زنبور گزیدگی؛ از واکنش‌های آلرژیک تا مرگ!

ايسنا/ يک متخصص طب اورژانس ضمن اشاره به علائم و نشانه‌هاي خطرناک زنبور گزيدگي، درباره نحوه درمان آن توضيح داد. دکتر غلامرضا معصومي با اشاره به خطرات ناشي از زنبور گزيدگي، گفت: سم زنبور باعث آسيب به بدن انسان مي‌شود. اين آسيب اکثراً محدود به ناحيه نزديک گزش بوده و درمواردي باعث عوارض سيستميک و خطرناک مي‌شود که حتي مي‌تواند تهديدکننده حيات فرد باشد. واکنش‌هاي حساسيتي و آلرژيک از جمله اين موارد است. وي درباره چگونگي واکنش‌هاي آلرژيک يا حساسيتي، افزود: اين حالت باعث اکثر موارد مرگ و مشکلات وخيم ناشي از زنبور گزيدگي مي‌شود و در افرادي رخ مي‌دهد که سيستم ايمني آنها به زهر زنبور حساس بوده و پس از گزش توسط زنبور، بدن آنها واکنش شديدي را از خود نشان مي‌دهد. اين افراد مکرراً واکنش‌هاي حساسيتي را در گزش توسط نوع خاصي از حشرات در گذشته گزارش مي‌دهند. معصومي با بيان اينکه سالانه حداقل ۱۰۰ مورد مرگ ناشي از واکنش‌هاي حساسيتي گزش حشرات در آمريکا رخ مي‌دهد و اين در حاليست که ميزان مرگ ناشي از مار گزيدگي در سال کمتر از ۱۰ مورد است، ادامه داد: واکنش‌هاي مرگبار حساسيتي اغلب در کساني رخ مي‌دهند که سابقه قبلي حساسيت به نيش حشره‌اي خاص را داشته‌اند. اگرچه گزش‌هاي چندگانه خطر بيشتري براي واکنش‌هاي آلرژيک تهديدکننده حيات دارند، اما واکنش مرگبار آلرژيک و مرگ حتي با يک گزش زنبور در شخصي که هيچ سابقه قبلي واکنش حساسيتي ندارد نيز مي‌تواند رخ دهد. اين متخصص طب اورژانس با بيان اينکه اکثر واکنش‌هاي حساسيتي خطرناک و مرگبار و همچنين اکثر موارد مرگ، در ساعت اول پس از گزش رخ مي‌دهد، اظهار کرد: بر همين است که مراقبت‌هاي فردي و سريع پزشکي در فرد مشکوک به واکنش‌هاي حساسيتي، يک امر حياتي است. در موارد نادري هم واکنش‌هاي مرگبار و کشنده در چهار ساعت اول پس از گزش اتفاق نمي‌افتند و با تاخير خود را نشان مي‌دهند. بنابراين در هر صورت بايد بيمار تحت مراقبت قرار گيرد. معصومي در تشريح اثرات سيستميک يا عمومي بدن در اثر گزش نيز گفت: در افراد غير حساس به نيش زنبور، گرچه گزش زنبور دردناک است، اما باعث مسأله جدي نمي‌شود. البته در همين افراد نيز گزش‌هاي چندگانه و زياد باعث عوارض شديدي مثل تخريب ماهيچه‌اي و يا نارسائي کليوي و حتي در موارد نادر باعث مرگ مي‌شود. وي تاکيد کرد که عوارض شديد گزش خصوصاً در کودکان، افراد سالمند و بيماراني که ضعيف هستند، بيشتر ديده مي‌شود. اين عوارض مي‌توانند در چند ساعت اول پس از گزش ديده شوند و يا با چند روز تأخير پس از گزش ايجاد شوند. توجه داشته باشيد حتي يک گزش در ناحيه دهان يا گلو خصوصاً در بچه‌ها مي‌تواند ورمي ايجاد کند که باعث انسداد راه هوايي شود. وي با بيان اينکه شدت علائم زنبور گزيدگي به چند عامل بستگي دارد که شامل نوع زنبور، محل گزش، تعداد گزش و حساسيت فرد گزيده شده به سم حشره است، گفت: مشکلات پزشکي ناشي از زنبور گزيدگي به دو دسته بزرگ تقسيم مي‌شوند؛ اول واکنش‌هاي موضعي که ناحيه نزديک به محل گزش را درگير مي‌کنند و دوم واکنش‌هاي حساسيتي و غير موضعي. در دسته اول علائمي چون درد، قرمزي، تورم، خارش در محل گزش ديده مي‌شود و گاهي واکنش‌هاي بزرگي در طول ۱۲تا ۳۶ ساعت پس از گزش اتفاق مي‌افتند. همچنين عفونت باکتريايي پوست گرچه شايع است، اما در طول ۱۲ تا ۳۶ ساعت اول پس از گزش و گاهي حتي پس از چند روز اتفاق مي‌افتد. معصومي ادامه داد: در دسته دوم مشکلات پزشکي گزش، قسمت‌هاي مختلف بدن را که دور از محل گزش قرار دارند، گرفتار مي کنند. در اين زمان بيمار به علائمي چون کهير، ورم در ناحيه گلو و دهان يا هر دو، تنفس مشکل و صدادار، تهوع و استفراغ، اضطراب، درد در قفسه سينه، کاهش فشار خون، ضعف و بي‌حالي دچار مي‌شوند و حتي ممکن است در موارد شديد گزش منجر به کاهش هوشياري، تنفس بسيار مشکل و حتي مرگ شود. معصومي تاکيد کرد: اکثر موارد زنبورزدگي در منزل درمان مي‌شوند و فقط بعضي از آنها نياز به مراقبت‌هاي پزشکي دارند که اين موارد شامل وجود يک واکنش موضعي بزرگ، وجود شواهد عفونت مانند افزايش درد، ورم، قرمزي و خروج چرک از محل و يا تب در محل گزش، ادامه يافتن علائم براي بيش از يک تا دو روز و ‌شک به واکنش‌هاي خطرناک حساسيتي. در اين صورت بايد سريعاً با اورژانس تماس گرفت تا فرد به مرکز اورژانس برده شود. بايد توجه کرد که خود فرد نبايد با وسيله نقليه خود به طرف مرکز اورژانس رود. زيرا اگر مبتلا به واکنش‌هاي حساسيتي باشد، ممکن است دچار کاهش هوشياري شده و باعث تصادف شود. اين متخصص طب اورژانس در ادامه صحبت‌هايش گفت: علائمي هم وجود دارند که در صورت مشاهده آن‌ها بايد به بروز واکنش‌هاي حساسيتي شک کرد. اين علائم شامل تنفس مشکل، اختلال در تکلم، التهاب دهان يا حلق، بثورات و لکه‌هاي جوش مانند در سراسر بدن و کاهش سطح هوشياري و غش کردن هستند. همچنين اگر بيش از ۱۰ تا ۲۰ گزش خصوصاً توسط زنبورهاي معمولي يا گزش در بچه‌ها و يا سالمندان و يا بيماراني که دچار يک بيماري زمينه‌اي ديگري بوده رخ داده باشد، اگر گزش در دهان يا حلق خصوصاً در کودکان رخ دهد و يا بيش از يک گزش در در اين نواحي باشد، اگر گزش مستقيماً کره چشم را درگير کند، ‌اگر بيمار گزيده شده توسط همان حشره‌اي که قبلاً گزيده شده واکنش حساسيتي داده، مجدداً گزيده شود، حتي اگر در گزش فعلي علائم حساسيتي نداشته باشد، بهتر است اين بيمار در مرکز اورژانس درمان شود، زيرا ممکن است اين افراد به طور ناگهاني به طرف واکنش‌هاي حساسيتي شديد سوق پيدا کنند. معصومي با اشاره به نحوه درمان زنبورگزيدگي نيز گفت: در درمان زنبور گزيدگي توجه به اين نکته ضروري است که هيچ پادزهر اختصاصي براي سم زنبور وجود ندارد و درمان بستگي به شدت علائم بيمار دارد. قسمت اصلي درمان، مقابله با واکنش‌هاي حساسيتي و آلرژيک ناشي از گزش است. حال اگر اين درمان‌ها به موقع صورت گيرند، در بسياري از موارد قادر به کنترل اين واکنش‌هاي حساسيتي خواهند بود. وي درباره نحوه درمان گزيدگي در منزل، گفت: بسياري از گزش‌هاي ساده در يک بيمار غيرحساس، به چيزي بيشتر از مراقبت‌هاي اوليه در خانه نياز ندارند. با استفاده از لباس مناسب و استفاده از اسپري‌هاي دافع حشرات و کلاً در صورت امکان اجتناب از رفتن به اين مناطق مي‌توان از گزش‌هاي بيشتر جلوگيري کرد. معصومي ادامه داد: در صورت گزش در منزل بلافاصله نيش حشره (خصوصاً در مورد زنبور عسل که معمولاً در پوست باقي مي‌ماند) را بيرون آوريد. زيرا اين نيش که به کيسه حاوي سم حيوان متصل است تا مدتي پس از گزش با انقباضات خود به تزريق سم زنبور به داخل بدن فرد ادامه مي‌دهد و يک روش در آوردن آن، خاراندن محل گزش بوسيله يک کارت اعتباري است. البته اصل مهم در آوردن سريع نيش از بدن بوده و روش آن از اهميت کمتري برخوردار است. وي ادامه داد: در عين حال محل گزش را با آب و صابون شسته و روي آن را با پماد آنتي بيوتيک بپوشانيد. قراردادن يخ روي محل گزش مي‌تواند باعث تخفيف درد شود که مي‌توان در هر ساعت، ۲۰ دقيقه از يخ استفاده کرد. البته بايد بين محل گزش و يخ يک پارچه تميز قرار داد تا از سرمازدگي پوست اجتناب شود. در صورت نياز از يک آنتي‌هيستامين براي رفع خارش استفاده کنيد. اگر بيش از ۱۰ سال از تزريق واکسن يادآور کزاز شما گذشته است با پزشک خود در مورد تجويز واکسن مشورت کنيد. معصومي با بيان اينکه در اکثر موارد زنبور گزيدگي همين توصيه‌ها کفايت مي‌کند، گفت: البته اگر واکنش‌هاي خطرناک مشاهده شد، اقدامات پزشکي پيشرفته‌تري مورد نياز است. اگر شخصي که توسط زنبور گزيده شده، قبلاً نيز در اثر گزش زنبور دچار واکنش‌هاي خطرناک حساسيتي شده است، بايد سريعاً از يک آنتي هيستامين استفاده کند. ما را در کانال «آخرين خبر» دنبال کنيد