اولین شوک انرژی در جهان سبز

ایرنا/ یک ماه دیگر رهبران دنیا برای نشست کوپ۲۶ (COP26) گردهم می‌آیند. نشستی که با هدف رسیدن انتشار خالص کربن جهانی به صفر تا سال ۲۰۵۰ برپا می‌شود. در حالی که آنها برای انجام وظایف خود در یک تلاش ۳۰ ساله آماده تعهد هستند، اولین هراس بزرگ انرژی در عصر سبز جلوی چشمشان در حال رخ دادن است.
یک ماه دیگر رهبران دنیا برای نشست کوپ۲۶ (COP26) گردهم می‌آیند. نشستی که با هدف رسیدن انتشار خالص کربن جهانی به صفر تا سال ۲۰۵۰ برپا می‌شود. در حالی که آنها برای انجام وظایف خود در یک تلاش ۳۰ ساله آماده تعهد هستند، اولین هراس بزرگ انرژی در عصر سبز جلوی چشمشان در حال رخ دادن است. از ابتدای ماه مارس قیمت سبد نفت، زغال‌سنگ و گاز ۹۵ درصد افزایش یافته است. بریتانیا، میزبان این نشست، مجددا نیروگاه‌های زغال‌سنگ خود را برپا کرده و قیمت بنزین در

آمریکا به ۳ دلار به ازای هر گالن رسیده است. چین و هند با مشکل خاموشی مواجه شده‌اند و ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه هم اخیرا به اروپا یادآوری کرده که سوخت آنها کاملا به روسیه وابسته است.
این وحشت زمانی بیشتر می‌شود که به یاد داشته باشیم زندگی مدرن نیازمند مقدار زیادی انرژی است: بدون انرژی، قبض‌ها غیرقابل پرداخت می‌شوند، خانه‌ها به شدت سرد شده و کسب‌وکارها از فعالیت می‌افتند. با توجه به اینکه جهان به دنبال انتقال به سمت انرژی‌های پاک است، این وحشت مشکلات عمیق‌تری پدید می‌آورد. مشکلاتی نظیر سرمایه‌گذاری ناکافی در انرژی‌های تجدیدپذیر و انتقال از سوخت‌های فسیلی به سمت انرژی‌ها پاک. البته افزایش ریسک‌های ژئوپلیتیک و کاهش امنیت در بازارهای برق هم از دیگر مشکلات پیش‌روست. بدون اصلاحات سریع باید انتظار بحران‌های انرژی بیشتری را بکشیم و احتمالا یک آشوب مردمی علیه سیاست‌های اقلیمی.

---

بازار

---

شوک کمبود انرژی
حتی تصور چنین کمبودی در سال ۲۰۲۰ و زمانی که تقاضای جهانی با افت ۵ درصدی مواجه شده بود، بسیار مسخره به نظر می‌آمد. چرا که این موضوع موجب کاهش هزینه در صنایع انرژی شده بود. اما با توجه به بازیابی اقتصادجهانی، تقاضا هم افزایش یافت و سطح ذخایر انرژی به طرز خطرناکی کم شد. موجودی نفت دنیا به ۹۴ درصد، ذخیره گاز اروپا به ۸۶ درصد و منابع زغال‌سنگ چین و هند به زیر ۵۰ درصد از سطوح معمول خود رسیده‌اند.
برخی بازارها به شوک‌ها بسیار آسیب‌پذیرند و طبیعت برخی از انرژی‌های تجدیدپذیر اینگونه است. اختلالاتی نظیر نگهداری روتین، تصادفات، وزش باد کم در اروپا، خشکسالی و قطع برق در نیروگاه‌های برقابی آمریکای لاتین و سیل در آسیا که مانع از تحویل ذغال‌سنگ شده، همگی بر این بحران دامن زده‌اند. جهان ممکن است هنوز از رکود شدید انرژی در امان بماند: این ایرادات ممکن است برطرف شود و روسیه و اوپک به طور حریصانه‌ای تولید نفت و گاز خود را افزایش دهند. با این وجود، در بهترین حالت هزینه این کار تورم بیشتر و رشد اقتصادی آهسته‌تر خواهد بود و البته ممکن است فشارهای بیشتری در راه باشد.

مشکلات پیش‌رو
با این حال سه مشکل بزرگ پیش‌روی جهان انرژی است.
نخست، سرمایه‌گذاری انرژی تقریبا نصف میزان موردنیاز برای برآورده ساختن هدف بلندپروازانه رسیدن به کربن صفر تا سال ۲۰۵۰ است. هزینه‌ها روی انرژی‌ها تجدیدپذیر باید افزایش یابد و عرضه و تقاضای سوخت‌های فسیلی کثیف کم شود بدون اینکه هیچ وقفه‌ خطرناکی در تولید انرژی ایجاد کند.

سوخت‌های فسیلی تقریبا ۸۳ درصد از تقاضای انرژی اولیه را تامین کرده و نیاز است تا این رقم به صفر برسد. در عین حال انتقال از زغال سنگ و نفت به سمت گاز( که انتشار کربنی نصف زغال‌سنگ دارد )باید سرعت بیشتری بگیرد. اما تهدیدهای قانونی، فشار سرمایه‌گذار و ترس از نظارت و مقررات موجب شده که سرمایه‌گذاری در سوخت‌های فسیلی از سال ۲۰۱۵ بیش از ۴۰ درصد کاهش پیدا کند.

گاز در یک نقطه حساس قرار دارد. تا زمانی که میزان تولید انرژی‌های تجدیدپذیر به اندازه کافی افزایش پیدا کند، بسیاری از کشورها به خصوص در آسیا به گاز به عنوان پلی برای انتقال در دهه ۲۰۲۰ و ۲۰۳۰ نیاز خواهند داشت. با این حال پروژه‌های اندکی در جریان هستند. بر اساس اعلام شرکت تحقیقاتی برنشتاین، کمبود جهانی ظرفیت گاز مایع از ۲ درصد تقاضا می‌تواند تا سال ۲۰۳۰ به ۱۴ درصد تقاضا برسد.

مشکل دوم مسائل ژئوپلیتیک است. در حال که کشورهای دموکرات ثروتمند در حال خروج از تولید سوخت فسیلی هستند، رژیم‌های خودکامه با محدودیت و هزینه کمتری به سمت انرژی‌های پاک در حال حرکتند. نمونه‌اش روسیه پوتین. سهم تولید نفت اوپک به اضافه روسیه ممکن است از ۴۶ درصد فعلی به بیش از ۵۰ درصد در سال ۲۰۳۰ برسد. روسیه منبع ۴۱ درصد از واردات گاز اروپاست و این نسبت ممکن است با افتتاح پروژه نورداستیم۲ و توسعه بازارهایش در آسیا افزایش یابد. بنابراین خطر همیشگی اروپا محدودیت عرضه انرژی از سوی روسیه است.

مشکل آخر طراحی ناقص بازارهای انرژی است. مقررات‌زدایی از دهه ۱۹۹۰ میلادی در بسیاری از کشورها باعث شده تا آنها از صنایع انرژی دولتی فرسوده به سیستم‌های باز حرکت کنند. سیستم‌هایی که در آنها قیمت برق و گاز توسط بازار تعیین شده و عرضه هم از سوی فروشندگانی انجام می‌شود که در صورت افزایش قیمت می‌توانند عرضه را افزایش دهند. اما حالا این کشورها هم باید با واقعیت جدید کاهش تولید سوخت فسیلی، عرضه‌کنندگان خودکامه و افزایش سهم برق بادی و خورشیدی کنار بیایند. دقیقا همانند برادران لمن که روی استقراض یک شبه تکیه کرده بودند، برخی شرکت‌های انرژی هم به خریداران خود یعنی خانوارها و مشاغل این تضمین را می‌دهند که انرژی مورد نیاز خود را از بازار لحظه‌ای خریداری می‌کنند.

کاهش سرعت تغییر
خطر اصلی این است که این شوک، سرعت تغییر را آهسته کند. این هفته، لی کی‌کیانگ، نخست‌وزی چین اعلام کرد که انتقال انرژی باید «سالم و با سرعت مناسب» باشد. موضوعی که سیگنالی برای استفاده طولانی‌تر از ذغال‌سنگ بود. اگر چه در حال حاضر نظر جامعه در کشورهای غربی به خصوص آمریکا حمایت از انرژی‌های پاک است، اما با افزایش قیمت‌ها ممکن است نظر آنها هم عوض شود.

به پیج اینستاگرامی «آخرین خبر» بپیوندید
instagram.com/akharinkhabar