خراسان/ يکي از بزرگ ترين معضلات در حوزه سلامت که با صنعتي شدن جوامع، تمامي مردم جهان را درگير کرده است، چاقي شکمي است. در کشور ايران نيز اين روند در حال افزايش است؛ روندي که مي تواند پيامدهاي جبران ناپذيري داشته باشد. درباره پيامدها و راه هاي پيشگيري از چاقي شکمي با خديجه رحماني کارشناس ارشد تغذيه و عضو هيئت علمي دانشگاه علوم پزشکي شهيد بهشتي تهران گفت وگو کرديم.
وي درباره اين مشکل مي گويد: چاقي شکم که از مشکلات شايع جامعه امروز است ، چاقي مرکزي نيز ناميده مي شود؛ چربي شکمي در اطراف معده و شکم با بروز بيماري هاي قلبي، عروقي، بيماري هاي متابوليک مانند سندروم متابوليک، ديابت، سندروم تخمدان پلي کيستيک و همچنين بيماري هاي عروقي، آلزايمر و... ارتباط دارد. نتايج مطالعات اخير نيز نشان مي دهد، بزرگي دور کمر از عوامل افزايش خطر مرگ و مير است که احتمال ابتلا به بيماري هاي کليه را ۲ برابر مي کند. چربي احشايي بيشتر در فضاي صفاق قرار دارد. علل افزايش چربي، تعادل نداشتن انرژي دريافتي و مصرفي است. يعني دريافت انرژي بيش از مصرف آن است. هر چند علت اصلي چاقي شناخته نشده است اما به نظر مي آيد مجموعه اي از عوامل ژني و محيطي در اين زمينه نيز تاثيرگذار است. نتايج مطالعات ديگر نيز نشان مي دهد که چربي احشايي با اختلال متابوليسم چربي و افزايش حساسيت به انسولين مرتبط است. فاکتورهاي محيطي نيز مانند استعمال دخانيات، کم تحرکي، افسردگي و نشستن طولاني مدت در ايجاد چاقي شکمي تاثيرگذار است. حتي افرادي که شغلشان به گونه اي است که مجبورند طولاني مدت بنشينند با اين مشکل يعني بزرگي شکم مواجه مي شوند. چاقي نقش مهمي در اختلال روند سوخت و ساز چربي ها و کربوهيدرات ها دارد. همچنين مشخص شده است کساني که پروتئين مصرفي شان کيفيت پاييني دارد، بيشتر دچار چاقي شکمي مي شوند. به بيان ديگر افرادي که پروتئين باکيفيت بالا مصرف مي کنند، کمتر در معرض چاقي شکمي قرار مي گيرند. اين متخصص تغذيه ادامه داد: هنگامي که از کيفيت پروتئين صحبت مي کنيم، منظورمان ارزش پروتئين است. پروتئين در واقع از مجموعه اسيدهاي آمينه تشکيل شده است. اسيدهاي آمينه ۲ نوع است يک دسته در بدن ساخته مي شود اما دسته ديگري که ساخته نمي شود و بايد از طريق غذا تامين شود بيشتر در منابع حيواني يافت مي شود که در اين زمينه مي توان به انواع گوشت ها، تخم مرغ و لبنيات اشاره کرد. اما غلات و حبوبات که پروتئين هاي گياهي است اسيد آمينه کمتري دارد.
وي مي افزايد: سلول هاي احشايي که در داخل شکم قرار دارد، ترکيبات متابوليکي خود را از طريق گردش خون به کبد مي رساند و به همين دليل تري گليسريد و اسيد چرب اضافه توليد شده توسط اين سلول هاي چربي در کبد تجمع پيدا مي کند و کبد چرب مي شود. به همين علت، معمولاً کساني که بزرگي شکم دارند، دچار کبد چرب هم مي شوند. مصرف برخي داروها نيز ممکن است به چاقي شکم منجر شود، از جمله داروهاي استروئيدي مانند بتامتازون. متاسفانه مشکل چاقي دور شکم در جامعه در حال شيوع است. به طور کلي هر قدر جامعه اي به طرف صنعتي شدن پيش مي رود، شيوع چاقي شکمي نيز بيشتر مي شود. نتايج مطالعات محققان نشان مي دهد که اندازه گيري دور کمر به عنوان فاکتور خطري بهتر از شاخص توده بدني چاقي و به تبع آن مشکلات فرد را نشان مي دهد.
چاقي دور کمر با بروز بيماري هاي قلبي، فشار خون، ديابت نوع۲، کلسترول خون بالا، بيماري هاي التهابي، ديابت و برخي انواع سرطان ها ارتباط دارد و از طرفي افزايش چربي دور شکم در پيشرفت اين بيماري ها نقش دارد.حتي نتايج مطالعات درباره ارتباط پيشرفت بيماري آسم با چاقي شکمي نشان مي دهد که ۷۵ درصد بيماران مبتلا به آسم دچار اضافه وزن يا چاقي هستند. وي ادامه داد: همچنين مطالعات نشان مي دهد که ۵۰درصد مردان و ۷۰ درصد زنان ۵۰ تا ۷۹ ساله آمريکايي که اندازه دور کمرشان بالاست، در آستانه چاقي شکمي هستند. شيوع چاقي دور شکم در مردان ۲ برابر زنان است. بعضي محققان چاقي شکمي را به هورمون هاي جنسي ارتباط مي دهند. هورمون جنسي زنان بيشتر باعث تجمع چربي در قسمت هاي پايين تنه مي شود. اما در سنين يائسگي اين چربي بيشتر دور شکم تجمع پيدا مي کند. در مردان هورمون جنسي مردانه باعث تجمع چربي در بافت هاي ديگر مي شود و چاقي شکمي در مردان با کاهش هورمون تستوسترون نيز مرتبط است. با کاهش اين هورمون چاقي شکم در آن ها افزايش پيدا مي کند و از قسمت بالا تنه يعني سينه به سمت شکم تغيير مي کند.