سکوی دلاری پرش بورس
دنياي اقتصاد/ شاخص کل بورس تهران تحت تاثير رشد نرخ دلار، نخستين روز معاملاتي هفته را با پرش ۶۶/ ۲درصدي آغاز کرد و با ثبت دومين رکورد رشد درصدي در سال جاري، تا محدوده يکميليون و ۳۵۱هزار واحد پيشروي کرد. در اين شرايط سهامداران خرد نيز پنجمين خريد پرمقدار خود در سال ۱۴۰۰ را رقم زدند. سهم ۶۰درصدي صنايع صادراتمحور از کل ارزش بازار سهام سبب شده است تا تغييرات نرخ دلار و البته قيمت جهاني کالاها، نقش پررنگي در روند سودسازي اين شرکتها ايفا کند.
بازار سهام روز گذشته شاهد رشد قيمت بيشتر نمادهاي دلاري بازار بود. همين امر سبب رشد ۶۶/ ۲درصدي شاخص بورس شد. در اين روز نماگر يادشده به سبب رشد ۳۴هزار و ۹۰۰واحدي به سطح يکميليون و ۳۵۱ واحد رسيد. در اين روز افزايش دوباره ارزش معاملات خرد در اين بازار رقم مربوطه را به حدود ۵۰۵۰ ميليارد تومان رساند. همچنين خالص خريد حقيقي به ميزان ۳۱۰ميليارد تومان مثبت شد که خود گواهي بر افزايش اقبال به سمت بازار سرمايه است.اينطور که به نظر ميآيد، تشديد ريسکهاي سيستماتيک شرايطي را پديد آورده که در کنار رشد قيمت دلار، سرمايهگذاران خود را بيشتر از گذشته براي بازگشت به روند صعودي تورمي در بازار سرمايه آماده کردهاند. با اين حال قيمتگذاري دستوري مانعي است که بنا بر تجربه تحت هر شرايطي ممکن است به جان بازارها بيفتد و به بهانه محافظت از مردم عادي، تيشه به ريشه منافع سرمايهگذاران و اصول پذيرفتهشده علم اقتصاد بزند.
جهش دلار به نفع بازار
افزايش قيمت ارز، در نخستين ساعات شروع بازارها در روز شنبه، روي بازار سهام اثر گذاشت تا افزايش ريسکهاي سيستماتيک در کليت اقتصاد کشور در نهايت به کام سرمايهگذاران تمام شود. در اين روز شاخص کل بورس تهران به ميزان ۶۶/ ۲ درصد رشد کرد تا گام بيش از ۳۴هزار و ۹۰۰واحدي نماگر اصلي بورس، سطح اين شاخص را به محدوده يکميليون و ۳۵۱هزار واحد برساند. بر اين اساس اگر رشد قيمتهاي ۸ خرداد را که به افزايش شاخص بورس به ميزان ۷۲/ ۲ منجر شد، لحاظ کنيم، افزايش روز شنبه شاخص کل، دومين صعود قدرتمند در سال ۱۴۰۰ است. اينطور که به نظر ميرسد، بازهم قرار است انتظارات تورمي به داد بازارها برسد. در حالي که تا چندي قبل همهمه فصل مجامع به پا بود و بسياري از سرمايهگذاران سعي داشتند با خريد سهام بنيادي به انتظار اثرگذاري سود بر قيمت سهام بنشينند، حالا يکهتازي اخبار سياسي و اقتصادي شرايطي را فراهم کرده که رشد قيمت دلار بر قيمت سهام در بازار سرمايه بيفزايد. طبيعتا در چنين حالتي شرکتهايي با قيمتگذاري دلاري محصولات در خط مقدم افزايش تقاضا قرار ميگيرند. به همين دليل در پايان معاملات روز گذشته بيشترين اثر مثبت بر شاخص کل از جانب نمادهايي بود که صادرات محور بودند يا قيمتگذاري محصولات در آنها بر مبناي بهاي جهاني کالاهاي اساسي تعيين ميشد. بر اين اساس مهمترين محرک رشد ديروز بازار سهام، رشد نرخ دلار پس از خبرهاي برجامي پايان هفته بود که با توجه به اينکه ۶۰درصد نمادهاي بورس، صادراتمحور هستند، اثر قابل توجهي بر محاسبه شاخص کل داشت.
در اين روز نمادهاي «ميدکو»، «فملي» و «فارس» بيشترين اثر را بر رشد ۶۶/ ۲درصدي نماگر اصلي بازار سهام داشتند. به جز اين نمادها ساير نمادهاي اثرگذار بر اين نماگر تمامي تحت تاثير بهاي دلار پيشروي کردند. روز گذشته قيمت دلار در کانال ۲۶هزار تومان ماند و اين امر سبب شد اقبال عمومي مجددا به سمت بازار سرمايه بازگردد.
روز گذشته از مجموع ۳۳۴نماد معاملهشده در بورس، ۲۴درصد از کل نمادهاي بورسي معادل ۸۰نماد صف خريدي به ارزش ۵۰۴ميليارد تومان را به ثبت رساندند و در مقابل شاهد شکلگيري صف فروش در ۳۳نماد بورسي (۱۰درصد) به ارزش ۳۵۰ميليارد تومان بوديم. لازم به ذکر است که صف خريد ديروز يکي از پرارزشترين صفهاي خريد از ابتداي سال جاري بوده است. در حال حاضر ميتوان با تداوم روند کنوني در روزهاي آتي با اطمينان بيشتري نسبت به پايداري تقاضا در بازار سرمايه صحبت کرد.
در حالي که تا چندي قبل بيش از ۷۰درصد نمادهاي مجاز بورسي با صف فروش مواجه بودند، در حال حاضر تعداد نمادهاي داراي صف فروش به حدود ۱۰درصد رسيده و عدمموازنه ميان عرضه و تقاضا بهطور کامل به نفع خريداران تغيير کرده است.
همين امر سبب شد در روز گذشته ارزش معاملات مجددا به بالاي ۵هزار ميليارد تومان برسد. مقدار دقيق رقم يادشده ۵۰۵۰ميليارد تومان بود.
در اين روز همچنين خالص خريد سهام حقيقي ۳۱۰ميليارد تومان بود که ثبت اين رقم حکايت از اقبال دلاري خريداران به تورميشدن بازار سهام دارد. اين پنجمين خالص خريد بازار سرمايه در سال جاري است.
بورس را چه ميشود؟
چه شد که اعداد و ارقام به ثبترسيده در بورس در دومين هفته از معاملات مردادماه اين رشد قابل توجه را به ثبت رساند؟ اينطور که از شواهد برميآيد، با آرام گرفتن قيمت دلار در کانال ۲۵هزار توماني طي هفتههاي گذشته، آن هم در شرايطي که انتظار ميرفت مذاکرات احياي برجام با اندکي وقفه در دولت ابراهيم رئيسي از سر گرفته شود، به خودي خود نشان از آمادگي نسبي بازارها براي کسري بودجه سالجاري داشت.
با اين حال حرف و حديثهايي که در روزهاي پاياني هفته اخير درباره تضعيف احتمال توافق براي احياي برجام به گوش رسيد، سبب شد انتظارات تورمي تشديد شود و بهاي دلار بهآساني براي ساعاتي از ۲۶هزار تومان عبور کند. اينطور که به نظر ميرسد با توجه به وقفه يکساله از پايان دور قبلي رونق در بازار سهام، فعالان اين بازار بيش از هر وقت ديگري خود را براي قرار گرفتن در مسير تندباد تورم آماده کردهاند و اين احتمال وجود دارد که ماشين بيترمز رشد نقدينگي، اقتصاد کشور را به بيراهه ببرد.
البته بايد توجه داشت که رويکرد اصلي سياستگذاران درباره بازگشت به برجام هنوز کاملا مشخص نيست و معلوم نشده پاسخ طرف آمريکايي در عمل به اظهار بيميلي طرف ايراني چه خواهد بود، اما اين ريسک وجود دارد که در شرايط کنوني که هم قيمتها در داخل رو به صعود ميگذارند و هم در بازارهاي جهاني بهاي کالاهاي اساسي در حال افزايش است، قيمتگذاري دستوري مجددا راه را براي تضييع منافع سرمايهگذاران فراهم کند.
تمامي اين عوامل آن هم در شرايطي که رويکرد اقتصادي دولت آينده هنوز حتي سر سوزني روشن نشده است، خود به عدم اطميناني ميانجامد که در نهايت بيشتر از گذشته بر سردرگميها ميافزايد. هنوز مشخص نيست آيا دولت بعدي نيز در نظر دارد مانند گذشتگان بر طبل توخالي قيمتگذاري دستوري بکوبد يا با لحاظ کردن اراده جمعي حاکم بر اقتصاد که در قيمتهاي بازار نمايان ميشود، درصدد حفاظت از منافع واقعي سهامداران برخواهد آمد.
مسلما در صورتي که اين خواسته محقق شود، ميتوان انتظار داشت سرمايهگذاري بلندمدت بيش از گذشته موردتوجه مردم قرار بگيرد.
امتياز مثبت بازارهاي جهاني
همانطور که پيشتر نيز اشاره شد، بازارهاي جهاني در روزهاي پاياني هفته اخير ارقام خوبي را به ثبت رساندند. بر اين اساس معاملات هفته جاري در بورس در حالي آغاز شده است که به نظر ميرسد حداقل در بخش فلزات اساسي وضعيت بازارهاي جهاني بهبود يافته و اين احتمال وجود دارد که استراحت طولاني رخداده در روند صعودي در اين محصولات به اتمام برسد. اين امر حکايت از اين دارد که در بازار سرمايه نيز احتمال افزايش قيمت در سهام فولادي و ساير فلزات رنگين و اساسي وجود دارد.
در محصولات شيميايي نيز گزارشهاي فصلي و ماهانه توانسته نقش مهمي در بهبود تقاضا در اين روزها داشته باشد. خبرها حکايت از آن دارد که هماکنون سرمايهگذاران فعال در اين صنعت نيز با اميدواري به اين بخش از اقتصاد کشور نگاه ميکنند و آمار مناسب توليد و فروش در اين بخش از بازار سرمايه را در کنار رشد قيمت دلار به فال نيک گرفتهاند.
شبه قيمتگذاري دستوري
روز گذشته بخش منفي بازار سرمايه بيشتر در نمادهاي کوچک بازار خلاصه ميشد که آنها نيز طبيعتا بعد از يک دوره رشد ممکن است با رکودي نسبي مواجه شوند. با اين حال بايد توجه داشت که خطر زيان بسياري از صنايع اين شرکتها را نيز در نهايت در مقابل تورم ناگزير به افزايش قيمت خواهد کرد.
با توجه به آنچه اتفاق افتاده است، ميتوان اينطور برداشت کرد که مهمترين خبر پيش روي بازار در هر شرايطي اخبار مربوط به قيمتگذاري دستوري خواهد بود. در ماههاي اخير شاهد بوديم که بازار سهام، چه در بخش بورس و چه در بخش فرابورس، بيش از هر چيز به خبر برداشته شدن يا تشديد قيمتگذاري دستوري واکنش نشان داده است. اين در حالي است که در صورت نبود اين مانع بزرگ، هم سهامداران بخشهايي مانند خودرو و لبنيات ميتوانستند به قيمت بازار کسب سود کنند و هم تنش در ميان سرمايهگذاران فولادي در ماهها و سالهاي اخير تا اين حد افزايش نمييافت.
در حالي که دولتها يکي پس از ديگري ميآيند و ميروند، آنچه در طول چند دهه اخير در اقتصاد ايران جا خوش کرده، داشتن نگاه دستوري به قيمتها است که در نهايت با نام حمايت از اقشار ضعيف به کار گرفته شده است. اين در حالي است که تمامي اين سياستها در نهايت با شکست مواجه شده و نهتنها در حمايت از اقشار ضعيف راه به جايي نبرده، بلکه هر بار تاريخ را تکرار کرده و به جز توزيع رانت نتوانسته است ارمغاني براي اقتصاد ايران حاصل کند.