3 راهکار تامین مالی پتروپالایشگاهها از بازار سرمایه
فارس/يک کارشناس بازار سرمايه گفت: براي تامين مالي پتروپالايشگاهها از بازار سرمايه بايد اين پروژه به نسبت ساير بازارها سوددهي خوبي داشته باشد و سوددهي آن هم تضمين شده باشد. همچنين اتمام پروژهها در موعد مقرر هم موضوع مهمي است.
يکي از گلوگاههاي مهم توسعه پالايشگاهها در ايران تامين مالي آنها بوده است. فاينانس يا تسهيلات خارجي همواره به عنوان اولين راه حل اين مسئله مطرح بوده که تقريباً در طول سالهاي اخير با هيچ نمونه موفقي همراه نبود و صرفاً در حد رايزني و تفاهمنامه باقي مانده است.
در اين راستا براي حل مشکل تامين مالي پالايشگاهها طرح «حمايت از توسعه صنايع پايين دستي نفت و ميعانات گازي با استفاده از سرمايه مردمي» توسط کميسيون انرژي مجلس تدوين شد که پس از تصويب در مجلس و هيئت دولت هماکنون در حال اجرايي شدن است.
ايده اصلي طرح «حمايت از توسعه صنايع پايين دستي نفت و ميعانات گازي با استفاده از سرمايه مردمي» براي حل مشکل تامين مالي پتروپالايشگاهها، اعطاي تنفس خوراک به آنها است. در روش تنفس خوراک، ابتدا يک پتروپالايشگاه به کمک سازمان بورس و با استفاده از سرمايههاي مردمي تامين مالي ميشود و طي مدت 4 سال ساخته مي شود. سپس به محض بهرهبرداري به اندازه ميزان سرمايهگذاري انجام شده براي احداث پتروپالايشگاه از يک تا دو سال تنفس خوراک برخوردار ميشود. به اين معنا که پتروپالايشگاه يک تا دو سال هزينه خوراک نفت خام را پرداخت نميکند و جزء بدهي پتروپالايشگاه به حساب ميآيد.
اين پتروپالايشگاه نفت خام را به محصولات پالايشي و پتروشيميايي قابل صادرات تبديل ميکند و به فروش ميرساند و از اين طريق در همان سال اول بهره برداري کل هزينه سرمايهگذاري شده توسط مردم را همراه با سود به آنها برميگرداند و در عين حال مردم سهامدار پتروپالايشگاه نيز باقي ميمانند. اين روش ميتواند سود 40 درصدي تضميني به مردم را به کمک سازمان بورس و صندوق توسعه ملي ارائه دهد. بنابراين اعطاي تنفس خوراک نقش مهمي در بالابردن حاشيه سود و جذابيت پروژه دارد.
براي بررسي مدلهاي موجود براي تامين مالي پتروپالايشگاهها از بازار سرمايه و چالشهاي اين حوزه با پيمان حدادي کارشناس بازار سرمايه به گفتگو نشستيم. مشروح مصاحبه به شرح زير است:
*سه راهکار تامين مالي احداث پتروپالايشگاهها از بازار سرمايه
سوال: چه راهکارها و ظرفيتهاي براي تامين مالي پروژههاي بزرگ مثل ساخت پتروپالايشگاهها از بازار سرمايه وجود دارد؟
حدادي: درباره تامين مالي پروژهها پالايشي و پتروپالايشي چند راه وجود دارد: راهکار اول پذيرهنويسي شرکت سهامي است، به اين صورت که در همان ابتدا شرکت سهامي عام تاسيس و سپس در بورس پذيرهنويسي ميشود و با خريد واحدهاي سرمايهگذاري آن شرکت توسط مردم، سرمايه موردنياز براي احداث پتروپالايشگاهها تامين ميشود.
راهکار دوم بحث انتشار اوراق مشارکت در بورس است. به اين معنا که نهادي که قرار است پروژه را بسازد چون بخشي از پول لازم براي احداث را ندارد، ميتواند اوراق مشارکت در بورس منتشر کند و مردم با خريد اوراق مشارکتي که سود عليالحساب در همان ابتدا برايش مشخص شده، سرمايه مورد نياز سازنده را تامين ميکنند. البته نرخ بازدهي اوراق بايد جذاب باشد که به راحتي فروش رود.
راهکار سوم هم اين است که نهاد سازنده پروژه براي تامين مالي، در اواسط کار افزايش سرمايه بدهد؛ با اين تفاوت که اين شرکت پيشتر بايستي در بورس يا فرابورس پذيرفته شده باشد. به عنوان مثال شرکتي که ميخواهد پروژهاي را بسازد ابتدا بايد در بورس يا فرابورس پذيرفته شده تا سهامش هم قابل معامله باشد. با شروع پروژه و نياز به سرمايه جديد، همان شرکتي که در بورس يا فرابورس است افزايش سرمايه را انجام ميدهد و سهامداراني که در بازار بورس فعال هستند، در افزايش سرمايه آن شرکت، مشارکت ميکنند. در نهايت پول حاصل از افزايش سرمايه براي تکميل پروژه استفاده ميشود. عمدتا اين سه ظرفيت براي تامين مالي از طريق بورس و فرابورس وجود دارد.
موضوع سهام ضمانت شده مربوط به اوراق تبعي است که به آن بيمه سهام ميگويند و راه حمايت از قيمت سهام است تا انجام پروژهها. مثلا سهامدار عمده شرکت ميگويد هر کسي اين سهم را بخرد من تا 6 ماه ديگر 380 تومن از او ميخرم. حالا 6 ماه ديگر اگر بيشتر از 380 تومان باشد که هيچ، چون تعهدي وجود ندارد اما اگر کمتر بود مابهتفاوتش به سهامدار خرد پرداخت ميشود. لازم به ذکر است اين راهکار، روش تامين مالي نيست بلکه راه حمايت از قيمت سهم است.
*رمزگشايي از دلايل شکست تجربههاي قبلي تامين مالي از بازار سرمايه
سوال: در سالهاي گذشته تامين مالي پروژههاي بزرگ از بازار سرمايه با شکست مواجه شده بود. به نظر شما دليل اين قضيه چيست؟
حدادي: تامين مالي عمدتا به چند دليل با شکست مواجه شده است که لازم است فکري براي حل آنها شود. نخست آنکه پروژه طبق جدول برنامهريزي ارائه شده، به سرانجام نميرسد و توجيه اقتصادياش را از دست ميدهد. چنانکه الان خيلي از شرکتهاي بورسي پروژهها، نيمه کاره رها شدهاند.
دوم اينکه با توجه به نوسانات ارزي که در کشور ما وجود دارد، معمولا عددي که براي تکميل پروژه برآورد ميشود با عددي که در انتها مورد نياز است، تفاوت زيادي دارد. از اين رو تامين مالي بايد در مراحل مختلفي صورت بگيرد.
سوم اينکه با توجه به بازدهي و تورمي که در کشور ما است، مردم تامين مالي را جذاب نميبينند. يعني شخص بايد پولي را بپردازد که پالايشگاهي ساخته شود تا پنج سال ديگر به بهرهبرداري برسد، حال قرار است اين سرمايهگذاري چقدر برايش سوددهي داشته باشد؟ لذا فکر ميکند که اگر در بازار خودرو، سکه يا ارز سرمايهگذاري کند، بيشتر بازدهي دارد.
سوال: چه راهکاري براي حل اين مشکل وجود دارد؟ يعني براي جلوگيري از شکست تامين مالي پروژهها از بورس بايد چه کرد؟
حدادي: اينکه آن پروژه را چه نهادي ميسازد خيلي مهم است. الان اگر دولت تعهدي در اين باره بدهد با توجه به اينکه از عمر دولت دوازدهم يکسال بيشتر نمانده، ممکن است دولت بعدي با اين تعهد موافقت نکند. از طرفي در کشور ما فرهنگ سرمايهگذاري بلندمدت رواج ندارد. اين در حالي است که تامين مالي پروژهها بعضا 5 سال طول ميکشد تا به بازدهي برسد. فرهنگسازي در اين مساله هم کار زمانبري است.
لذا يکي از کارهايي که در راستاي تامين مالي پروژهها ميتوان انجام داد، استفاده از منابع بانکها است. اما اين روش مضراتي هم دارد زيرا ما با اين کار بانکها را به سمت بنگاهداري ميبريم. براين اساس بهترين راهکار اين است که نخست بازدهيهاي غيرعادي در بازارهاي سوداگرانه از بين برود بعد تامين مالي انجام شود که البته انجام آن زمانبر است.
يک پيشنهاد ديگر اين است که در تامين مالي پتروپالايشگاهها به گونهاي سياستگذاري شود که نرخ سودي را به صورت عليالحساب براي سرمايهگذار تضمين کند تا سرمايهگذاري جذاب شود. البته در اجراي اين راهکار بايد حواسمان باشد که نرخ سود را منطقي بالا ببريم تا در خاتمه کار، پروژه براي سازنده زيانده نشود.
*جذب سرمايههاي مردمي از بازار سرمايه منوط به سوددهي تضميني پروژههاي پالايشي
سوال: در ماههاي گذشته ما شاهد بوديم که مردم سهامهايي را در بورس ميخريدند که به اصطلاح کاغذي بودند و اصلا سودآوري نداشتند. اگر پروژهاي تضمين شود که به نتيجه ميرسد چرا مردم نبايد روي اين پروژهها سرمايهگذاري نکنند؟
حدادي: اکثرا مردم نميدانند چه سهمي ميخرند. در يک بازه زماني چون بازار سهام خوب بود مردم به اين شکل عمل کردند. وقتي هم بازار خودرو خوب باشد همه پولشان را در اين بازار سرمايهگذاري ميکنند. براي همين راهکار اين است که بايد چند پروژه در زمان مقررشان انجام شود و به بازدهي برسد تا مردم با ديدن اين موارد بتوانند به سرمايهگذاري در پروژهها اعتماد کنند. برخي جاها هم وقتي پروژه به سوددهي خوبي برسد، اين را اعلام نميکنند.
به طور کلي براي تامين مالي پتروپالايشگاهها بايد ابتدا سود تضميني کافي براي تشويق مردم در نظر گرفته شود. دولت و ساير نهادهاي تضامين لازم براي تکميل و سوددهي پروژهها سر موعد مقرر را ارائه دهند و از طرفي اطلاع رساني خوبي نيز درباره مزاياي سرمايهگذاري در اين پروژهها انجام شود. يعني بايد پروژه به نسبت ساير بازارها سوددهي خوبي داشته باشد و سوددهي آن تضمين شده باشد. پروژه در موعد مقرر تمام شود و حالا اين پروژه با اين ويژگيهاي مناسب به خوبي براي مردم شرح و توضيح داده شود تا سرمايه به سمت آن هدايت شود.