پایان عجیبترین سال تحصیلی مدارس؛ ٣ میلیون دانش آموز ترک تحصیل کردند
همشهري آنلاين/ مهمترين ويژگي سال تحصيلي که روز گذشته به پايان رسيد، جايگزيني بلامنازع اينترنت بهجاي فضاي فيزيکي مدرسه بود. دانشآموزان و والدين آنها، معلمان و مديران وزارتخانه در جبري که کرونا باعث و باني آن بود، تن به تغيير موقعيت داده و از ساختار و تعاريف رسمي و هميشگي مدرسه خارج شدند و فضاي جديدي را براي تدريس و تحصيل تجربه کردند.
اينترنت که پيش از اين از سوي مديران ارشد وزارت آموزشوپرورش تهديدي براي امنيت رواني و اخلاقي دانشآموزان به شمار ميرفت، در عرض چند هفته بهسرعت تبديل به بستر اصلي آموزش عمومي کشور شد و مديران ارشد وزارتخانه براي نخستين بار در تاريخ آموزشوپرورش تن به ايجاد يک سامانه سراسري براي آموزش از راه دور و مجازي دادند. سامانه شاد که از ابتداي راهاندازي، حرف و حديثهاي زيادي درباره آن بود و منتقدان جدي در بدنه کارشناسي کشور داشت، توانست به مرور جايگزين تمام اپليکيشنهاي غيررسمي آموزشي شود و راه خودش را در بدنه مدارس باز کند؛ سامانهاي که حالا بهگفته مديران وزارتخانه، نزديک به ۱۲ ميليون دانشآموز از سراسر کشور عضو آن هستند و از بزرگترين سامانههاي آموزش مجازي ايران به شمار ميآيد.
عليرضا کاظمي، معاون پرورشي و فرهنگي وزارت آموزشوپرورش در اينباره گفت: بياغراق نيست اگر بگويم که يکي از بزرگترين محصولات و دستاوردهاي دوران کرونا در جمهوري اسلامي ايران، ورود آموزشوپرورش به فضاي مجازي بود. اين بيماري باعث شد وزارتخانه تحت اجبار به سمت اين فضا برود و زيرساختهاي نرمافزاري و سختافزاري خود را جهت ورود ۱۵ ميليون معلم و دانشآموز بهروز و کارآمد کند.
او افزود: قبول دارم که پيش از اين در سطح بالاي وزارتخانه تلاش زيادي ميشد که دانشآموزان از موبايل و ساير ابزارهاي هوشمند دوري کنند ولي کرونا اين ساختار ذهني را بههم ريخت و باعث شد که آموزشوپرورش براي امتداد فعاليتهاي خود وارد اين فضا شود که بايد آن را به فال نيک گرفت.
طبق آمار رسمي وزارت آموزشوپرورش، ۱۱۰ هزار و ۹۷۹ مدير، ۱۲ ميليون و ۲۸۶ هزار و ۱۹۳ دانشآموز و ۷۰۶ هزار و ۳۴۲ معلم عضو شبکه شاد هستند و در اين فضا سال تحصيلي را دنبال کردند.
روي تلخ آموزش مجازي
اگرچه کرونا باعث شد آموزشوپرورش بالاخره از قالبها و ساختارهاي رسمي و غيرمنعطف خود خارج شود و روشهاي آموزشي ديگر را هم تجربه کند اما قسمت تلخ اين داستان، خارجشدن دانشآموزان زيادي از گردونه تحصيل بود. دانشآموزاني که بهگفته وزير آموزشوپرورش تعدادشان به ۳ ميليون نفر ميرسد. «بيشتر آنها کودکان يا نوجواناني هستند که يا به ابزار هوشمند مثل موبايل و تبلت دسترسي ندارند يا در مناطقي زندگي ميکنند که اينترنت در آنجا نيست.»
البته مسئولان آموزشوپرورش ميگويند که در طول سال تحصيلي تلاش کردهاند با تهيه جزوههاي آموزشي براي دانشآموزان بازمانده از تحصيل، بهخصوص در مناطق محروم، استمرار آموزش زنده تلويزيوني و فرستادن معلم در خانه آن دسته از افراد که نتوانستهاند عضو سامانه شاد شوند، تا حدي اين نقيصه را حل کنند اما بهگفته مديران آموزشوپرورش برخي از استانها، بازهم آمار دانشآموزاني که ترک تحصيل کرده يا از تحصيل بازماندهاند، زياد است.
بين استانهاي کشور، خراسان رضوي بيشترين آمار ترکتحصيل را دارد. قاسمعلي خدابنده، مديرکل آموزشوپرورش خراسان رضوي آمار ۴۰ هزار دانشآموز بازمانده از تحصيل را داده و گفته بود بسياري از آنها در مناطق محروم خراسان زندگي ميکنند. مسئله بسياري از دانشآموزاني که در دوره کرونا ترک تحصيل کردند، گرانبودن ابزار هوشمند مانند تلفن همراه، تبلت، لپتاپ و هزينههاي اينترنت بود. يک گوشي ايراني هوشمند در بازار تهران حداقل ۶ ميليون تومان قيمت دارد.
مهديه يارعلي، کارشناس آموزشي و معلم ابتدايي، ميگويد: اگر کمک پراکنده نيکوکاران و افراد دغدغهمند نبود، قطعا تعداد دانشآموزان ترک تحصيل کرده در مناطق حاشيهنشين شهرهاي بزرگ، روستاها و شهرستانهاي محروم تا دوبرابر آمار فعلي افزايش مييافت. وضعيت معلمان هم در اين زمينه بهتر از دانشآموزان نبود. معلمان هم هزينههاي زيادي دادند. واقعيت اين است که آموزشوپرورش وظيفه داشت که ابزار هوشمند را براي تدريس در اختيار همه معلمان قرار دهد اما نهتنها اين کار را نکرد، بلکه باعث شد آنها در اين وضعيت اقتصادي سخت، هزينههاي گزافي را براي تهيه موبايل يا تبلت از جيب خود بپردازند تا آموزش رسمي کشور عقب نيفتد.
امتحانات، دعواي ناتمام والدين و مدارس
حضوريکردن کلاسهاي درس در برخي از بازههاي زماني که شيوع کرونا افت ميکرد و برگزاري امتحانات بهصورت حضوري از مهمترين و اساسيترين موضوعات مورد اختلاف دانشآموزان و والدينشان با مسئولان آموزشوپرورش در سال تحصيلي۱۴۰۰-۱۳۹۹ بود. دو موضوعي که در يکي، حرف دانشآموزان و والدين به کرسي نشست و در موضوع ديگر، مسئولان آموزشوپرورش موفق به اعمال نظرشان شدند. در موضوع بازگشايي مقطعي مدارس، وزير آموزشوپرورش چندباري تلاش کرد که دانشآموزان را وادار به حضور در مدرسه کند.
ابتداي سال تحصيلي و هفته پس از عيد نوروز دوبازه زماني بود که اين تلاش از سوي محسن حاجيميرزايي صورت گرفت اما هر دو بينتيجه ماند. اما او و معاونانش روي برگزاري امتحانات نهايي به شکل حضوري پافشاري کردند و آن را در ستاد ملي مبارزه با کرونا به تصويب رساندند؛ اتفاقي که موج اعتراضات دانشآموزي در کل کشور را رقم زد.
قاسم جعفريان، معاون آموزشي يکي از مدارس کرمان و فعال صنفي، در اينباره گفت: جامعه با وزارت آموزشوپرورش در سالهاي اخير بر سر محتواي آموزشي و تربيتي ارائه شده در مدارس اختلافات جدي داشت که باعث کوچ بسياري از دانشآموزان از مدارس دولتي به خصوصي شده بود اما اين اختلاف عقيده در دوره کرونا شدت بيشتري گرفت و ابعاد تازهاي پيدا کرد. والدين زيادي يکصدا با هم جلوي اين وزارتخانه ايستاده و مانع حضور فرزندانشان در کلاس درس شدند. اين را ميتوان هم به فال نيک گرفت چون نشان از افزايش مطالبهگري خانوادهها در اين حوزه است و هم ميتوان از آن برداشت کرد که قدرت نظام آموزش کشور کاهش پيدا کرد. به هر سوي تمام اين تجربيات جديد و بکر در اين سال کرونايي رقم خورد و ميتوان از آن در برنامهريزيهاي آينده استفاده کرد. سال تحصيلي ۱۴۰۰-۱۳۹۹ در حالي تمام شد که چشمانداز سال تحصيلي آينده همچنان براي معلمان، دانشآموزان و والدينشان مبهم است. پرسش اساسي آنها اين است که آيا سال تحصيلي بعدي هم مجازي خواهد بود؟ آيا همه مردم واکسينه شده و بچهها به مدرسه برميگردند يا آموزش تلفيقي براي هميشه جايگزين آموزش حضوري خواهد شد؟