رتینول؛ یکی از محبوب ترین ترکیبات مراقبت از پوست
عصر ايران/با قرار گيري در لايه مياني پوست، رتينول به خنثي سازي راديکال هاي آزاد و در ادامه تحريک ساخت الاستين و کلاژن بيشتر کمک مي کند.
دکتر رکسانا دانيالي - رتينول نه تنها يکي از شناخته شده ترين ترکيبات مراقبت از پوست به شمار مي رود، بلکه در گروه محبوب ترين ها نيز دسته بندي مي شود. اين ترکيب از جمله انواع بدون نسخه (OTC) رتينوئيدها و از مشتقات ويتامين آ است که به منظور پيشگيري از روند پيري و درمان چين و چروک هاي پوستي علاوه بر آکنه مورد استفاده قرار مي گيرد.
البته بايد توجه داشت که رتينول همانند ساير محصولات نسخه اي رتينوئيدي قوي نيست و از اين رو براي تهيه آن از داروخانه ها مي توان بدون نسخه پزشک نيز مراجعه کرد. با اين حال اگر بخواهيم مقايسه اي ميان فرآورده هاي موضعي OTC در اين خانواده داشته باشيم، رتينول همچنان در رتبه نخست ليست قرار دارد و قدرت آن از ترکيبات مشابه مانند رتينالدهيد و رتينيل پالميتات بيشتر است. اما آيا رتينول مي تواند براي پوست شما نقش درمانگر داشته باشد و به روتين روزانه مراقبت از آن اضافه شود؟
عملکرد
رتينول گونه اي از رتينوئيد است که از ويتامين آ ساخته مي شود. به جاي جداسازي و حذف سلول هاي مرده پوست درست مانند بسياري از محصولات ضد پيري و ضد آکنه، مولکول هاي کوچک سازنده رتينول از اپيدرم که خارجي ترين لايه پوست است خود را به درم مي رسانند. با قرار گيري در لايه مياني پوست، رتينول به خنثي سازي راديکال هاي آزاد و در ادامه تحريک ساخت الاستين و کلاژن بيشتر کمک مي کند. اين رويکرد با ايجاد اثري "کششي يا پر کننده"، ظاهر خطوط ريز، چين و چروک هاي مختلف و منافذ باز را تغيير مي دهد. در عين حال رتينول از نوعي تاثير لايه بردار روي سطح پوست هم بهره مي برد که به مرور زمان سبب بهبود بافت و رنگ پوست خواهد شد.
از جمله ديگر فوايد رتينول مي توان به درمان آکنه هاي شديد و همينطور اسکارهاي مرتبط به آنها اشاره کرد. در واقع اين ترکيب با جلوگيري از تشکيل کومدون به وسيله ساخت عوامل ليز کننده کومدون، جلوي بسته شدن منافذ را خواهد گرفت. البته براي آکنه هاي پيشرونده و شديد، پزشک معالج ممکن است درمان آنتي بيوتيکي را هم در کنار رتينول در نظر بگيرد. گفتني است که مشاهده تغييرات و روند بهبودي نيازمند حداقل 6 هفته زمان خواهد بود.
در نهايت طبق مقاله اي از آکادمي درماتولوژي آمريکا، تاثير رتينول بر تنظيم سطح آب رساني پوستي نيز به اثبات رسيده است. اثرات لايه برداري ملايم به از بين بردن سلول هاي مرده پوست کمک مي کند که در نتيجه آن امکان کاهش سطح رطوبت پوست وجود دارد. اين افراد بايد توجه ويژه اي نسبت به استفاده از مرطوب کننده هاي سازگار با پوست خود داشته باشند. همين روند در آنهايي که پوست چربي دارند با کنترل توليد بيش از حد سبوم به نفع پوست چرب خواهد بود. بدين ترتيب مزاياي تنظيم رطوبت پوست متوجه افراد با پوست چرب است.
اهداف درماني
رتينول در درجه اول براي درمان اختلالات پوستي زير استفاده مي شود:
- آکنه
- چين و چروک
- خطوط پوستي ريز
- لکه هاي سن، آسيب هاي ناشي از نور خورشيد و کک و مک
- بافت ناهموار پوست
- ملاسما و انواع ديگر هايپرپيگمانتاسيون
- منافذ باز و بزرگ ناشي از آکنه، پوست چرب و يا از دست رفتن کلاژن
براي آن که نتيجه مطلوب درماني در هر يک از گروه هاي فوق حاصل شود، مصرف رتينول بايد به صورت منظم و روزانه باشد. تنها کافيست چندين هفته استمرار از خود نشان دهيد تا در نهايت شاهد تغييرات پوستي باشيد.
عوارض
در حالي که رتينوئيدها از جمله رتينول داراي تاييديه سازمان غذا و دارو آمريکا هستند، اين موضوع به معناي عاري بودن از هرگونه عارضه نيست. افرادي که در روتين مراقبتي خود از محصولات حاوي رتينول استفاده مي کنند و مشخصا پوست خشکي دارند، ممکن است دچار خشکي بيشتر و التهاب جزئي شوند. اين عوارض به ويژه در دفعات اول مصرف بيشتر خواهند بود. از جمله ديگر اثرات جانبي رتينول مي توان از قرمزي، خارش و احساس حذف لايه از پوست نام برد.
البته عوارض مذکور همگي موقتي هستند و با عادت کردن پوست به محصول طي چند هفته بهبود مي يابند. با اين حال اگر همچنان با گذشت 1 الي 2 هفته عوارض ناراحت کننده ادامه يافته است، بايد با پزشک و يا داروساز خود مشورت و ترجيحا از محصولي با قدرت کمتر استفاده کنيد. استفاده از رتينول 30 دقيقه پس از شستن صورت نيز مي تواند به کاهش تحريک پوستي کمک کند. راه حل ديگر کاهش دفعات مصرف به يک روز درميان به جاي هر روز و افزايش تدريجي تحمل پوست از اين طريق خواهد بود.
همچنين استفاده همزمان از بيش از يک محصول حاوي رتينول مي تواند احتمال بروز عوارض را بالا ببرد و افراد بايد به اين مسئله دقت کنند. به خصوص کساني که محصولات ضد پيري و ضد اکنه را توام با يکديگر مصرف مي کنند و احتمال دارد همه اين فرآورده ها حاوي رتينول باشند.
احتياط مصرف
به خاطر حساسيت به نور خورشيد، بهتر است رتينول ها را شب هنگام به پوست خود بزنيد. در واقع آفتاب سوختگي يکي از بزرگترين خطرات استفاده از رتينول محسوب مي شود. حتي برخي از عوارض خشک کننده و تحريک کننده نيز با قرار گيري طولاني مدت در معرض آفتاب تشديد خواهند شد. از طرفي تابش نور خورشيد به پوست مخصوصا به طور مزمن، دقيقا منجر به القاي همان مشکلاتي مي شود که رتينول را براي درمانشان استفاده مي کنيم! مانند لکه هاي سن و چين و چروک ها. از اين رو توصيه مي شود که به هيچ عنوان مصرف ضد آفتاب با کيفيت و مناسب را فراموش نکنيد.
بانوان باردار نبايد از محصولات حاوي رتينول استفاده کنند زيرا خطر نقص و سقط جنين بالا مي رود. از اين رو پزشکان ممکن است مصرف قرص هاي ضد بارداري را حين مصرف رتينول در دستور کار قرار دهند و يا فرآورده هاي ديگري براي بانواني که قصد بارداري دارند تجويز شود.