تایم بررسی کرد: رابطه ی نزاع دیپلماتیک عربستان با ایران و آشفتگی در درون خاندان آل سعود

انتخاب/ تايم نوشت: درگيري ديپلماتيک با ايران، اوضاع اشفته درون حکومت آل سعود را نمايان کرد. بلواي ميان رياض و تهران در پي اعدام ۴۷ نفر در عربستان سعودي در آغاز سال نو ميلادي به سرعت گسترش مي يابد. در چند ساعت، گروهي از مردم در ايران در اعتراض به اعدام شيخ نمر، روحاني برجسته شيعه، سفارت عربستان در تهران را صحنه تاخت و تاز خود قرار دادند. روابط ديپلماتيک در هر دو پايتخت به سرعت قطع شد و امارات متحده عربي، ديگر متحد رياض، هم سطح روابط خود را با ايران کاهش داد. اين وضعيت چشم انداز نگران کننده صلح در سوريه را که صحنه رو در رويي گروه هاي مورد حمايت رياض و تهران بوده است، تيره تر کرد و منجر به افزايش محسوس بهاي نفت شد. اين يک بحران کامل خاورميانه اي است که تحولاتش با چنان سرعتي پي در پي اتفاق مي افتند که حتي براي ناظران امور خاورميانه دنبال کردن شان چالش برانگيز است. تلاش براي يافتن معناي آن هم به نقطه آغاز برمي گردد: پادشاهي سعودي که با فشار داخلي و خارجي روبرو است. چارلز فريمن، سفير پيشين آمريکا در عربستان سعودي، مي گويد: "براي هفتاد سال به شکلي کاملا نادرست اين تصور وجود داشت که حکومت سعودي ها ثبات ندارد. اين نخستين بار است که ممکن است چنين باشد." در بيرون مرزها، تهران، رقيب ديرين رياض، تسلط سنتي سعودي ها بر منطقه و اتحادشان با واشنگتن را با تعامل با آمريکا بر سر مساله هسته اي تهديد مي کند. جنگ در کشورهاي همسايه، عراق و يمن که سعودي ها در آن درگير بمباران هوايي خونيني عليه حوثي ها بوده اند، تنها به حس انزواي عربستان افزوده است. مداوي الرشيد، يک کارشناس سعودي و پژوهشگر مهمان دانشگاه اقتصاد لندن، مي گويد: "فکر مي کنم حسي از آسيب پذيري وجود دارد. اين که احساس کنيد در محاصره نيروهاي متخاصم قرار گرفته ايد." اوضاع در داخل مرزها هم چندان خوب نيست. کاهش بهاي نفت به کسري بودجه منجر شده و حاکمان را مجبور به افزايش بهاي سوخت و کاهش يارانه ها کرده است؛ اقداماتي که به نارضايي در ميان جمعيت ۲۹ ميليوني سعودي ها دامن خواهد زد. مداوي الرشيد معتقد است "آنها به رضايت مخاطب داخلي اطمينان ندارند. هر چند مردم را از زمان بهار عرب زير نظر داشته اند، اما اين پرسشي است که مطرح است." فريمن که طي دوره جنگ اول خليج فارس خدمت مي کرد مي گويد چالش هاي متوجه ثبات عربستان با اقدامات ملک سلمان که يک سال پيش قدرت را در دست گرفت و ساختار سنتي حاکميت را تغيير داد بيشتر شده است. او پرنس محمد بن نايف، برادر زاده اش، را به مقام وليعهدي، و محمد بن سلمان، فرزند بسيار جوان و ناآزموده اش، را به مقام معاونت وليعهد و وزير دفاع، منصوب کرد. به گفته فريمن، آل سعود که زماني با در بر گرفتن تمام گرايش ها "از جناح چپ تا جناح تندرو راست مذهبي" ثبات را حفظ کرده بود، در حال حاضر قدرت را حول تنها يک جريان در خانواده گرد آورده است: "تصميم گيري نه تنها به يک جريان محدود شده بلکه بيشتر در دستان نوادگان يک نفر، سلمان، قرار دارد. اين يعني احتمال تصميم گيري هاي عجولانه بالا رفته است و مي توان گفت که جنگ يمن يکي از نمونه هاي آن است. حتي مي توان اعدام ها را هم در اين چارچوب ديد." اعدام هاي دوازدهم دي ماه بزرگترين نمونه از اعدام هاي گروهي از دي ماه ۱۳۵۸ به اين سو بوده اند. در آن زمان ۶۳ نفر که در اعتراض به منحرف شدن آل سعود از اصول بنيادين اسلام با هدف سرنگوني خاندان حاکم دست به حمله اي به مسجد الحرام در مکه زده بودند، اعدام شدند. اين تهديد آل سعود را وا داشت تا با تقويت شخصيت هاي متنفذ محافظه کار مذهبي خود را از سرنگوني نجات دهد. در مهر ماه گذشته، ۵۵ روحاني بنيادگراي بلندپايه سعودي نامه ي شکايتي را پس از حمله جت هاي روسي عليه داعش امضا کردند. بعضي تحليلگران مي گويند عربستان با گردن زدن شيخ نمر به همراه سه فعال شيعه ديگر قصد آرام کردن احساسات بنيادگرايان سني را داشت. ۴۳ اعدامي ديگر همه بنيادگرايان سني وابسته به القاعده با سابقه بيش از يک دهه حبس در زندان بودند. اتهام آنها تلاش براي سرنگوني آل سعود بود. کشتن فعالان شيعه احتمالا کوششي براي ايجاد تعادل در فرقه گرايي ميان شيعيان و سني ها در عربستان بوده است. اما فريمن و الرشيد اين توجيه را نمي پذيرند. از ديد هر دو آنها، اعدام ها حرکتي در جهت ترساندن شيعيان عربستان از دست زدن به اقدامي عليه حکومتي بوده است که با آنها مانند شهروند درجه دو برخورد مي کند. الرشيد مي گويد: "اين امري فراتر از مذهب است. من اين را محافظه کاري نمي دانم، اين سرکوب است. اين استبدادي است که مردم را از سخن گفتن و آزادي بيان محروم مي کند. افراد بيشتري براي استفاده از توييتر و نوشتن وبلاگ شلاق مي خورند. افرادي هستند که به خاطر نوشتن يک شعر دارند در زندان مي پوسند. پس اين سرکوب فزاينده اي است که به نظر من منعکس کننده ضعف است." او همچنين معتقد است که هدف از اعدام گروهي منحرف کردن افکار عمومي از جنگ يمن بوده که به مرگ هزاران غيرنظامي در ده ماه گذشته منجر شده است و چشم اندازي هم براي پايان آن وجود ندارد. نامه هايي در رسانه ها منتشر شده است که ظاهرا مربوط به يکي از اعضاي آل سعود است و از سوء استفاده محمد بن سلمان از پدر سالخورده اش خبر مي دهد. اين نامه خواهان متحد شدن بزرگان آل سعود در سرنگوني رژيم ملک سلمان شده است. فريمن مي گويد: "اين امر اتفاق نيفتاده است زيرا بنيان هاي لازم براي چنين حرکتي به کل از بين رفته است." با کانال تلگرامي آخرين خبر همراه شويد telegram.me/akharinkhabar