اوضاع نامناسب موسیقی سنتی و نواحی به روایت آماری

درحالی به هفته پایانی اسفند 1401 نزدیک می‌شویم که نیم نگاهی به آمار صدور مجوز موسیقی از سوی وزارت ارشاد بیانگر این نکته است که در آخرین آمار رسمی سهم تک آهنگ‌ها و البته موسیقی پاپ در میان مجوزهای صادر شده، کاملاً معنادار، رشد قابل توجهی داشته است.

---

بازار

---

در این زمینه کارشناسان و فعالان عرصه موسیقی اگرچه براین باورند که روند افزایشی فعالیت در این عرصه می‌تواند نوید سالی پرکار برای این عرصه باشند اما اگر با ذره‌بین کارشناسی نسبت به این مجوزها دقت کنیم می‌بینیم سهم بالای تک آهنگ‌ها و موسیقی پاپ می‌تواند زوایای دیگری در میان این هنر کشورمان و البته تغییر ذائقه علاقه‌مندان داشته باشد.

کارشناسان براین باورند فارغ از اینکه بخواهیم درباره کشش بازار یا ذائقه مخاطبان موسیقی ایران اظهار نظر کنیم در برخی موارد بهتر است به دودوتای محاسبات هزینه‌های تولید و اقتصاد موسیقی نیز دقت نظر داشته باشیم که می‌تواند در روندی میان مدت کاملاً تولید آثار موسیقی کشورمان را در مسیری متفاوت از آنچه در گذشته یا حداقل امروز تجربه می‌کنیم قرار دهد.

البته گروهی دیگر نیز براین باورند که این ذائقه مخاطبان است که می‌تواند برای تولید آثار، فعالان عرصه را تشویق به تولید آثاری با مخاطبان بالاتر کند اما واقعیت اینجاست که نباید فراموش کنیم همچنان موضوع گردش مالی و بازگشت سرمایه‌ها در این میان، اثرگذاری بالاتری داشته و مسئولان بد نیست برای سال آینده در این زمینه برنامه‌ریزی دقیق‌تری داشته باشند.

آمارها چه می‌گویند؟

به این ترتیب برای رسیدن به واقعیت موضوع بررسی آمار منتشر شده رسمی از سوی دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در بهمن‌ماه 1401، نشان می‌دهد مجوز 239 تک آهنگ، 17 آلبوم موسیقی، هفت نماهنگ و هشت تأسیس و تمدید استودیوی صدابرداری و مراکز تولید و تکثیر آثار صوتی و تصویری را صادر کرده شده است که اگه کل مجوزها را یکجا مدنظر داشته باشیم می‌بینیم مجموعاً 271 مجوز از سوی این نهاد در 30 روز بهمن 1401 صادر شده است که در این میان سهم تک آهنگ‌ها 88.1 درصد، آلبوم موسیقی 6.27 درصد، 2.58 درصد نماهنگ‌ و نهایتاً سهم تمدید و تأسیس استودیوها 2.95 درصد است.

آماری که کاملاً می‌تواند بیانگر این واقعیت باشد که تولید تک‌آهنگ‌ها از سوی هنرمندان مورد توجه قرار داشته و سهم بالای درخواست‌هایی در این زمینه نشان دهنده اهمیت دودوتای اقتصادی در روند تولید از سوی هنرمندان باشد، هرچند گروهی از کارشناسان تأکید دارند با درنظر گرفتن افزایش تعداد تولیدات و هنرمندان در این عرصه با استفاده از فناوری‌های روز نیز بهانه‌ای است که تقاضا برای تولید تک‌آهنگ‌ها در این عرصه افزایش داشته باشد.

این گروه تأکید می‌کنند فارغ از اینکه هنرمندان از لحاظ هنری دارای سطوح استاندارد و قابل قبولی هستند یا خیر نکته اینجاست که فناوری‌های نوین عاملی بوده برای ورود قابل توجه هنرمندان به عرصه موسیقی و همین امر به افزایش تولید تک آهنگ‌ها با بودجه‌های کم از سوی این هنرمندان دامن زده و این گروه برای اینکه همواره در طول سال در صدر اخبار قرار داشته باشند با استفاده از زمان کوتاه‌تر تولید تک آهنگ تلاش می‌کنند به‌جای تمرکز بر تولید یک آلبوم موسیقی، چندین تک آهنگ را طی سال روانه بازار کنند.

در بخش نماهنگ‌ها یک نماهنگ در گونه موسیقی سنتی و شش نماهنگ در گونه موسیقی پاپ مجوز گرفته‌اند.

اما فراموش نکنیم که موضوع نوع موسیقی در این میان می‌تواند آن روی سکه را هم نشان دهد؛ چون اغلب این تک آهنگ‌ها به تأیید دفتر موسیقی وزارت ارشاد بیشتر موسیقی پاپ هستند و جای خالی موسیقی سنتی کشورمان در آن کاملاً مشهود و معنادار مشخص است.

به گواه این نهاد رسمی در میان تک‌آهنگ‌های مجوز گرفته، 200 اثر در ژانر موسیقی پاپ، 11 اثر در ژانر موسیقی سنتی، 15 اثر در ژانر موسیقی تلفیقی، 6 اثر در ژانر موسیقی نواحی، سه اثر در ژانر موسیقی کلاسیک، سه اثر در ژانر موسیقی الکترونیک و یک سرود تولید شده‌اند و بازهم اگر سهم هرکدام را بررسی کنیم، می‌بینم ژانر پاپ، سهمی معادل 83.68 درصد را به خود اختصاص داده و به ترتیب موسیقی سنتی  4.60 درصد، موسیقی تلفیقی 6.27 درصد، موسیقی نواحی 2.51 درصد، موسیقی کلاسیک و موسیقی الکترونیک هرکدام  1.25 درصد و نهایتاً سرود با سهم  0.41 درصدی از این مجوزها را در اختیار دارند.

این درحالی است که در بخش آلبوم‌ها نیز، مجوز شش آلبوم موسیقی سنتی، چهار آلبوم موسیقی پاپ، چهار آلبوم موسیقی تلفیقی، دو آلبوم موسیقی نواحی و یک آلبوم موسیقی کلاسیک در بهمن ماه صادر شده است.

از این رو نکته نگران کننده برای برخی کارشناسان اینجاست که دقت نظر در این سهم می‌تواند پرده از این موضوع بردارد که موسیقی سنتی و نواحی کشورمان به دلیل تغییر ذائقه مخاطبان و البته مسائل مالی رفته رفته در سبد تولیدات موسیقی کشورمان درحال کمرنگ شدن است و این اتفاق می‌تواند در سنوات آینده به مشکلی قابل توجه برای این بخش از هنر ایران زمین شناخته شود.

ژانر پاپ؛ موسیقی ایرانی را به حاشیه رانده است

کامران همت‌پور نوازنده و سرپرست گروه حنانه به خبرنگار تسنیم گفت: موسیقی در طول دوران‌ها مظلوم بوده است. با این حال رشد موسیقی در دوره قاجار بوده است. قبل از انقلاب هم موسیقی جایگاه خودش را داشت و موسیقی ایرانی در مسیر رشد بود. بعد از انقلاب جشنواره‌هایی راه افتاد و موجب شد که موسیقی ایرانی و موسیقی نواحی رشد قابل توجهی داشته باشد. البته که در این دوران موسیقی با چالش‌هایی هم مواجه شد.

او ادامه می‌دهد: متأسفانه موسیقی پاپِ مصرفی آنقدر رشدِ کذایی داشته که موسیقی ایرانی و موسیقی نواحی به حاشیه رفته و مورد ظلم قرار گرفته است. اگر سازمان‌ها و ارگان‌های مسئول موسیقی ایرانی و موسیقی نواحی را حمایت کنند، ما هم می‌توانیم حرف‌های زیادی برای گفتن داشته باشیم.

این نوازنده و پژوهشگر موسیقی می‌گوید: حُفره‌ی بزرگی در حوزه موسیقی وجود دارد و آن هم مربوط به مسائل مادی است. هنرمندان باید حمایت شوند. اینکه هنرمندانِ موسیقی نواحی سالی یک بار یا دوبار به جشنواره موسیقی نواحی یا جشنواره موسیقی فجر بیاید، تأثیر چندانی در معیشتِ آنها ندارد.