بیداری غول ۷۰۰ هزار ساله ایران؛ آتشفشان تفتان پس از قرنها سکوت نشانههای فعالیت نشان داد

خبرگزاری دانشجو/ آتشفشان تفتان در جنوب شرق ایران که حدود ۷۱۰ هزار سال خاموش بود، بهتازگی نشانههایی از فعالیت دوباره را بروز داده است. طبق تحقیقات جدید، فشار گاز در زیر سطح زمین افزایش یافته و سطح اطراف قله در بازهای دهماهه ۹ سانتیمتر بالا آمده است؛ پدیدهای که دانشمندان آن را زنگ هشدار برای پایش دقیقتر این آتشفشان میدانند.
کوه آتشفشانی تفتان در جنوب شرق ایران که برای حدود ۷۱۰ هزار سال خاموش بوده، سرانجام نشانههایی از بیداری را از خود بروز داده است. بررسیهای جدید علمی حاکی از افزایش فشار گاز در زیر سطح این آتشفشان و بالا آمدن ۹ سانتیمتری سطح زمین در اطراف قله طی بازه تیر ۱۴۰۳ تا اردیبهشت ۱۴۰۴ است؛ پدیدهای که توجه پژوهشگران زمینشناسی را به این منطقه جلب کرده است.
نشانههای فعالیت دوباره تفتان پس از قرنها سکوت
بر اساس نتایج منتشر شده در مجله بینالمللی Geophysical Research Letters، این تغییر سطح زمین میتواند ناشی از تجمع گاز در سامانه زیرزمینی آتشفشان یا جابهجایی مقادیر اندکی ماگما باشد. افزایش فشار در شکافهای سنگی و سیستم هیدروترمال، از عوامل اصلی این بالا آمدگی محسوب میشود.
«پابلو گونزالس»، آتشفشانشناس و نویسنده ارشد این پژوهش، تأکید کرد: تفتان دیگر نباید «خاموش» توصیف شود؛ بلکه باید آن را آتشفشانی «نیمهفعال» دانست. به گفته وی، این فشار در آینده یا به شکل آرام و تدریجی و یا بهصورت خشونتآمیز آزاد خواهد شد، هرچند فعلاً خطر فوران قریبالوقوع وجود ندارد.
هشدار پژوهشگران: نیاز فوری به پایش دقیقتر
«محمدحسین محمدنیا»، دانشجوی دکتری و همکار این پروژه، با استفاده از تصاویر ماهوارهای Sentinel-1 وابسته به آژانس فضایی اروپا، بالا آمدگی سطح زمین را شناسایی کرد. نخستین علائم فعالیت در سال ۲۰۲۳ دیده شد؛ زمانی که گزارشهایی از انتشار گاز گوگردی از قله منتشر شد و بوی این گازها تا فاصله ۵۰ کیلومتری و شهر خاش نیز احساس شد.
این آتشفشان در منطقهای دورافتاده و دارای شرایط امنیتی خاص قرار دارد و فاقد سیستمهای پایش زمینی استاندارد است؛ موضوعی که اهمیت تجهیز و نظارت مستمر بر آن را دوچندان میکند.
غول خفته ۳۹۴۰ متری ایران
آتشفشان تفتان، یک آتشفشان چینهای با ارتفاع ۳٬۹۴۰ متر است که در اثر فرورانش پوسته اقیانوسی عربستان به زیر قاره اوراسیا شکل گرفته است. این آتشفشان از نظر تاریخی تاکنون فوران ثبتشدهای نداشته و تنها دارای فعالیتهای گازفشانی و گوگردی (فومارول) بوده است. با این حال، دادههای جدید نشان میدهد این وضعیت در حال تغییر است.
گونزالس میگوید: «هدف این پژوهش ایجاد ترس در میان مردم نیست، بلکه زنگ هشداری برای مسئولان است تا منابع لازم برای پایش دقیقتر این آتشفشان در اختیار مراکز علمی قرار گیرد.»