ادعای تازه انگلیس درباره برجام
ايرنا/ دولت انگليس در حالي مدعي پايبندي و اجراي کامل تعهداتش به برجام است که نه تنها در عرصه عمل بلکه اخيرا در سياست نيز به اين توافق بينالمللي وفادار نبوده و با طرح اظهارات ضد و نقيض زمينه تضعيف آن را فراهم ميکند. «جيمز کلورولي» معاون امور خاورميانه و شمال آفريقاي وزير خارجه انگليس به تازگي در نامهاي به کميته روابط بينالملل مجلس اعيان، سياست خارجي انگليس در خصوص تحولات منطقه از جمله ايران را تشريح کرده است. او در نامه مورخه ۲۵ مارس ۲۰۲۰ به بارونس جويس انلي رييس کميته روابط بينالملل مدعي شده که اين کشور با حسن نيت ساز و کار حل اختلاف در برجام را فعال کرده است. وي افزود که انگليس مايل است با طرفهاي باقيمانده در برجام راهي ديپلماتيک براي حرکت رو به جلو پيدا کند. با اين حال اين ديپلمات انگليسي بر خلاف ادعاي لندن براي حفظ برجام، از طرح مذاکرات آمريکا و ايران براي رسيدن به توافق جديد و طولانيتر حمايت کرد و ادامه داد: در کنار فعاليتهاي هستهاي ايران، يک توافق جامع لازم است که طيفي از مسائل مختلف شامل اقدامات بيثبات کننده ايران در منطقه را شامل شود. اولين بار بوريس جانسون نخست وزير انگليس ۲۴ ديماه ۱۳۹۸ گذشته از لفظ «توافق ترامپ» استفاده کرد و مدعي شد: بهتر است با همکاري يکديگر، "توافق با ترامپ" را جايگزين برجام کنيم. وي در گفت و گو با شبکه بيبيسي ادعا کرد که برجام مانع تلاش ايران براي دستيابي به سلاح شده و «اگر بخواهيم از شر برجام خلاص شويم به يک جايگزين نياز داريم.» نخست وزير انگليس عنوان کرد؛ از نگاه آمريکا مشکل برجام اين است که يک توافق ناقص و داراي تاريخ انقضا است، ضمن آنکه توسط باراک اوباما رييس جمهوري سابق آمريکا منعقد شده است. جانسون با بيان اينکه اگر برجام را کنار بگذاريم بايد آن را جايگزين کنيم، ادعاي توافق جديد با ترامپ را مطرح کرد و گفت: به نظر من اين بهترين راه حل، براي حرکت رو به جلو است. وي رييس جمهوري آمريکا را معاملهگر ماهر توصيف کرد و افزود: بايد با همکاري يکديگر براي جايگزين کردن برجام با توافق ترامپ کار کنيم. چرا ايران بايد با آمريکا توافق جديدي را امضاء کند عصر همان روز املي ثورنبري وزير امور خارجه دولت در سايه (حزب کارگر) اظهارات نخست وزير را به باد انتقاد گرفت و نسبت به دنباله روي لندن از واشنگتن هشدار داد. او در نشست فوقالعاده مجلس عوام اين پرسش را مطرح کرد که چه دليلي دارد ايران توافق جديدي را با آمريکا امضاء کند در حالي که برجام توسط رييس جمهوري اين کشور پاره شده است. وزير خارجه دولت در سايه همچنين پرسيد که آيا ميتوان از اظهار نظر نخست وزير اين برداشت را کرد که سياست رسمي انگليس جايگزين کردن برجام با توافق ترامپ است. «دومينيک راب» وزير امور خارجه انگليس در پاسخ مدعي شد؛ اين ايران است که با کاهش تعهداتش در برجام، اين توافق را تهديد کرده در حالي که نخست وزير به طور کامل از اين توافق حمايت کرده است. وزير امور خارجه انگليس در ادامه اظهارات ادعايي خود افزود علاوه بر دونالد ترامپ، رييس جمهوري فرانسه هم خواستار توافق جامعتر با ايران است که از يک سو برخي از نقايص برجام را مورد توجه قرار داده و از سوي ديگر نگرانيهاي آمريکا و ساير کشورها از جمله انگليس را درباره اقدامات ايران در منطقه شامل ميشود. راب تاکيد کرد که دولت و نخست وزير انگليس معتقد هستند که برجام در شرايط کنوني بهترين توافق موجود است که ميتواند به گفته او بلند پروازيهاي هستهاي ايران را محدود کند. وي بار ديگر ۲ گزينه ديپلماسي و انزوا را مطرح کرد که ايران ميتواند با اجراي کامل تعهدات برجامي خود به انگليس و ساير کشورهاي عضو اين توافق اطمينان لازم را درباره فعاليتهاي هستهاي بدهد. وي افزود اگر ايران اين مسير را انتخاب کند ما هم آمادگي داريم تا با حسن نيت و بر اساس ديپلماسي انگليسي آن را همراهي کنيم. بعيدي نژاد: دليلي براي جايگزين کردن برجام با توافق ترامپ وجود ندارد روز بعد ۲۵ ديماه ۱۳۹۸، سفير ايران در انگليس طرح جانسون براي جايگزين کردن برجام با توافق ترامپ را رد و تصريح کرد: مادامي که برجام برجاست، دليلي براي توافق جديد وجود ندارد. حميد بعيدينژاد در گفت و گو با بخش خبر شبکه چهار انگليس گفت: برجام هنوز وجود دارد و سه کشور اروپايي عضو برجام اصرار دارند که از طريق ديپلماسي اختلاف نظرها را بر طرف کنند. وي با اشاره به کميسيون مشترک برجام يادآور شد که در چارچوب اين جلسات ميتوان به مسائل مربوط به اين توافق و اينکه طرفهاي اروپايي چگونه ميتوانند تعهدات خود را اجرا کنند رسيدگي کرد. سفير ايران يادآور شد که گامهاي ايران براي کاهش تعهداتش در برجام براي از بين بردن اين توافق نبوده و ما راه را براي ديپلماسي بيشتر بازگذاشتهايم و اميدواريم که شرکاي اروپايي ما درک کنند که در شرايط بسيار حساسي قرار داريم و آنها بايد به تعهداتي که دارند عمل کنند. بعيدي نژاد تصريح کرد اگر طرفهاي اروپايي به حفظ برجام مايل هستند بايستي دست به کار شوند. وي تصريح کرد که عضويت در برجام بدون تعهد داشتن غير ممکن است و پايدار نيست. سفير ايران در پاسخ به سووالي درباره توافق با ترامپ به عنوان جايگزين برجام هم گفت؛ اين موضوع در حد يک ايده است و براي ما ابعاد آن روشن نيست. وي تصريح کرد: واقعيت اين است که ما اکنون يک توافق داريم و دليلي ندارد که به فکر جايگزين کردن آن بينديشيم. ما بايستي تمام تلاش هاي خود را صرف اجراي تعهداتمان کنيم که برجام به طور موثر اجرا شود. بعيدي نژاد در پاسخ به سووال ديگري مبني بر اينکه آيا ايران تلاش کرده که به صورت مستقيم با کاخ سفيد وارد مذاکره شود گفت: ما هنوز قادر نبوديم صداقت را در رفتار موضع آمريکا درک کنيم. بنابراين تا زماني که آنها از مذاکرات جامع سخن مي گويند ما باور نداريم که آنها صادق هستند. جايي که با شرکايمان اختلاف نظر داريم، گفتوگوهاي باز و بدون پردهاي را خواهيم داشت در همين حال سخنگوي بوريس جانسون اعلام کرد جايي که انگليس با شرکايش اختلاف نظر دارد، ديدگاه خود را بي پرده مطرح ميکند. اين سخنگوي که طبق رويههاي سياسي خواست نامش فاش نشود به ايرنا گفت: انگليس به همکاري نزديک با همپيمانانش در سياست خارجي از جمله اتحاديه اروپا و آمريکا ادامه ميدهد. اما ما هميشه بهروشني اعلام کرديم، جايي که با هرکدام از شرکايمان اختلاف نظر داريم، گفتوگوهاي باز و بدون پردهاي را خواهيم داشت و زماني هم که فکر ميکنيم چيزي اشتباه است آن را بيان ميکنيم. وي درباره اين احتمال که لندن و واشنگتن سياست هماهنگي را عليه ايران در پيش گرفته که با اتحاديه اروپا مغايرت داشته باشد نيز عنوان کرد: سياست خارجي انگليس بر پايه انتخاب بين آمريکا، اتحاديه اروپا يا کشور ديگري تعريف نشده، بلکه بر اساس قضاوت درباره منافع ملي ما تعريف ميشود. سخنگوي جانسون تصريح کرد: برجام تنها توافق موجود است تا از اشاعه سلاح هستهاي جلوگيري کند. بنابراين ما به حفظ اين توافق پايبند هستيم. زماني که از او پرسيده شد، خروج آمريکا از برجام و طرح جايگزين کردن ان با يک توافق آمريکا پسند يک بدعت در هنجارهاي بينالمللي بهشمار ميرود گفت: بر کسي پوشيده نيست که ما و آمريکا درباره توافق هسته اي ايران اختلاف نظر داريم. وي افزود: همواره گفتهايم که از خروج آمريکا از برجام و بازگشت تحريمها متاسفيم. اما چنانچه نخست وزير پيشتر هم مطرح کرده بود اگر بتوانيم در آينده به توافق بهتري برسيم که حمايت آمريکا را داشته باشد، طبيعتا در آن جهت حرکت خواهيم کرد. ايران به دنبال خروج يکجانبه و برخلاف مقررات بينالمللي آمريکا از برجام، تلاش کرد توافق هستهاي را به شرط عمل ديگر طرفهاي اين توافق به تعهداتشان حفظ کند اما با گذشت نزديک به دو سال و ناتواني طرفهاي اروپايي به تعهدات برجامي، با هدف حفظ بهرهمندي اقتصادي ايران، گامهاي کاهش تعهدات خود را در بازه زماني ۶۰ روزه آغاز کرد. بر اين اساس، ايران ۱۵ ديماه، با صدور بيانيهاي گام پنجم و نهايي کاهش تعهدات برجامي خود را اعلام کرد که طبق آن، تهران ديگر هيچ محدوديتي در حوزه عملياتي (شامل ظرفيت غنيسازي، درصد غنيسازي، ميزان مواد غنيشده، و تحقيق و توسعه) نخواهد داشت و از اين پس، برنامه هستهاي ايران فقط بر اساس نيازهاي فني خود پيش خواهد رفت و همکاري با آژانس بينالمللي انرژي اتمي نيز طبق روال ادامه مييابد. تروئيکاي اروپايي (فرانسه، آلمان و انگليس) در واکنش به آخرين گام ايران و با ناديده گرفتن تعلل خود در اجراي کامل تعهداتشان در برجام، تلاش کردند تا با استفاده از ساز وکار حل اختلاف، ايران را به اجراي کامل تعهداتش بازگردانند. آنها ۲۴ ديماه با صدور بيانيهاي تمايل خود را براي فعال کردن اين ساز وکار اعلام کردند. با اين حال جوسپ بورل مسئول سياست خارجي اتحاديه اروپا اعلام کرد که اين سازوکار هنوز فعال نشده و طرفهاي اروپايي بر تمديد جدول زماني آن اتفاق نظر دارند. نخستين عمليات مالي اينستکس کليد خورد طرفهاي اروپايي برجام سه شنبه گذشته در اقدامي تازه، با صدور بيانيهاي نخستين عمليات مالي با ايران بر اساس سازوکار مالي اروپا و ايران موسوم به اينستکس را تأييد کردند. آنها در اين بيانيه ابراز اميدواري کردند که اينستکس و شرکت متناظر ايراني آن، در راستاي توسعه اين سازوکار و انجام تراکنشهاي بيشتر با يکديگر همکاري کنند. ابزار حمايت از مبادلات تجاري (انگليسي: Instrument in Support of Trade Exchanges؛ به اختصار اينستکس (INSTEX) يا سامانهٔ حمايت از مبادلات تجاري يک ابزار ويژهٔ مالي است که در بهمن ۱۳۹۷ توسط فرانسه، آلمان و انگليس براي تسهيل تجارت غيردلاري با ايران ايجاد شد. شرکتهاي اروپايي تاکنون از ترس تحريمهاي آمريکا حاضر به استفاده از اين سازوکار نبودند. تحليل گران معتقدند که نخستين عمليات مالي غير دلاري توسط قدرتهاي اروپايي باعث فرو ريختن هژموني اقتصادي آمريکا شده و اينک بايد گامهاي بيشتري برداشته شود. لرد نورمن لامونت رئيس اتاق بازرگاني انگليس و ايران ضمن استقبال از اين تحول خواستار تداوم و توسعه استفاده از اينستکس شد. او در گفت وگو با ايرنا افزود: اميدوارم که اين ابتداي راه باشد و شاهد عمليات مالي بيشتري با ايران از طريق اينستکس باشيم. بنابر اين اگر دولت لندن به جاي پژواک سياست ضد ايراني واشنگتن و طرح راهبردهاي غير عملي مانند توافق ترامپ براي فرار به جلو، گاميهاي محکمتري را در کنار متحدان اروپايياش براي رفع آثار تحريمهاي آمريکا بردارد، ايران آمادگي دارد تا به تعهدات برجامي خود بازگردد.