از اکسیژن تا خاک؛ اگر همه منابع طبیعی زمین تمام شوند چه اتفاقی میافتد؟
روزياتو/ انسان از زماني که پا بر روي زمين گذاشته از منابع طبيعي فراوان و ارزشمندي که کره زمين بي دريغ در اختيارش گذاشته استفاده برده. به مواد غذايي اي که فروشگاه ها را پر کرده اند فکر کنيد، به دستگاه هاي پزشکي اي که در بيمارستان ها جان افراد را نجات مي دهند و به گوشي هوشمندتان که زندگي را برايتان بسيار راحت تر کرده. بدون وجود منابع طبيعي هيچ کدام اين ها هم وجود نداشتند. در واقع ما به قدري به بودن آن ها عادت کرده ايم که وجودشان برايمان تبديل به امري بديهي شده و ديگر به چشم مان نمي آيد؛ ما حتي نمي توانيم خود را در دنيايي بدون آن ها تصور کنيم. در حالي که بسياري از اين منابع تجديدپذير نيستند و از بين رفتن آن ها فاجعه بار خواهد بود. حالا مي خواهيم ببينيم اگر همه ي منابع طبيعي زمين از بين بروند چه سرنوشتي در انتظار ما خواهد بود. اکسيژن در ميان فراوان ترين عناصر جهان، اکسيژن مقام سوم را دارد. گرچه وجود اکسيژن براي ما تبديل به امري بديهي شده، اما حدود يک ميليون سال است که ميزان اکسيژن در سياره زمين رو به کاهش گذاشته. علت اصلي اين مسأله انتشار گاز کرين دي اکسيد است و به گفته ي بعضي محققان در نتيجه ي آن هواي قابل تنفس کره زمين به زودي به پايان خواهد رسيد، گرچه بيشتر دانشمندان معقدند ما در آستانه ي يک بحران اکسيژن نيستيم. با اين حال، اگر براي حتي ۵ ثانيه هيچ اکسيژني در سياره زمين وجود نداشته باشد، اين اتفاق چنان عواقب هولناکي دارد که سقوط هواپيماها و پودر شدن سازه هاي بتني تنها گوشه اي از آن ها است. به اين ترتيب اينکه چه بلايي بر سر بدن ما خواهد آمد چندان غير قابل تصور نيست. آب ۴/۶ ميليارد سال است که آب سياره ي زمين را سيراب مي کند. حدود ۷۰ درصد از سطح کره زمين را اين منبع طبيعي پوشانده که شامل اقيانوس ها، درياها، رودخانه ها و درياچه ها مي شود. در جو زمين و حتي زير سطح آن هم آب وجود دارد. اما بيشتر از ۹۵ درصد اين آب غيرآشاميدني است و ما با کمبود فزاينده ي آب شيرين در مقايسه با مقدار مورد نيازمان رو به رو هستيم. طبق پيش بيني هاي کارشناسان اگر واقعاً روزي آب شيرين کره زمين به پايان برسد، دنيا شاهد فجايعي مثل جنگ، خشکسالي و سقوط اقتصاد جهاني خواهد بود. درختان کره زمين بيشتر از ۳ تريليون درخت دارد. جنگل ها ۳۰ درصد از سطح زمين را پوشانده اند. اما درخت هاي سياره ي ما ما در حال نابودي هستند. کره زمين در فاصله ي سال هاي ۱۹۹۰ تا ۲۰۱۶ بيشتر از ۱،۲۹۴،۹۹۴ کيلومتر مربع از اين منبع طبيعي را بر اثر جنگل زدايي از دست داد و ميزان آن به ۴۶ درصد از زمان آغاز تمدن انسان رسيده است. بدون وجود درختان، دنيا از هم فرو خواهد پاشيد. درختان اکسيژن توليد مي کنند، از خاک محافظت مي کنند، چرخه ي آب را تنظيم مي کنند، سيستم هاي غذايي ما را تأمين مي کنند و مواد و مصالح ارزشمندي براي ساخت و ساز در اختيار ما مي گذارند. خاک يکي از مقامات سازمان ملل اذعان کرده خاک کره زمين با چنان سرعتي در حال فرسايش است که ممکن است ظرف حدوداً ۶۰ سال آينده اين منبع طبيعي را به کلي از دست دهيم. گرمايش زمين، جنگل زدايي ها و استفاده از مواد شيميايي در کشاورزي، همگي در تخريب خاک نقش دارند و در واقع ما با سرعتي بيشتر از آنکه بتوانيم خاک را بازتوليد کنيم، آن را مصرف مي کنيم. ما براي پرورش حدوداً ۹۵ درصد از مواد غذايي خود به خاک زراعي سالم نياز داريم و اگر خاک حاصلخيزي براي رشد محصولات کشاورزي وجود نداشته باشد، تمام تمدن بشري از بين مي رود. گياهان همچون درختان، گياهان هم ما را تغذيه مي کنند و به ما اکسيژني که تنفس مي کنيم را مي دهند. اگر گياهان از بين بروند، انسان ها و حيوانات از گرسنگي تلف و دچار خفگي خواهند شد. البته اکسيژن تا مدتي در جو زمين باقي مي ماند اما خيلي قبل تر از تمام شدن اکسيژن، مواد غذايي به پايان مي رسد. چقدر احتمال دارد که گياهان کره زمين از بين بروند؟ همه چيز به وضعيت آب و خاک و البته ذخيره ي بذر ما بستگي دارد. خوشبختانه خزانه جهاني بذر سوالبارد در نروژ ساخته شده تا جلوي انقراض گياهان گرفته شود. سوخت هاي فسيلي سوخت هاي فسيلي مثل ذغال، نفت و گاز طبيعي از ميليون ها سال پيش وجود داشته اند و از بقاياي گياهان و جانوران به وجود آمدند. ما براي چيزهايي مثل گرما، انرژي، سوخت و توليد وسايل روزمره مثل وسايل برقي، دستگاه هاي الکترونيک و لوازم آرايشي به آن ها وابسته هستيم. اما وابستگي ما به اين منابع تجديد ناپذير باعث نابودي کاهش ذخاير آن ها شده و در تغييرات آب و هوايي هم نقش دارد. طبق پيش بيني هاي برخي دانشمندان، اگر انرژي ديگري را جايگزين نکنيم، سوخت هاي فسيلي سياره زمين تا سال ۲۰۶۰ به اتمام خواهند رسيد. فلزات کمياب در دنيا ۶۲ فلز مختلف از جمله روي و مس وجود دارد، اما فلزات کمتر شناخته شده اي مثل اينديوم و گاليوم هم هست که ما آن ها را استخراج مي کنيم و از آن ها در توليد محصولات، ساختمان سازي و بسياري صنايع ديگر استفاده مي کنيم. اين فلزات تجديدناپذير هستند، يعني اگر روزي به پايان برسند، ديگر براي هميشه تمام شده اند. اگر فلزات سياره زمين تا به حال تمام شده بودند – که البته دانشمندان چنين اتفاقي را در آينده ي قابل پيش بيني ما نمي بينند – مجبور بوديم بدون وسايلي زندگي کنيم که براي زندگي ما حياتي هستند، مثل گوشي هاي هوشمند و کامپيوترها، تجهيزات پزشکي نجات بخش مثل دستگاه هاي ام آر آي، خودروها و سازه هاي مدرن. حيوانات و ماهي ها گرچه ما اغلب آن ها را جزء منابع طبيعي به حساب نمي آوريم، اما حيوانات و ماهي ها به طور طبيعي وجود دارند و از آنجايي که ما از آن ها استفاده مي کنيم، آن ها يکي از حياتي ترين منابع ما محسوب مي شوند. اگر غذاي حيوانات تا به حال از بين رفته بود، حيوانات هم از بين رفته بودند، اما از آن نگران کننده تر اين است که آيا ماهي هاي سياره زمين هم نابود خواهند شد. صندوق جهاني طبيعت در سال ۲۰۱۲ در مورد صيد بيش از اندازه ي ماهيان هشدار داد و گزارشات اخير هم آن را تأييد کرده. نابودي موجودات آبزي هم به سلامت انسان ها و هم اکوسيستم زمين صدمه مي زند و برخي پيش بيني کرده اند اين اتفاق تا سال ۲۰۵۰ رخ خواهد داد. هليوم شايد اگر بدانيد که در ميان فراوان ترين عناصر جهان، هليوم مقام دوم را دارد، تعجب کنيد اما نبايد اينطور باشد. هليوم يک گاز طبيعي و تجديد ناپذير است که از عناصر کليدي اسکنرهاي پزشکي، کرايوژنيک، ابر آهنرباهاي مورد استفاده در تحقيقات حوزه ي سلول هاي مغزي و حتي دستگاه هاي مورد استفاده ي ارتش، محسوب مي شوند. گرچه فقط ۱۵۰ سال از کشف اين گاز مي گذرد، اما دانشمندان معتقدند ما همين حالا هم در حال نزديک شدن به نقطه ي بحراني هستيم. اگر گاز هليوم سياره زمين به پايان برسد، اين مسأله دست کم به تندرستي انسان ها لطمه وارد خواهد کرد. نمک در ميان مواد معدني اي که ما آن ها را استخراج مي کنيم و از آن ها براي بهبود زندگي خود بهره مي بريم، نمک بي ترديد شناخته شده ترين آن ها است. نمک يا همان سديم کلرايد، يک منبع طبيعي تجديدناپذير است که از آن نه فقط براي آشپزي و نگهداري مواد غذايي، بلکه براي توليد کلر و سديم هيدروکسيد هم استفاده مي شود، دو ماده اي که در توليد مواد مصنوعي مثل پلاستيک، نايلون و شيشه ي ضدگلوله کاربرد دارند. گرچه ذخاير نمک حالا وضعيتي بحراني ندارد، اما اگر تمام شده بود، بايد جايگزيني براي عمده ي وسايل خانگي پيدا مي کرديم که به نوعي از نمک توليد شده بودند؛ البته غذاهاي ما هم بي مزه مي شدند. فسفر فسفر، يک ماده ي معدني کمياب اما حياتي است که فقط در اندک نقاطي از دنيا يافت مي شود، از جمله چين، مراکش و ايالات متحده آمريکا. کودها بايد به قدري سالم باشند که بتوانند محصولات کشاورزي را تغذيه کنند و صنعت کشاورزي براي حفظ سلامت کودها به ماده ي فسفر نياز دارد. بدون وجود اين ماده با کمبود غذايي جدي در سطح جهاني مواجه مي شويم. مرکز تحقيقاتي فسفر دنيا در مورد محتمل بودن اين کمبود هشدار داده، مگر اينکه ذخاير بيشتري از اين منبع طبيعي زندگي بخش بيابيم. فسفر باعث افزايش سلامت اکوسيستم هاي آبي هم مي شود که رشد جلبک ها و ديگر گياهان آبزي را کنترل مي کند. انرژي باد و خورشيدي