ضرورت اجماع ملی در نفس‌های آخر دریاچه ارومیه

در حالی‌ که وضعیت دریاچه ارومیه بار دیگر به یکی از دغدغه‌های اصلی افکار عمومی و کارشناسان محیط‌زیست تبدیل شده و سطح آب این دریاچه در پایین‌ترین میزان خود طی دو دهه گذشته قرار گرفته است.

محمدرضا عارف در جلسه کارگروه ملی نجات دریاچه ارومیه، اظهار کرد: بحران دریاچه ارومیه محدود به یک استان نیست و برای حل آن باید همه دستگاه‌ها با نگاه ملی و فرا‌منطقه‌ای وارد عمل شوند.

وی با بیان اینکه احیای این دریاچه با راه‌حل‌های جزیره‌ای و مقطعی ممکن نیست، تصریح کرد: راهی جز اجماع نخبگانی، نقد کارشناسی و ارائه راهکار از سوی دانشگاهیان و متخصصان نداریم. از نخبگان انتظار داریم نقدهای خود را همراه با پیشنهاد ارائه کنند.

معاون اول رئیس‌ جمهور با اشاره به اینکه اگر احیای دریاچه ارومیه مسئله‌ای ساده بود، در سال‌های گذشته حل می‌شد، گفت: برخی از کسانی که امروز نقد می‌کنند، در گذشته خود مسئولیت داشته‌اند؛ با این حال، با کمک دانشگاه‌ها و عزم ملی می‌توان به احیای دریاچه امیدوار بود.

عارف، از دانشگاه‌های شریف و تهران و دانشگاه‌های منطقه شمال‌غرب کشور برای همکاری علمی و ارائه راهکارهای عملی قدردانی کرد و گفت: ما با یک موجود زنده به نام دریاچه ارومیه روبه‌رو هستیم و باید اثر آن را در زیست‌بوم کشور ببینیم.

عوامل اصلی خشکی دریاچه

وی تغییر اقلیم، کاهش بارش، برداشت بی‌رویه آب از سدها و چاه‌های غیرمجاز، توسعه بی‌رویه زمین‌های کشاورزی و تغییر الگوی کشت را از مهم‌ترین عوامل خشکی دریاچه دانست و تأکید کرد: اصلاح الگوی کشت، جلوگیری از برداشت‌های غیرمجاز و تقویت مشارکت تشکل‌های مردمی باید به‌عنوان راهکارهای فوری در اولویت قرار گیرد.

معاون اول رئیس‌جمهور، با اشاره به کاهش 32 درصدی بارش‌ها در سال آبی گذشته گفت: میانگین بارش از 248 به 152 میلی‌متر رسیده و این کاهش نگران‌کننده، نیاز به تصمیمات هماهنگ و مبتنی بر واقعیت اقلیمی را دوچندان کرده است.

برداشت بی‌رویه آب و توسعه کشاورزی

عارف، گفت: با وجود اقدامات انجام‌شده، برداشت بی‌رویه آب از سدها و چاه‌های جدید همچنان ادامه دارد و لازم است نظارت‌ها و برخوردهای قانونی تشدید شود.

وی با انتقاد از توسعه کاشت محصولات آب‌بر در حوضه آبریز دریاچه افزود: تولید و صادرات محصولات باغی به قیمت هدررفت آب تمام می‌شود. اگرچه کارخانه‌های فرآوری و تولید کنسانتره احداث شده، اما باید تصمیم بگیریم آیا ادامه این الگوی کشت با هدف نجات دریاچه همخوانی دارد یا نه؟

معاون اول رئیس‌ جمهور با تأکید بر اینکه احیای دریاچه ارومیه مهم‌ترین مسئله کشور است، خطاب به وزارت جهاد کشاورزی و استانداران گفت: اصلاح الگوی کشت در منطقه باید با قاطعیت اجرا شود.

عارف خاطرنشان کرد: گزارش‌ها نشان می‌دهد به ازای هر چاه مسدودشده، 1.5 برابر چاه جدید حفر شده است. بدون نظارت و برخورد قاطع، هیچ طرحی به نتیجه نمی‌رسد.

وی با اشاره به ضرورت حضور تشکل‌های مردمی گفت: هرجا مردم وارد میدان شدند، موفق بودیم. همان‌طور که در دوران دفاع مقدس با حضور جوانان بسیجی پیروز شدیم، امروز نیز بدون مردم نجات دریاچه ممکن نیست.

معاون اول رئیس‌جمهور، عنوان کرد: باید فضای فعالیت تشکل‌های محیط‌زیستی را باز کنیم. برخی از آنها به‌دلیل برخوردهای گذشته، انگیزه خود را از دست داده‌اند. باید شرایط ورود آنها به عرصه احیای دریاچه فراهم شود.

نقد سیاست سدسازی و پیشنهادهای علمی جدید

عارف احداث سدهای متعدد در حوضه آبریز دریاچه را عاملی برای کاهش حقابه محیط‌زیست دانست و گفت: وقتی حقابه دریاچه تأمین نمی‌شود، احداث سد جدید اقدامی منطقی نیست. بخش عمده آب پشت سدها صرف کشاورزی می‌شود و این روند باید بازنگری شود.

وی از نقش سازمان زمین‌شناسی کشور در پروژه‌های علمی احیا و نیز طرح بارورسازی ابرها به‌عنوان اقدام مکمل نام برد و گفت: این طرح در دستور کار دولت چهاردهم قرار دارد و باید با جدیت پیگیری شود.