کدام بازی ها حرام است؟

جوان امروز/ درباره بازي پاسور بايد دانست که به طور کلي در اسلام بازي با آلات قمار، حرام است و حکم به حرمت بازي با پاسور از آن جهت است که به عنوان يکي از ابزارهاي قمار شناخته ميشود. بنابراين، تا زماني که به اين عنوان شناخته ميشود، حکم آن حرمت خواهد بود؛ البته اگر مرجع تقليدي در صدق عنوان وسيله قمار بودن پاسور ترديد کند، فتوا به حرمت نميدهد؛ چنان که از فتواي مرحوم آيت الله اراکي(ره) چنين به دست ميآيد. ● از منظر فقهي اگر کارت هاي پاسور از نظر عرف متدين وسيله قمار محسوب نشوند، بازي با آنها بدون شرط بندي و برد و باخت بنا بر نظر برخي مراجع، اشکال ندارد. دراين باره به نظرات مراجع زير توجه فرماييد: مراجع تقليد بزرگواري چون حضرات امام، تبريزي، خامنهاي، صافي، نوري و وحيد مي گويند: بازي با آلات قمار - هر چند بدون برد و باخت - حرام است1. آيهالله فاضل: اگر در عرف از وسيله قمار بودن خارج شده باشد و برد و باختي در کار نباشد، اشکال ندارد2. آيه الله بهجت و آيه الله مکارم: اگر به صورت برد و باخت باشد، حرام است و اگر بدون آن باشد، بنا بر احتياط واجب جايز نيست3. آيه الله سيستاني: اگر به صورت برد و باخت باشد، حرام است و اگر بدون برد و باخت و شرط بندي باشد، چنانچه در عرف محل (شهر) از آلات قمار شناخته شود، بنابر احتياط واجب، بازي با آن جايز نيست4. حکمي که در مورد پاسور و شطرنج گفته شد، فرقي ندارد که بازي به وسيله اين آلات باشد يا به وسيله رايانه5. براي توضيح بيشتر درباره حکم شرعي بازي با شطرنج و پاسور بايد به نکات زير توجه کرد: 1) بازي ها به چهار گروه زير تقسيم مي شوند: الف) بازي با آلات قمار، با شرط بندي. ب) بازي با آلات قمار، بدون شرط بندي. ج) بازي با غيرآلات قمار، با شرط بندي. د) بازي با غيرآلات قمار, بدون شرط بندي. 2) اگر چه درباره تعريف قمار ميان علما اختلاف نظر وجود دارد، ولي بدون ترديد, قسم چهارم، قمار نيست و به هيچ وجه، حرمتي ندارد. همان طور که ترديدي در قمار بودن بازي قسم اول و حرام بودن آن نيست؛ بلکه قسم سوم نيز تقريبا مورد اتفاق نظر علماي ديني است که حرام است و بسياري از فقها, اصلا ملاک قماربازي را همراه بودن آن با برد و باخت و شرط بندي مي دانند؛ خواه بازي با آلات قمار باشد و يا مانند فوتبال که في نفسه حرام نيست؛ اما اگر با شرط بندي مالي همراه باشد, قمار محسوب شده، حرام مي گردد. پس شرط بندي در هرگونه بازي، حرام است؛ مگر در موارد استثنايي، مانند شنا و تيراندازي. 3) تنها مورد محل اختلاف, قسم دوم است يعني بازي با آلات قمار، بدون آن که با شرط بندي همراه باشد؛ اما مقصود از وسيله قمار، اين است که چيزي در نگاه نوع مردم و در عرف متدينين، وسيله و ابزار قماربازي باشد؛ اگر چه در برخي موارد خاص, چند نفر بدون برد و باخت و شرط بندي، بلکه به قصد سرگرمي يا بازي فکري، با آن بازي کنند. اين بازي با وسيله قمار، طبق روايات حرام است؛ اما دليل تغيير حکم برخي بازي ها بدان جهت است که ممکن است در گذشته چيزي از آلات قمار به شمار مي آمده، ولي رفته رفته، تغيير ماهيت داده، به طوري که در عرف متدينين، از ابزار قمار محسوب نشود و به عنوان يک بازي تفريحي و سرگرمي يا يک بازي فکري درآيد (چنان که برخي در مورد شطرنج اظهار مي دارند). در اين صورت، حکم آن تغيير خواهد يافت؛ زيرا حکم، تابع موضوع است و اگر موضوع عوض شود, در واقع، موضوع جديد, حکم جديدي خواهد داشت. بنابراين، بهتر است به جاي عبارت تغيير حکم، در اين گونه موارد، به عنوان تغيير موضوع ياد کنيم؛ تا افرادي که دقت کافي به عمل نمي آورند، نگويند اگر حلال و حرام پيغمبرصلي الله عليه وآله، ابدي است، پس چرا حکم خدا عوض مي شود و در يک زمان حرام است و در زماني ديگر حلال. 4) گاهي مرجع تقليد به عنوان يک کارشناس امور ديني و با استفاده از آيات و روايات، به طور کلي، يک وسيله اي را از آلات و ابزار قمار مي داند و در اين صورت، حکم به حرام بودن بازي با آن مي دهد. بنابراين، فتواي هر مرجع تقليدي، براي مقلدين وي اعتبار دارد؛ همان طور که اگر به پزشکي مراجعه کنيد، با توجه به تخصص او، به دستورات او عمل مي کنيد. از اين رو، ممکن است يک مرجع تقليد، مانند حضرت آيه الله سيستاني يا صافي گلپايگاني، بازي با شطرنج را مطلقا حرام بدانند؛ ولي برخي مراجع ديگر، مانند امام خميني, مقام معظم رهبري, آيه الله فاضل, مکارم و بهجت به عنوان وسيله قمار بودن، حرام مي دانند که اگر از وسيله قمار بودن خارج باشد، ديگر حرام نخواهد بود. بنابراين هرگونه بازي، اگر همراه شرط بندي باشد، حرام است؛ اگر چه بازي آن مانند فوتبال حلال باشد و همچنين هر چيزي که از آلات قمار باشد، حرام است؛ اگر چه شرط بندي نداشته باشد؛ مانند تخته نرد؛ ولي در صورتي که قبلا از وسايل قمار بوده، اکنون شک داريم که از آلات قمار خارج شده است و يا در عرف جامعه اسلامي از آلات قمار خارج شده باشد، بايد نسبت به حکم آن، به مرجع تقليد خود مراجعه کنيم. خداوند متعال قمار را در رديف مي گساري و بت پرستي و از کارهاي پليد شيطاني دانسته و دستور به اجتناب داده است؛ يا ايها الذين آمنوا انما الخمر والميسر والانصاب والازلام رجس من عمل الشيطان فاجتنبوه لعلکم تفلحون اي کساني که ايمان آورده ايد! بدانيد که شراب, قمار, بت ها و چوب هاي مخصوص برد و باخت, به تمامي پليد و ناپاک و از کارهاي شيطاني هستند؛ پس از اين کارها بپرهيزيد تا رستگار شويد 6. ميسر يعني قمار و قمارباز را ياسر گويند و ريشه آن يسر به معني آساني است و علت ناميدن قمار به ميسر بدان جهت است که به وسيله قمار, مال ديگران توسط قمارباز، به آساني و بي زحمت به چنگ مي آيد.7 از امام رضاعليه السلام نقل شده است که ميسر، همان قمار است .8 از پيامبر اکرم صلي الله عليه وآله پرسيدند يا رسول الله ميسر چيست؟ فرمودند: هر چيزي که با آن قماربازي کنند؛ حتي مانند قاب يا گردو .9 خداوند متعال مي فرمايد: شيطان همواره در صدد ايجاد دشمني و کينه توزي ميان شما اهل ايمان و نيز بازداشتن شما از ياد خدا و برپايي نماز است و قماربازي و مي گساري، ابزار شيطان در نيل به اين هدف است. آيا باز هم دست از اين کار برنمي داريد؛ انما يريد الشيطان ان يوقع بينکم العداوه والبغضاء في الخمر والميسر و يصدکم عن ذکر الله و عن الصلوه فهل انتم منتهون .10 در آيه ديگر، خداوند متعال باز هم مي گساري و قماربازي را در يک رديف و از گناهان کبيره دانسته است که گرچه ممکن است احيانا داراي منافعي هم باشند، اما قطعاً آثار زيان بار آنها به مراتب بيشتر از سود آنهاست؛ يسيلونک عن الخمر والميسر قل فيها اثم کبير و منافع للناس و اثمهما اکبر من نفعهما .11 نکته مهم ديگر، بازتاب رواني بازي قمار است که قمارباز، هميشه بازنده است؛ چون حتي اگر ببرد، حريص تر مي شود و باز هم دست به قمار مي زند. چه قدر قساوت قلب مي خواهد کسي که اموال و دارايي و گاهي تمام زندگي و خانه و کاشانه دوستش را بگيرد و او و خانواده اش درمانده شوند و خود با دارايي آنها به عيش و نوش بپردازد. در برخي روايات وارد شده است که قريش (همان طور که امروزه نيز گاهي به چشم مي خورد) آن قدر به قماربازي ادامه مي دادند که حتي زن و بچه خود را بر سر اين قمار گرو گذاشته، مي فروختند و اين است که بازي با آلات قمار حتي اگر بدون برد و باخت باشد نيز حرام شمرده شده است، تا شخصي به اين وادي خطرناک که شبکه شيطاني است، نزديک نشود و کسي هم که مي بازد و مي کوشد براي جبران شکست روحي و مادي خود بازي را ادامه دهد, چون اعصابش خرد شده است، چه بسا تمام زندگي خود را مي بازد و براي تسکين شکست و ناراحتي هاي خود به انواع مواد مخدر و مشروبات الکلي پناه مي برد و در منجلاب مفاسد گرفتار مي شود و شايد بدين جهت باشد که شراب و قمار با هم در اين آيات ذکر شده اند.