ویژگیهای شیطان چیست؟

باشگاه خبرنگاران/ قرآن کريم مشتمل بر معاني دقيق، تعاليم و حکمتهايي والا درباره حقيقت خلقت و اسرار هستي است که عمده مردم در عصر رسالت از درک آن ناتوان بودند. از اين رو پيامبر اکرم (ص) و پس از ايشان مفسران به تبيين و شرح جزئيات آيات قرآن کريم پرداختند. ما نيز با هدف آشنايي بيشتر با آيات الهي، هر روز به چند آيه از کلام الله با استناد به تفاسير معتبر مفسران قرآن کريم ميپردازيم.
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ
به نام خداوند رحمتگر مهربان
وَإِذْ زَيَّنَ لَهُمُ الشَّيْطَانُ أَعْمَالَهُمْ وَقَالَ لَا غَالِبَ لَکُمُ الْيَوْمَ مِنَ النَّاسِ وَإِنِّي جَارٌ لَکُمْ ۖ فَلَمَّا تَرَاءَتِ الْفِئَتَانِ نَکَصَ عَلَىٰ عَقِبَيْهِ وَقَالَ إِنِّي بَرِيءٌ مِنْکُمْ إِنِّي أَرَىٰ مَا لَا تَرَوْنَ إِنِّي أَخَافُ اللَّهَ ۚ وَاللَّهُ شَدِيدُ الْعِقَابِ
و (ياد آر) آن گاه که شيطان کردار (زشت) آنان را در نظرشان زيبا نمود و گفت: امروز احدي از مردم بر شما غالب نخواهد گشت و من هنگام سختي يار و فريادرس شما خواهم بود (و بدين سخنان کفار قريش را مغرور کرد) تا آنگاه که دو سپاه (اسلام و کفر) روبرو شدند شيطان پاي به فرار گذاشت و گفت که من از شما بيزارم، من قوايي (از فرشتگان آسمان) ميبينم که شما نميبينيد و من از خدا ميترسم، و عقاب خداوند بسيار سخت است.
تفسير آيه ۴۸ سوره انفال
کلمه «جار» به معناي ياور، شريک، همسايه و هم سوگند آمده که در اينجا معناي اوّل مناسبتر است. کلمه «نَکَصَ» به معناي خودداري و برگشت است و «عقب» به معناي پاشنه پا و «نَکَصَ عَلي عَقِبَيْهِ» يعني بر پاشنههاي پا چرخيد و پشت کرد. گفتگوي شيطان با طرفدارانش که در اين آيه مطرح شده، ممکن است همان وسوسههاي شيطاني باشد يا آنکه شيطان در قالب انسان، اهداف خود را دنبال کند و در قيافه انسان، به اغوا و وسوسه بپردازد که روايات هم در اين باره وارد شده است.
چنانکه شيطان در جنگ بدر، به صورت سراقهبن مالک (از سرشناسان قبيله بني کنانه) درآمد و مشرکان را تشويق و ترغيب ميکرد و به آنان وعدهي همراهي و پيروزي ميداد، امّا با حضور فرشتگان در آستانهي پيروزي سپاه اسلام، پا به فرار گذارد. پس از شکست کفّار، در مکّه به او ميگفتند:تو سبب شکست ما شدي! و او قسم ميخورد که حتّي از مکّه بيرون نيامده است. پس معلوم شد که شيطان در قيافه سراقه، به آنان وعدهي پيروزي داده، سپس فرار کرده است. شيطان براي جبهه باطل کار تبليغاتي ميکند و در آغاز مبارزه به آنان روحيّه ميدهد، ولي به هنگام ديدن امدادهاي الهي، آنان را رها کرده و عقب نشيني ميکند.
پيامهاي آيه ۴۸ سوره انفال
۱-يکي از راههاي فريب شيطان، زيبا جلوه دادن بدي هاست. «زَيَّنَ لَهُمُ الشَّيْطانُ» آري، نيکو پنداشتن کارهاي بد وناهنجاري ها، نشانه نفوذ شيطان در افکار انسان است.
۲-شيطان و شيطان صفتان، ديگران را براي فساد، توجيه وتحريک ميکنند. «زَيَّنَ، لا غالِبَ، جارٌ لَکُمْ»
۳-ايمان، حمايت فرشتگان را به دنبال دارد و کفر، حمايت شيطان را. «جارٌ لَکُمْ»
۴-شيطان، منافق، فريب کار، دروغگو و بي وفاست. «جارٌ لَکُمْ ... بَرِيءٌ مِنْکُمْ»
۵-شياطين، آتش فتنه را روشن ميکنند، ولي خود را در معرکه قرار نميدهند. «إِنِّي بَرِيءٌ مِنْکُمْ»
۶-توکّل بر غير خدا، سبب رها شدن انسان در مشکلات ميشود. «إِنِّي جارٌ لَکُمْ .. إِنِّي بَرِيءٌ مِنْکُمْ»
۷-روابط غير الهي، ناپايدار وغير قابل اطمينان است. «قالَ إِنِّي بَرِيءٌ مِنْکُمْ»
۸-شيطان، از قدرت فرشتگان آگاه است. «إِنِّي أَري ما لا تَرَوْنَ» و مشاهده قدرت فرشتگان، سبب عقب گرد او شد. «قالَ إِنِّي بَرِيءٌ مِنْکُمْ»
۹-شيطان، قادر بر مشاهده برخي امور پنهاني است. «إِنِّي أَري ما لا تَرَوْنَ»
۱۰-شيطان، به خداوند معتقد و به شدّت عقوبت او آگاه است. «إِنِّي أَخافُ اللّهَ وَ اللّهُ شَدِيدُ الْعِقابِ» به گفته ابن عباس: «شيطان به دروغ ادّعاي ترس از خداوند را داشت وگرنه کار او به اينجا نميکشيد»