar آخرين خبر در گپ https://gap.im/akharinkhabar