کشوری که با کبریت گردشگر جذب کرد!

تسنيم/ جذب توريست از اقصي نقاط دنيا در گرو ذائقه شناسي مسافران است ولي يکي از بهترين مولفه‌ها ارائه ايده‌هاي جديد در حوزه گردشگري است بطوريکه روسها در دهه ۶۰ به توليد پک‌هاي کلکسيوني کبريت روي آورده بودند و روي آن جمله Visit the soviet union ليبل زده بودند. ساخت کبريت در روسيه سابقه اي طولاني دارد. در قرن نوزدهم و در زمان حکومت امپراتوري خاندان رومانف، روسيه نيز به‌مانند ديگر کشورهاي اروپايي کبريت‌هايي با بدنه از جنس فلز توليد مي‌کردند که چوب‌هاي مصرفي در داخل قوطي قرار گرفته و آتشزنه آن قسمتي از قوطي (معمولا زير) بود که فلز آ ن‌را شياردار و يا دندانه دار مي‌ساختند. در اين رابطه شمس اللهي از پيشکسوتان و مجموعه داران کبريت ايران طي تحقيق و پژوهشي درباره آشنايي با صنعت کبريت سازي در شوروي يا همان روسيه سابق - مطالب ذيل را تدوين و جمع آوري کرده است. ساخت کبريت‌هاي چوبي با ليبل کاغذي - که مي‌شود از آن به‌عنوان نسل دوم نام برد در نيمه دوم قرن نوزدهم آغاز شد که به‌علت ارزانتر بودن براي اقشار بيشتري از مردم قابل استفاده بود، همچنين امکان ساخت سفارشي براي صادرات اين محصول به کشورهاي خارجي از جمله ايران را فراهم مي‌کرد. نوع فلز مصرفي بسته به توان مالي خريداران از جنس نقره ، مس و يا برنج بود، همچنين طرح‌هاي قلمکاري شده بر روي فلز نيز بر قيمت آنان تاثيرگذار بود. پس از وقوع انقلاب در روسيه در اوايل قرن بيستم ميلادي (1917) نيز اين روند ادامه داشته و ساخت کبريت‌هاي چوبي براي مصرف داخلي و سفارشات خارجي به‌شدت ادامه داشت. طراحي کبريت‌هاي داخلي اکثرا ساده و همراه با شعارهاي انقلابي بود. در هر کبريت 52 چوب (اشتوک) وجود داشت.از کارخانه‌هاي توليد کننده مي‌توان از بالابانوفسکايا فابريکا - پرولترسکايا زناميا - اول ماه مه-ستاره سرخ - گيگانت - گلاوس-پچپروم-بوريسوف-بالتي يا-تورينسک و بلکا را نام برد. اما شکوفايي صنعت فوق در اواخر دهه 50 ميلادي در شوروي آغاز شد. توليد پک‌هاي کلکسيوني با مضامين انقلابي، سالگرد جنگ جهاني اول، سالگرد جنگ جهاني دوم و غيره از توليدات اين دوره بود. در اوايل دهه 60 روسها براي جلب توريست‌ها پک هايي با مضامين آثار باستاني و نقاط ديدني را بر روي ليبل‌ها چاپ کرده و با نوشته: (Visit the soviet union - Visit the ussr) «از اتحاد شوروي ديدن کنيد.» «از شوروي ديدن کنيد.» توليد کردند. اين نمونه‌ها کاملا کلکسيوني و در عين حال بسيار متنوع بود. از اين زمان مضامين پک‌ها تنوع شگفت آوري پيدا کردند و علاوه بر طرح هاي قبلي، مضاميني چون: _صنايع دستي در هر يک از 15 جمهوري شوروي. _نويسندگان. _ مشاهير،مجسمه سازان،رياضيدانان _لباسهاي محلي اقوام مختلف. _رقص ها و بالت در اقوام مختلف _ مباحث فضانوردي ازجمله ارسال سفينه هاي اسپوتنيک و يا اعزام فضانوردان به فضا. _تصاوير قهرمانان شطرنج. _داستانهاي اساطيري، افسانه‌هاي ملل،قصه‌هاي مشهور، و صدها موضوع متنوع ديگر به‌صورت پک‌هاي کلکسيوني توليد شد تا پاسخگوي تقاضاي روز افزون مجموعه داران داخل کشور و اروپاي شرقي تحت حمايت روس‌ها باشد. قيمت اين پک‌ها نيز بسيار مناسب بود. قيمت کبريت تک مصرفي که بعد از انقلاب روسيه - 3 کوپک بود و در زمان جنگ دوم به 1/5کوپک رسيده بود. 20 سال بعد پک کبريت 17 عددي که شامل 16 عدد کبريت کوچک و يک عدد سايز بزرگ (اشپزخانه اي) بود در پک کلکسيوني با قيمت نازل 60 کوپک در سرتاسر کشور بفروش مي‌رسيد. اين قيمت تا اواخر دهه 80 ميلادي نيز بسته به تعداد کبريتهاي داخل پک بين 60 کوپک الي 1/5 روبل در نوسان بود. در آن زمان هر روبل معادل 2/5 دلار بود. توليد کبريت‌هاي تمام چوب که در طول دهه 60 ميلادي ادامه داشت با ورود به دهه 70 (مقارن با دهه 50 شمسي) دستخوش تغييراتي شد. تعدادي از کارخانه‌ها کماکان کبريت‌ها را با بدنه چوبي توليد کرده و روي آن ليبل کاغذي مي‌چسباندند ولي کشويي کبريت را از جنس مقوا توليد مي‌کردند، و اين روند را تا اواسط دهه 80 ميلادي ادامه دادند. تعدادي از کارخانه ها نيز اقدام به توليد کبريت‌هاي تمام مقوايي (بدنه و کشويي) کردند اما کماکان بر روي بدنه مقوا ليبل کاغذي را با طرح‌هاي گوناگون مي‌چسباندند. اين کبريت‌ها از نظر قيمت نسبت به مدلهاي چوبي ارزانتر بود و با قيمت يک کوپک (يکصدم روبل) به‌فروش مي‌رسيد. کبريت سازي شوروي تاثير بسيار زياد و غالبي بر روي اروپاي شرقي بعد از جنگ جهاني دوم داشت. بطوريکه به‌غير از جمهوري چکسلواکي - الباقي کشورهاي شرق اروپا مانند مجارستان، لهستان و روماني طراحي روي ليبل‌ها را با الهام از سوژه‌هاي روسي انتخاب مي‌کردند، که بيشتر تبليغات ايدئولوژيکي، آثار باستاني و يا مشاهير بود. در دهه 80 ميلادي سواي محصولاتي که معرفي شد که از کيفيت قابل قبولي برخوردار بودند، دو نوع محصول جديد نيز توسط کارخانجات شوروي توليد شد.کبريت‌هاي تمام مقوايي با کيفيت بسيار پايين که کاملا مصرفي و غير کلکسيوني بود و بر روي آنها انواع سوژه‌ها از تبليغ فروش راديو، ضبط، دوچرخه، موتور، روزنامه، تعويض روغن، سپرده بانکي گرفته تا المپيک و ورزش و غيره شکل گرفته بود. نوع دوم پک‌هاي تمام مقوايي بود با کيفيت بالاي مقوا و چاپ خوب که کماکان کلکسيوني بود و توليد آنها تا بعد از فروپاشي شوروي نيز ادامه داشت. سوژه‌هاي توريستي، ايدئولوژيک (توليدات قبل از سال1991)، امپراطوري روسيه،کاخ‌هاي سلطنتي و......بر روي کبريت‌ها نقش بسته بود. ما را در کانال «آخرين خبر» دنبال کنيد