رضاخان و محمدرضا چقدر پول از کشور خارج کردند؟
باشگاه خبرنگاران/ آنچه مشهود است سرعت انتقال ثروت در ميان خاندان پهلوي در دهه پنجاه است. در کتاب «مفاسد خاندان پهلوي» در اينباره آمده است:
با گسترش اعتراضات و مبارزات مردمي در سالهاي پاياني عمر رژيم پهلوي و با به خطر افتادن اموال و داراييهاي خاندان پهلوي، آنان و وابستگانشان با فروش املاک به دولت و ديگران، داراييهاي غيرمنقول خود را نقد کردند و به خارج انتقال دادند.
سابقه انتقال داراييها به خارج از کشور، به زمان رضاخان برميگردد. او مبالغ زيادي از منابع ارزي کشور را به بانکهاي خارجي انتقال داده بود و سالانه حدود شصت ميليون ميليون تومان - معادل ۲۵ ميليون دلار - به خارج ارسال کرد. او که سپردهاي در حدود ۳۰۰ ميليون تومان در بانکهاي خارج داشت، اظهار کرده بود: «۷۰۰۰ ميليون تمام جمع کردم که به ملت ياد بدهم که با جديت همه کار ميشود کرد و نبايد تنها به نان و گوشت قناعت نمود». اين مبلغ، معادل ۵۴۰۰ خرواري طلاي مثقالي ۲۰ تومان آن روز بود. ميزان موجودي رضاخان در بانکهاي انگلستان ۵۶ ميليون پوند بود که اين مبلغ بعدها به محمدرضا منتقل شد.
تجربه اخراج رضاخان از ايران، پهلويها را هوشيار کرده بود. آنان تا ميتوانستند زمين، مستغلات و داراييهاي خود را نقد کردند و به خارج انتقال دادند. محمدرضا پهلوي که يک بار در روزهاي قبل از ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ مجبور شده بود با برجا گذاشتن اموال غيرمنقول خود و خانوادهاش از ايران فرار کند، از فرداي ۲۸ مرداد در صدد آن برآمد که اين اموال را هم به اضعاف قيمت و تحت عناوين به ظاهر انقلابي و اصلاحي به اين ملت فقير بفروشد و پولهاي بادآورده را به خارج منتقل کند.
او هواپيماي اختصاصي خود را به قيمت ۸ ميليون ريال به سازمان برنامه فروخت. او به شرکت نفت ايران دستور داد که چند هتل از جمله هتل هايت شمال، هتل مشهد، هتل اوين و تأسيسات و قمارخانههاي جزيره کيش را بخرد و بابت هر هتل ۱۰۰ ميليون تومان و براي تأسيسات و قمارخانه جزيره کيش، ۵ ميليارد تومان از صندوق شرکت ملي نفت ايران را به او بپردازد. در اين معامله، منابع عظيمي نيز به دلالها و مقامهاي عالي وقت شرکت نفت پرداخت شد. شرکت ملي نفت و شرکت هواپيماي ملي ايران و شمار ديگري از بنگاههاي دولتي دستور يافتند که ساير تأسيسات بنياد پهلوي را نيز خريداري کنند. محمدرضا پهلوي با اين روش، داراييهاي خود را آزادانه به خارج منتقل کرد.
پس از پيروزي انقلاب اسلامي، روزنامه نيويورک تايمز به نقل از منابع بانکي جهان، ارزش اوراق بهادار متعلق به محمدرضا پهلوي را بيش از يک ميليارد دلار اعلام کرد و نوشت: «مبلغي بين ۲ تا ۴ ميليارد دلار تنها در طول سالهاي ۵۶ و ۵۷ از سوي خانواده سلطنتي از ايران به امريکا منتقل شده است. يکي از حسابهاي بانکي محمدرضا پهلوي در سوئيس، ۲ ميليارد سپرده داشت.»
ساير اعضاي خاندان سلطنتي نيز به تدريج داراييهاي غير نقدي خويش را به دولت يا ديگران فروختند و سرمايههاي خود را به خارج انتقال دادند. در سالهاي عادي، هر سال ۲ ميليارد دلار از ثروت کشور به صورت ارز خارج ميشد، ولي وقتي اوضاع ايران ناآرام شد، ۳۰ مهر تا اول آذر ۱۳۵۶ دو ميليارد و چهارصد ميليون دلار از کشور خارج شد. کارمندان بانک مرکزي، ليست کساني را که اين ارز را خارج کرده بودند، منتشر کرد. اين ليست حاوي نام بيش از ۱۷۱ نفر بود که در رأس آنها نام افراد خانواده سلطنتي به چشم ميخورد. پولهاي خانواده محمدرضا پهلوي در آمريکا ۱۶ ميليارد دلار تخمين زده شده است.
علاوه بر انتقال سرمايه و وجوه نقدي، اشيا و اقلام گرانقيمت مانند جواهرات و سنگهاي قيمتي، تابلو، اشياي عتيقه و ... نيز از سوي خاندان پهلوي به خارج انتقال يافت. محمدرضا پهلوي همراه اثاث و لوازم خود، چهار جعبه بزرگ (هر يک به اندازه نيمقد انسان) جواهرات از ايران خارج کرد. ساير اعضاي خانواده به طور جداگانه جواهراتشان را بردند. اشرف و ملکه مادر، مدتي قبل از پيروزي انقلاب، سر فرصت اين کار را انجام داده بودند. محمدرضا پهلوي تنها با فروش کمي از جواهراتش در امريکا، ۳۰ ميليون دلار به دست آورد.
بر اساس خبري که در روزنامه حريت ترکيه در تاريخ ۱۵ آبان ۱۳۶۹ به چاپ رسيد، فرح مبلغ ۳۵۰ ميليون استرلينگ معادل ۱۹۵۰۰۰۰۰۰۰ ليره ترک، از فروش جواهرات به ساجده حسين همسر صدام حسين به دست آورد.
منبع: پايگاه مرکز اسناد اتقلاب اسلامي