ایرانسرا/ معماری سنتی روستای کزج، مورد توجه گردشگران

سيري در ايران/ روستا کزج که جزو 12 روستاي هدف گردشگري اردبيل و 10 روستاي داراي بافت با ارزش معماري سنتي در کشور محسوب مي‌شود و نام آن برگرفته از کلمه «کزه» يعني چوبدستي است. اين روستا به عنوان سنتگاه روستايي منفرد در دهستان خورش ‌رستم شمالي و در ارتفاع هزار و 250 متري از سطح دريا با موقعيت کوهستاني دامنه‌اي و به فاصله 5/17 کيلومتر از مرکز دهستان خورش‌رستم واقع شده و تا نزديک‌ترين شهرستان خلخال 5/57 کيلومتر فاصله دارد. روستاي کزج با بافت متمرکز ساخت و ساز پيرامون هسته اوليه آن بنا شده و به همين خاطر زمين‌هاي زراعي و باغات بيشتر در حاشيه پيرامون بافت مسکوني گسترش يافته است. رودخانه قزل‌اوزن از يک کيلومتري غربي اين روستا مي‌گذرد و ارتفاعات عرب پيله‌دشت، ورگان، چوله و داغ‌يولي در سمت شرق روستا واقع شده و آن را احاطه کرده و بافتي شبيه به روستاي گردشگري ماسوله را در منطقه پديد آورده است. آنچه اين روستا را حائز اهميت ساخته است علاوه بر معماري منحصر به ‌فرد، علاقه اهالي به حفظ اين نوع معماري و تاکيد بر حفاظت و حراست از سنن، آداب، رسوم و فرهنگ گذشته اين خطه است که به سبب نزديکي به اين روستا به ماسوله و بر اساس نظريه کارشناسي متخصصان، آثار معماري و تاريخي بر اساس شواهد مستدل و مشابهت ساخت و ساز و نيز معماري خانه‌ها، طريقه آرايش و سليقه به کار رفته در ساخت و ساز ابنيه، اهالي روستاي گردشگري ماسوله از سکنه اين روستا هستند که در گذشته‌هاي دور به علت کوچ‌رو بودن مردم اين روستا و استفاده از منطقه ماسوله به عنوان ييلاق، بخشي از جمعيت روستاي کزج در آن منطقه ساکن شده و روستاي ماسوله را به وجود آورده‌اند. روستاي کزج به سبب بافت معماري از جمله نوع مصالح به کار رفته در ساخت و ساز، رنگ‌آميزي ديوارها، حياط خانه‌ها، درها و پنجره‌ها و نيز سليقه منحصر به‌ فرد در ساخت بنا، هدايت فاضلاب منازل و بکر بودن فرهنگ زندگي اجتماعي و نيز زندگي مسالمت‌آميز شيعيان و اهل سنت ساکن در روستا، از سوي سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري کشور جزو 12 روستاي هدف گردشگري استان اردبيل تعيين شده است. نماي ظاهري اين روستا از ديد گردشگران جلوه‌اي جذاب و ديني به آن بخشيده به طوري که در نگاه نخست صدها واحد مسکوني به صورت مکعب‌هايي در کنار هم و همشکل ديده مي‌شود و با رنگ‌آميزي تزئيني ايوان‌ها، تيرهاي چوبي ايوان‌ها، درها، پله‌ها و پنجره‌ها منظره بديعي را به وجود آورده است. پشت‌بام اکثر خانه‌هاي اين روستا کاهگلي بوده و به خاطر شيب تند محل ساخت و استقرار روستا، پشت‌بام هر خانه‌اي حياط خانه بالاتر است. سقف و پشت‌بام خانه‌هاي اين روستا بيشتر با افزودن لايه‌هاي کاهگلي متعدد حدود 5/0 ‌سانتي‌متر به روش ماله‌کشي‌هاي سالانه ضخيم شده است به طوري که بارش‌هاي باران و برف سبب چکه کردن سقف‌ها نمي‌شود. اين لايه‌هاي کاهگلي از ترکيب خاک رس منطقه و کاه گندم تهيه شده و در ساليان اخير نمک نيز براي جلوگيري از نفوذ آب به لايه‌هاي زيرين و پيشگيري از چکه‌ کردن سقف‌ها به ترکيبات کاهگل افزوده مي‌شود. اين شيوه معماري حتي با همه‌گير شدن استفاده از مصالح ساختماني جديد از قبيل قير، ايزوگام، ايرانت و سيمان هنوز هم در روستاي کزج مرسوم بوده و زيبايي و طراوت خاصي به اين روستا بخشيده است. برخلاف ساير روستاهاي اردبيل و کشور در اين روستا حتي يک قلاده سگ هم به چشم نمي‌خورد و علت اين امر با پرس و جوي محلي نيز مشخص نشده و همه اهالي روستا از علت اين موضوع اظهار بي‌اطلاعي مي‌کنند. روستاي گردشگري و پرجاذبه کزج با اهالي خونگرم و ميهمان‌نواز خود در تعطيلات نوروزي آماده پذيرايي گرم از مسافران وگردشگران است تا در اين خطه سرسبز و پرمنظره لحظات خوبي براي آنها رقم بخورد.