برگزیده

بهره‌برداری از پایانه جاسک در سواحل مکران انجام شد

اعتماد

بروزرسانی 1400/05/02 - 13:04

بهره‌برداری از پایانه جاسک در سواحل مکران انجام شد

اعتماد/۳۱ تيرماه و درحالي‌که چند روز بيشتر به پايان دولت روحاني باقي نمانده، اولين محموله نفتي از پايانه نفتي جاسک در درياي عمان بارگيري شد. با اين اقدام، تانکرهاي حاوي نفت ايران به راحتي مي‌‌توانند تنگه هرمز را دور زده و در صورت بروز مشکلات و تنش‌ها، نفت بدون مشکل به ساير کشورها منتقل شود. ايران تاکنون از طريق جزيره خارک نفت صادر مي‌کرد اما رويترز صادرات نفت از پايانه جاسک را «يک حرکت استراتژيک و گامي مهم براي ايران» دانسته است. تنگه استراتژيک هرمز که خليج فارس و درياي عمان را به هم وصل مي‌کند شاهراه گذر يک‌پنجم نفت توليدي جهان است که به بازارهاي آسيا، اروپا و شمال امريکا مي‌رسد.

هرچند ايران در حال حاضر براي فروش نفت مشکل دارد اما نگاه بلندمدت ايران به دسترسي خارج از تنگه هرمز است. خبرگزاري شانا نوشته در نگاه نخست تصور اين است که ايران مي‌خواهد تنگه هرمز را دور بزند و قدرت چانه‌زني براي فروش و صادرات نفت را بالا ببرد اما موضوع مهم‌تر، ايجاد «تمدني جديد در شرق تنگه هرمز و سواحل مکران» و «تغيير جغرافياي صنعت نفت ايران» از جنوب غربي به جنوب شرقي ايران است. امارات متحده عربي با يک خط لوله، عربستان با سه خط و عراق با سه خط ديگر سه کشوري هستند که در منطقه تلاش کرده‌اند پيش از ايران تنگه هرمز را دور بزنند و به اين ترتيب ايران خود را چهارمين کشور مي‌داند که به اين صف پيوسته است. مبداء اين خط لوله منطقه گوره شهرستان گناوه استان بوشهر است که پس از عبور از استان‌هاي بوشهر، فارس و هرمزگان، از ۶۰ کيلومتري غرب شهر جاسک به ترمينال و تاسيسات دريايي صادرات و واردات وصل مي‌شود و طول تقريبي آن هزار کيلومتر است. دست‌اندرکاران اين پروژه آن را مگاپروژه صنعت نفت مي‌دانند که در سايه آن هزار کيلومتر خط لوله 42 اينچي در شديدترين تحريم‌ها به کار گرفته شد تا ايران با استفاده از آن بتواند به ظرفيت انتقال روزانه يک ميليون بشکه نفت خام، ذخيره‌سازي و صادرات از طريق اين پايانه برسد. اين پايانه مي‌تواند تمرکززدايي از پايانه‌هاي صادراتي در تنگه هرمز و متنوع‌سازي در سواحل مکران باشد. از ظرفيت يک ميليون بشکه‌اي که براي اين پايانه در نظر گرفته شده، 300 هزار بشکه آن به مرحله عملياتي رسيده و انتظار مي‌رود در آينده‌اي نه چندان دور 700 هزار بشکه باقي مانده نيز به آن اضافه شود. در اين پروژه دو شرکت مهندسي و توسعه نفت (متن) و نفت و گاز پارس به ترتيب مسووليت بخش‌هاي خشکي و دريايي اين طرح را بر عهده داشتند. با استناد به آخرين گزارش ماهانه اوپک، توليد روزانه نفت ايران به بالاترين سطح از سال 2019 تا ژوئن 2021 رسيده؛ دو ميليون و 470 هزار بشکه. با توجه به اينکه به نظر نمي‌رسد تا زمان احياي برجام تغييري در ميزان توليد نفت کشور رخ دهد، تا پايان سال و پس از به بهره‌برداري رسيدن صادرات يک ميليون بشکه‌اي نفت از پايانه جاسک، بيش از توليد نفت کشور از اين پايانه منتقل شود. در اين صورت مي‌توان ادعا کرد تنشي در تنگه هرمز، به زيان صادرات نفت ايران نخواهد بود.
حمله رسانه‌هاي منتقد دولت
البته خبرگزاري فارس از رسانه‌هاي منتقد دولت پيش از اين، افتتاح پروژه خط لوله نفت گوره- بندر جاسک را «نمايشي» خوانده بود. دولت اما «نمايشي» بودن را قبول ندارد و مي‌گويد اين «فاز اول» پروژه خط لوله جاسک است.
آنچه پايانه جاسک را مهم مي‌کند
با آغاز بهره‌برداري پايانه جاسک در سواحل مکران، اتکاي ايران به يک اسکله براي صادرات نفت و البته تنگه هرمز به پايان رسيد. با وجود اينکه خط لوله‌اي هزار کيلومتري از گوره در بوشهر به جاسک کشيده شده، مي‌توان انتظار داشت سواحل مکران نيز در توسعه و آباداني کشور نقشي داشته باشد و از بند فقر و توسعه‌نيافتگي نجات پيدا کند. البته که اين ساحل نقش مهمي نيز براي امنيت کشور ايفا مي‌کند که در برنامه ششم توسعه به آن توجه و بر استقرار جمعيت در سواحل عمان و خليج فارس تاکيد شده بود. اگرچه که در تمام مدت اين برنامه، جز خط لوله انتقال نفت از گوره به جاسک، توجه ويژه ديگري به سواحل مکران نشد اما به نظر مي‌رسد با تکميل مخازن ذخيره‌سازي نفت، بتوان توسعه آن را نيز تسريع کرد. در حال حاضر جمعيت ساحل جنوب يک و نيم ميليون نفر است که 400 هزار نفر در سواحل مکران ساکن هستند، قرار بود تا پايان برنامه ششم جمعيت ساکنان در سواحل جنوب به 5 ميليون نفر برسد. اگرچه جمعيت ساکن در سواحل جنوبي کشور با آنچه در برنامه ششم آمده، تفاوت چشمگيري دارد، اما به نظر مي‌رسد با آغاز به کار پايانه جاسک و البته ايجاد امکانات رفاهي در اين ساحل، جمعيت بيشتري نيز در آن ساکن شوند. نکته مهم ديگر در بهره‌برداري از پايانه جاسک، کاهش در هزينه‌هاي صادرات هر بشکه حدود 20 تا 30 سنت است که براي يک ميليون بشکه حداقل حدود 200 هزار دلار در روز و در سال نيز 73 ميليون دلار صرفه‌جويي خواهد شد. براساس گفته‌هاي وزير نفت علاوه بر کاهش در هزينه‌هاي صادرات، کوتاه شدن مسير حرکت نفتکش‌ها نيز از ديگر مواردي است که بايد در توجيه اقتصادي پايانه جاسک به آن توجه کرد. براساس برخي تخمين‌ها حدود 3 هزار کيلومتر مسير رفت و آمد نفتکش‌ها با اين طرح کمتر خواهد شد.
دو ميليارد دلار سرمايه‌گذاري براي پايانه جاسک
آيين بهره‌برداري رسمي از خط لوله انتقال نفت خام گوره به جاسک روز پنجشنبه برگزار شد. در اين مراسم بيژن زنگنه، وزير نفت ضمن تاکيد بر اين موضوع که براي اولين‌بار است که صادرات نفت از سواحل مکران در درياي عمان آغاز مي‌شود، گفت: «اين خط لوله طولي هزار کيلومتري دارد و نفت خام سنگين و نيمه‌سنگين را از منطقه گوره در استان بوشهر به جاسک در استان هرمزگان منتقل مي‌کند.» با استناد به گفته‌هاي زنگنه در اين پايانه20 مخزن با مجموع حجم 10 ميليون بشکه نفت، قابليت ذخيره‌سازي وجود دارد. اگرچه که روز پنجشنبه به دليل آماده نبود مخازن، نفت خام به اين پايانه فرستاده و بارگيري شد اما بر اساس آنچه وزير نفت در آيين بهره‌برداري از اين پايانه عنوان کرد، تا اوايل 1401 ظرفيت يک ميليون بشکه‌اي براي اين پايانه محقق مي‌شود؛ بر اين اساس ظرفيت خط لوله در آبان‌ماه به روزانه ۴۰۰ هزار بشکه، دي‌ماه به ۵۰۰ هزار بشکه و در اسفندماه به ظرفيت يک ميليون بشکه در روز مي‌رسد. وزير نفت در بخش ديگري از سخنان خود ميزان سرمايه‌گذاري براي به انجام رساندن اين طرح را دو ميليارد دلار اعلام کرد. حسن روحاني، رييس‌جمهور نيز ضمن تاکيد بر اين موضوع که با به بهره‌برداري رسيدن اين پايانه، از اتکا به تک‌اسکله‌اي بودن که همان پايانه خارک است، خارج شديم، گفت: «اين طرح، اقدام بزرگ ملي براي صادرات نفت با هدف ايجاد پايانه جديد صادراتي است که اهميت بالايي در اين صنعت دارد، افتتاح امروز بسيار حائز اهميت است و شايد بگوييم بزرگ‌ترين افتتاح دولت يازدهم و دوازدهم، اتفاق افتاد.»
نقش 95 درصدي شرکت‌هاي خارجي
تورج دهقاني، مديرعامل شرکت متن نيز در آيين بهره‌برداري رسمي از خط لوله انتقال نفت خام گوره به جاسک ضمن تاکيد بر نقش 95 درصدي شرکت‌هاي داخلي در ساخت و بهره‌برداري اين خط لوله گفت: «همان‌گونه‌که وعده داده بوديم، راهبردي‌ترين، ايراني‌ترين و سريع‌ترين مگاپروژه تاريخ صنعت نفت کشور در دوران حدود دوساله رويارويي با بي‌رحمانه‌ترين جنگ اقتصادي اجرا و آماده بهره‌برداري شد و نفت کشور به سواحل درياي عمان رسيد.» او به نتيجه رسيدن اين خط لوله را نمود علني بي‌اثر بودن تحريم‌ها دانست. محمد مشکين‌فام، مديرعامل شرکت نفت و گاز پارس نيز از ديگر حاضرين در آيين بهره‌برداري رسمي از اين خط لوله بود. يکي از مهم‌ترين نکاتي که او در اين مراسم به آن اشاره کرد اشتغالزايي 1200 نفري به‌طور مستقيم با اولويت به‌کارگيري نيروهاي بومي در زمان اجراي اين طرح و اشتغال پايدار 300 نفري در زمان بهره‌برداري بود. مشکين‌فام بر اين باور است که «اين پايانه در آينده تجارت انرژي کشور نقش مهمي دارد که مي‌تواند با متنوع‌سازي مبادي صادراتي کشور، مسيري جديد، ايمن و با مزيت‌هاي اقتصادي بالا از منظر کاهش مسافت، زمان تقاضا تا عرضه، هزينه‌هاي بيمه و حمل‌ونقل براي مشتريان نفتي ايران در خارج از گلوگاه خليج فارس فراهم کند.» بهره‌برداري از پايانه جاسک در حالي است که تنش در تنگه هرمز، علاوه بر تغيير قيمت نفت مشتريان بالقوه نفت ايران را نيز نگران کرده بود تا اينکه برخي از آنها براي جلوگيري از تهديد انرژي مورد نياز کشورشان همچنين خريد به قيمت مناسب با ساير کشورها مانند امريکا و روسيه قرارداد امضا کردند. با آغاز به کار رسمي اين پايانه رويکرد کشور نيز از تمرکزگرايي بر يک پايانه به «چند پايانه‌گرايي» تغيير پيدا کرد تا از اين طريق توسعه در سواحل جنوبي نيز به مدد نفت بيشتر شود.