خشکی موها، پیامد عادات اشتباه
هفتهنامه سلامت/ خشکي موها يکي از مشکلات شايع است که معمولا با شکنندگي و موخوره ديده ميشود و ظاهر نازيبايي دارد. خيلي از افراد دنبال روشهاي سريع براي بهبود سلامت موها هستند، اما خشکي موها ارتباط مستقيمي با عادات روزمره بهداشت و زيبايي دارد.
عوامل خشکي موها
عوامل متعددي باعث خشکي موها ميشوند، اما آنچه بهطور معمول در موهاي خشک ديده ميشود، عمدتا ناشي از عادات روزمره زندگي است که متناسب با سطح رطوبت موها نيست و خشکي بيشتر ايجاد ميکند. اولين عامل خشکي موها، شستشوي زياد است. افرادي که در حمامرفتن و شامپوزدن به موها افراط ميکنند، اين تجربه را دارند چراکه چربي طبيعي موها از بين ميرود.
دومين عامل را بايد استفاده از شويندههاي قوي براي موها دانست. شويندههاي صابوني جزو اين گروه از محصولات هستند که چربي پوست و مو را تا حدي زيادي کاهش ميدهند.
سشوار کشيدن مکرر موها نيز تاثير جدي در خشکي موها دارد، زيرا حرارت باعث از بينرفتن چربي ذاتي موها و تبخير رطوبت طبيعي موها ميشود. البته استفاده مکرر از اتوي مو نيز بهدليل حرارت مستقيم با موها چنين تاثيري دارد.
بيماريهاي زمينهساز خشکي موها
خشکي موها ممکن است ناشي از اختلال ژنتيکي باشد که در ساقه موها اتفاق ميافتد و موها شکننده ميشوند. به ندرت ممکن است عفونتهاي قارچي به ساقه موها نفوذ پيدا کنند و باعث خشکي و شکنندگي موها شوند. البته اين حالت جزو بيماريهاي نادر هستند.
بهترين اقدام براي بهبود موهاي خشک
اولين و موثرترين اقدام براي بهبود خشکي موها، تشخيص عامل زمينهاي و پرهيز از آن است. استفاده از کرمهاي نرمکننده مو يا روغن بادام پس از استحمام که موها هنوز رطوبت دارد به حفظ رطوبت ذاتي مو کمک ميکند. البته در انتخاب شامپو نيز بايد دقت کرد تا انواع مناسب براي موهاي خشک استفاده شود و خشکي موها تشديد نشود.
تغييرات دوران بارداري و خشکي مو
افزايش ترشح استروژن در دوران بارداري به کاهش ريزش موها کمک ميکند و موها بلندتر و پرپشتتر ميشوند. خشکي موها هيچ ارتباطي با تغييرات دوران بارداري و شيردهي ندارد و به عادات روزمره مانند دفعات شستشو، نوع شامپو، استفاده از سشوار و اتو مو بستگي دارد. علاوه بر اصلاح عامل زمينهساز، ميتوان استفاده از نرمکننده هنگام استحمام را نيز پيشنهاد داد؛ البته نبايد به سطح پوست برسد. ماساژ موها با کرم مو يا روغن بادام پس از شستشو نيز در حفظ رطوبت موها و بهبود خشکي موثر است.
اصول شستشوي موهاي خشک
افرادي که موهاي خشک دارند توجه کنند که شستشوي موها هر ۲ روز يکبار کفايت ميکند و البته نبايد موها در هر دفعه استحمام بيش از يک بار با شامپو شسته شود. بهترين شوينده نيز شامپو مخصوص موهاي خشک است تا مشکل تشديد نشود. آب خيلي گرم نيز براي شستشوي موها توصيه نميشود، زيرا باعث افزايش تبخير رطوبت موها ميشود. از طرفي، هنگام شستشو بايد موها را بهآرامي ماساژ داد.
يکي از عادات اشتباه و مرسوم اين است که افراد حوله را با شدت روي موها ميکشند که شکنندگي تارهاي مو را بهدنبال دارد. بهتر است حوله روي موها گذاشته شده و با فشار ملايم، آب اضافي موها گرفته شود. در شرايط شنا در استخر و دريا نيز توصيه ميشود موها پوشيده شوند، زيرا مواجهه طولاني موها با نور خورشيد و باد در کاهش رطوبت طبيعي موها نقش دارد. البته حتما شستشوي موها با شامپوي مناسب موهاي خشک ضروري است، زيرا نمک آب دريا و کلر آب استخر پس از شنا در دريا و استخر نيز به ساختار طبيعي موها آسيب ميرساند و ميتواند خشکي و وزشدن موها را بهدنبال داشته باشد.
خشکي مو در کودکان
خشکي موها در سنين مختلف ممکن است بروز کند که عموما ناشي از عادات زندگي روزمره است. البته اگر بهرغم رعايت توصيههاي حفظ سلامت پوست و مو مانند انتخاب شوينده مناسب، کاهش استفاده از سشوار و اتو مو و... وضعيت موها بهبود نيافت، بهتر است با متخصص پوست مشورت شود تا بررسي دقيقتر انجام گيرد.
شکي مو در تابستان
خشکي موها بهمعناي کاهش رطوبت و چربي طبيعي موهاست، اما اين مساله الزاما در تابستان يا شرايط گرم زندگي اتفاق نميافتد. همانطور که اشاره شد خشکي موها غالبا ناشي از عادات مرسوم شستشو، بهداشت و آرايش موهاست. البته مواجهه مستمر و طولاني موها با نور خورشيد و باد نيز در کاهش رطوبت موها تاثير دارد.
شکايت خانمها از خشکي موها
پوست سر همه افراد بهطور طبيعي به دليل ترشحات غدد چربي، چرب ميشود که اين روند در بعضي افراد کمتر و در بعضي ديگر بيشتر است. از آنجا که معمولا خانمها موهاي بلندي دارند، حتي بهرغم چربي زياد پوست سر، ممکن است چربي و رطوبت بهاندازه کافي به تارهاي مو نرسد. از طرفي بيشتر خانمها تمايل به استفاده از رنگ مو، سشوار، اتو مو و... دارند که خشکي تارهاي مو را تشديد ميکند. همچنين بهطور کلي خانمها بيشتر از آقايان موها را ميشويند که تکرر شستشو، خشکي موها را بهدنبال دارد. مشابه اين اتفاق زماني که دستها مرتب شسته ميشوند با علائم خشکي بروز ميکند.
آهن، ماده معدني موثر در سلامت موها
اولين ريزمغذي موثر در زمينه سلامت موها، آهن است. مطالعات نشان ميدهد کمبود ذخاير آهن که منجر به کمخوني شود، احتمال آسيب به موها خصوصا ريزش موها را افزايش ميدهد بنابراين توصيه به دريافت کافي منابع آهن شامل گوشتها و همچنين سبزيجات برگ سبز مانند اسفناج، تره و... ميشود.
موها و اهميت ويتامينهاي گروه B
معمولا وقتي صحبت از سلامت موها ميشود، ويتامينهاي گروه B نيز مطرح هستند. البته اسيدفوليک (B ۹)، بيوتين (B ۷) و B ۱۲ اهميت جدي و اثباتشده در سلامت موها دارند. ويتامين B ۱۲ اساسا از منابع حيواني تامين ميشود و افرادي که رژيم گياهخواري دارند بايد نسبت به کمبود آن هوشيار باشند. بهنظر ميرسد مصرف کافي گوشت، ماهي، حبوبات، لبنيات، سبزيجات و منابع مغذي گياهي مانند جوانهها ميتواند باعث اطمينان از دريافت کافي اين گروه ويتامينها شود، اما متاسفانه اين اتفاق نميافتد، زيرا بسياري از نانها امروزه از آرد سفيد تهيه ميشود، جوانهها جزو سبد تغذيه روزمره بيشتر افراد نيستند و مشکلات مالي مانع از تهيه گوشت، ماهي و لبنيات کافي ميشود که حتما نياز به اصلاح عادات غذايي وجود دارد.
توجه به منابع غذايي امگا ۳
امگا ۳ نيز در سلامت موها نقش دارد، اما بهدليل منابع محدود اين اسيدهاي چرب، کمبود اين چربيهاي مفيد وجود دارد. کنار ماهي و غذاهاي دريايي، گردو، سويا و انواع بذرها مانند دانههاي چيا و خرفه، بذر کتان منابع خوب امگا ۳ هستند که ميتوان در برنامه غذايي گنجاند. مصرف سبزيجات برگسبز نيز تا حدي موثر است، اما مصرف مکملهاي امگا ۳ بهتنهايي مفيد نيست، زيرا زماني که از خوراکيها براي تامين اين چربيها استفاده شود، بسياري ديگر از ريزمغذيها نيز دريافت ميشود.
زينک و بهبود مشکلات موها
زينک يا روي يکي از املاح ضروري در سلامت موهاست. گرچه مطالب مختلفي در مورد اهميت روي در سلامت موها وجود دارد و بسياري از افراد تاثير مثبت دريافت روي بر سلامت موها را تجربه کردهاند، اما مطالعات کافي درباره اينکه به رفع چه نوعي از مشکلات مو کمک ميکند، انجام نگرفته است. دريافت کافي منابع پروتئيني مانند گوشت، مرغ و ماهي ميتواند اطمينان از دريافت کافي روي را نيز بهدنبال دارد. البته سبزيجات نيز تاحدي به تامين اين نياز بدن کمک ميکنند. توجه به اين نکته ضروري است که در بسياري از موادغذايي بهخصوص غلات ترکيبي بهنام فيتات وجود دارد که اگر فرايند تخمير بهخوبي انجام نگيرد، مانع از جذب روي ميشود.
سلنيوم در حد تعادل
سلنيوم يکي از املاح بسيار مهم براي سلامت موهاست که تقريبا در تشکيل ۳۵ پروتئين بدن و گلوتاتيون پراکسيداز (نوعي از آنزيمهاي آنتياکسيداني) نقش دارد. البته بايد توجه داشت براي هر فرد بالغ ۵۵ ميکروگرم توصيه ميشود که نبايد بيش از اين مقدار مصرف شود، زيرا ميتواند تاثير معکوس و عامل آسيب به موها شود. مطالعهاي در اين زمينه نشان ميدهد که مردم ايران تاحدي در معرض کمبود اين ماده هستند و از همينرو توجه به دريافت کافي منابع سلنيوم بهخصوص ماهي و تخممرغ اهميت دارد.
ويتامين C، آنتياکسيدان و بهبوددهنده جذب آهن
ويتامين C علاوه بر تاثير بر کلاژنسازي پوست با کمک به جذب آهن در بهبود سلامت موها تاثير جدي دارد. اين ويتامين با داشتن خواص آنتياکسيداني قوي با راديکالهاي آزاد زمينهساز آسيب به موها نيز مقابله ميکند. متاسفانه بسياري از مردم بهاندازه کافي ميوهها و سبزيجات منابع اصلي اين ويتامين را نميخورند.
منابع غذايي حاوي ويتامين D
ويتامين D نيز در سلامت موها تاثير دارد و بهرغم کمبود اين ويتامين در بيش از ۶۰ تا ۷۰ درصد مردم، برنامه درستي براي اصلاح اين مشکل نيست و صرفا توصيه به مصرف مکمل ميشود. در واقع، بهترين روش غنيسازي مواد غذايي با ويتامين D است، زيرا مکمل تاثير موقت دارد. بسياري از مطالعات نشان ميدهد که ريزش مو ميتواند مرتبط با کمبود ويتامين D باشد.
ويتامين A، سنتز کلاژن و سلامت فوليکولها
براي سلامت فوليکولهاي مو و سنتز کلاژن، ويتامين A ضروري است. در گذشته بيشتر کمبود اين ويتامين مربوط به نوزادان و کودکان بود، اما امروزه با تجويز قطرههاي مکمل اين مشکل برطرف شده است. البته بزرگسالان کموبيش با اين کمبود مواجهاند که توصيه ميشود از پيشسازهاي اين ويتامين مانند هويج، کدوحلوايي، ميوههاي زرد و نارنجي مصرف شود تا احتمال مشکلات ناشي از دريافت زياد ويتامين A پيش نيايد، اما منابع حيواني ويتامين A مانند دل، جگر و قلوه اگر زياد مصرف شود، ميتواند عامل مسموميت با اين ويتامين و مشکلات متعدد کبد و همچنين آسيبهاي مو شود.
کلام پاياني اينکه...
برنامه غذايي متنوع، متعادل و متناسب لازمه تامين ريزمغذيهاي بدن و سلامت ارگانهاي مختلف از جمله پوست و مو است. گرچه در مواردي مانند کمخوني بهخصوص در نوجوانان يا کمبود اسيدفوليک ميتوان از مکملها تحتنظر پزشک استفاده کرد، اما براي زيبايي و سلامت ماندگار پوست و موها همواره تغذيه درست بايد رعايت شود.