سفرِ مهم روحانی
رويداد 24/ حسن روحاني چهارشنبه اين هفته به ژاپن سفر خواهد کرد. سفري که با تبادل اخير زنداني ميان ايران و آمريکا و با توجه به نقش پيشين نخست وزير ژاپن به عنوان حامل پيام ترامپ اهميت دو چنداني پيدا کرده است. رويداد۲۴ کازوتو سوزوکي استاد سياست بين الملل دانشگاه هوکايدو ژاپن سياست هاي ژاپن در قبال ايران را برآيند ملاحظات امنيتي اين کشور در ارتباط با آمريکا و تمايل آنها براي حفظ روابط دوستانه با ايران تفسير کرده است. سوزوکي در يادداشتي که در نشريه اينترنتي «ديپلمات» منتشر شده وضعيت خاورميانه را به شدت بي ثبات و خوانده و به حوادث ماه هاي ژوئن و سپتامبر اشاره کرده است. او نوشته: از ماه مي ۲۰۱۹ زماني که ايران اعلام کرد تعهداتش را در برجام کاهش خواهد داد، نفت کشهاي عربستاني و نروژي در تنگه هرمز مورد حمله قرار گرفتندو يک نفت کش ژاپني نيز همزمان با سفر شينزو آبه به ايران مورد حمله قرار گرفت. در ماه سپتامبر تاسيسات نفتي عربستان مورد حمله موشکي قرار گرفت و ۵ درصد از توليد نفت جهان به طور موقتي متوقف شد. از نظر ژاپن که به نفت خاورميانه وابسته است، اين حد از بي ثباتي در توزيع نفت و گاز طبيعي ميتواند يک خطر جدي براي امنيت انرژي داخلي به شمار برود. سوزوکي در ادامه نوشت: از اين گذشته واقعيت و دلايل اين حوادث هنوز مشخص نيست. ايران مظنون به دخالت در حمله به نفت کشها در ماه ژوئن و حمله به تاسيسات نفتي عربستان در ماه سپتامبر است، اما خودش اين دخالتها را تکذيب کرده است. آمريکا، عربستان و امارات انگشت اتهام را به سمت ايران نشانه ميرفته اند. سياست حداکثر فشار آمريکا عليه ايران ديگر هيچ تحريمي را باقي نگذاشته که تا امروز عليه ايران اعمال نشده باشد. حتي تحريمهاي اضافي هم اعمال شده، اما تغيير محسوسي در وضعيت ايجاد نکرده است. او با اشاره به ائتلاف «امنيت دريايي خليج فارس» به رهبري آمريکا نوشت: در اين ميان آمريکا ائتلافي به نام ابتکار امنيت دريايي ايجاد کرده و هدفش ايجاد امنيت در خليج فارس و تقويت حضور نظامي اش در اين منطقه است. با اين وجود کشورهاي کمي (فارغ از بريتانيا که نفت کش ايران را ربوده بود و عربستان که دشمن ديرينه ايران است) به درخواست آمريکا براي پيوستن به اين ائتلاف پاسخ مثبت داده اند. به گفته اين استاد دانشگاه، ژاپن که براي امنيتش به آمريکا وابسته است و در برابر فشارهاي آمريکا آسيب پذير است، بر اين باور است که پاسخ مثبت به انتظارات آمريکا به نوعي به نفع امنيت داخلي اش خواهد بود. در عين حال ايران با هر گونه دخالت آمريکا مخالف است. ژاپن از زمان انقلاب ۱۹۷۹ در ايران رابطه خوبي با اين کشور داشته و شينزو آبه اولين نخست وزيري بود که بعد از چهل سال به ايران سفر کرده است. آبه نميخواهد در ائتلاف آمريکا عليه ايران که ممکن است بر روابط با اين کشور تاثير بگذارد شرکت کند. او به سفر روحاني اشاره کرده و نوشت: حسن روحاني رييس جمهور ايران هم قرار است به زودي به ژاپن سفر کند و اين سفر همزمان با تصميمي خواهد بود که ژاپن بايد درباره استفرار ناوهاي نيروهاي دفاع از خود در خاورميانه بگيرد. سوزوکي با اشاره به قانون اساسي ژاپن نوشت: يکي از بندهاي قانون اساسي ژاپن به اعلان جنگ مربوط است. در اين بند گفته شده حتي اگر نيروهاي دفاع شخصي ژاپن SDF در جايي مستقر شوند هم اقداماتي که ميتوانند بکنند بسيار محدود است. استفاده از سلاح توسط اين نيروها تنها زماني امکان پذير است که از خودشان دفاع ميکنند يا در شرايطي است که تهديدي عليه بقاي ژاپن به وجود آمده باشد. مثلا زماني که يک نفت کش ژاپني در خطر باشد و اين خطر بدون استفاده از سلاح قابل رفع نباشد. او نوشت: با اين حال نفت کشهايي که پرچم ژاپن را دارند، تنها نفت کشهايي نيستند که نفت اين کشور را حمل ميکنند و ممکن است نفت ژاپن در کشتيهاي ديگر با پرچمهاي خارجي نيز حمل شود. با توجه به اين ملاحظات، ژاپن تصميم گرفته بدون پيوستن به ائتلاف آمريکايي نيروي دريايي دفاع از خود را با هدف تحقيقات و بازرسي به منطقه خليج عمان و تنگه باب المندب اعزام کند و قرار نيست اين نيروها وارد خليج فارس شوند. استقرار اين نيروها با هدف «تحقيق و بررسي» است. انتخاب چنين هدفي نشان ميدهد ژاپن ميخواهد به ابتکار آمريکا بپيوندد بدون اينکه مستقيما درگير آن يا درگير جدال و بحثهاي پارلماني پيرامون استفاده از سلاح شود. همزمان ژاپن از تحريک ايران نيز اجتناب کرده است. بر اساس يادداشت اين استاد ژاپني، ژاپن معتقد است با تصميم ترامپ به لغو حمله تلافي جويانه عليه ايران در پي سرنگوني پهپاد آمريکايي گلوبال هاوک، وضعيت خليح فارس تا حد زيادي ثبات پيدا کرده است. حمله به تاسيسات نفتي عربستان همزمان با عرضه عمومي سهام آرامکو انجام شده (خصوصي سازي شرکت دولتي آرامکو) به جاي اينکه نفت کشهاي عربستاني در تنگه هرمز مورد هدف قرار بگيرند. ايران همزمان ابتکار صلح هرمز را هم مطرح کرده و امارات نيز در پي بهبود روابطش با ايران است. به گفته سوزوکي، اين احتمال که نفت کشهاي ژاپني در آينده نزديک، حتي بدون نياز به ناوهاي ژاپني در خليج فارس، در امان بمانند وجود دارد. با اين حال اگر ژاپن نيروهايش را با هدف تحقيق و بررسي در پاسخ به تحريکهاي ايران مستقر کند، موازنه منطقه بر هم خواهد خورد. جلوگيري از چنين وضعيتي نيازمند ديپلماسي است.