کشف سه سیارهی رکوردشکن فراخورشیدی
مجله ايلياد/ اخترشناسان دو سيارهي فراخورشيدي را در کهکشان راهشيري يافتهاند که احتمال ميرود بتوانند قابل سکونت باشند. علاوه بر اين يک سيارهي عجيب از ردهي «نپتون سرد» نيز به تازگي کشف شده است.
اين دو سيارهي قابل سکونت احتمالاً در مدار ستارههاي کوتوله سرخ «GJ229A» و «GJ180» قرار دارند که به ترتيب در حدود ۱۹ و ۳۹ سال نوري از زمين فاصله دارند. با در نظر گرفتن اين امر که ديسک معروف کهکشان راهشيري تقريباً ۱۰۰،۰۰۰ سال نوري از زمين فاصله دارد، ميتوان چنين استنباط کرد که اين دو سياره چندان از منظومهي شمسي دور نيستند. نزديکترين ستاره به خورشيد، پروکسيما قنطورس، در حدود ۴.۲ سال نوري از ما فاصله دارد.
کوتولههاي سرخ که حدود ۷۰ درصد از جمعيت ستارگان کهکشان راهشيري را تشکيل ميدهند، بسيار کوچکتر و کمنورتر از خورشيد هستند؛ بنابراين، مناطق قابل سکونت اين ستارهها، يعني محدودهي مسافت مدارياي که در آن آب مايع ميتواند در سطح سياره پايدار باشد، در مقايسه با منظومههاي شبيه به منظومهي ما، بسيار محدودتر هستند.
در واقع، در سيارات کوتولهي سرخ، منطقه قابل سکونت معمولاً هميشه داراي قفل جزر و مدي بوده و لذا اين سيارات همواره يک طرف چهره خود را به ستارهشان نشان ميدهند، دقيقاً همانطور که ماه هميشه يک طرفش رو به زمين است. قفل جزر و مدي ويژگي فوقالعادهاي براي قابل زيست بودن يک سياره نيست، زيرا ميتواند جهاني با روزهاي سوزان و شبهاي يخبندان را به وجود آورد؛ اگر چه يک اتمسفر ضخيم ميتواند گرما را در سطح سياره توزيع کرده و شدت آبوهوا را کاهش دهد.
اعضاي اين تيم تحقيقاتي مي¬گويند: «با اين وجود، سيارات جديد اطراف GJ180 و GJ229A که به ترتيب با نامهاي «GJ180 d» و «GJ229A c» شناخته ميشوند، به اندازهاي از ستارههايشان دور هستند که از قفل جزر و مدي جلوگيري ميکنند و همين امر باعث ميشود GJ180 d يک دنياي رکورددار باشد.
«فابو فنگ» رهبر اين تيم از موسسهي کارنگي واشينگتن، ميگويد: «GJ180 d نزديکترين اَبَرزميني به ماست که به ستارهي خود از لحاظ جزر و مدي قفل نشده و لذا اين احتمال وجود دارد که بتواند قابل سکونت باشد. GJ180 d يک اَبَرزمين است که کمي بزرگتر از زمين است.»
محققان بيان کردهاند که جرم اين سياره فراخورشيدي جديد حداقل ۷.۵ برابر زمين است. GJ229A c يک اَبَرزمين فوقالعادهي ديگر هست که حداقل جرمي ۷.۹ برابر زمين دارد. دانشمندان اين مطالعه با اعلام اين يافتهها، گزارش دادند که GJ180 d در هر ۱۰۶ روز زميني، يک دور مدار خود را طي ميکند و GJ229A c نيز همينطور است. اين مقاله هفته گذشته در مجموعه مقالات علمي Astrophysical Journal منتشر شد.
سيارهي GJ229A c در يک منظومهي دوتايي که از يک کوتوله سرخ و يک کوتوله قهوهاي تشکيلشده، قرار دارد. کوتولههاي قهوهاي اجرامي کمياب و بزرگتر از سيارات غولپيکر هستند، اما بسيار کوچکتر از آن هستند که بتوانند واکنشهاي همجوشياي را که در هستهشان رخ ميدهد، تحمل کنند. به همين دليل به آنها «ستارههاي شکستخورده» نيز گفته ميشود.
همانطور که از نام GJ180 d پيداست، اين سياره تنها سيارهي شناخته شده در سيستم خود نيست. اخترشناسان پيش از اين دو سيارهي ديگر را نيز کشف کرده بودند که دور همين کوتوله سرخ ميگردند و GJ180 b و GJ180 c نام داشتند.
اخترشناسان دربارهي دو اَبَرزمين جديد چيز زيادي نميدانند، اما بنا به شنيدهها قرار است که آنها به زودي اطلاعات بيشتري را در اين خصوص کسب کنند. محققان در اين خصوص بيان داشتند که نزديک بودن اين سيارات به منظومهي شمسي، آنها را به اهداف مناسبي تبديل ميکند و لذا ميتوان توسط ابزارهاي قدرتمند آتي مانند تلسکوپ فضايي جيمز وب ناسا که قرار است سال آينده به فضا پرتاب شود، به مطالعه آنها پرداخت.
فنگ در اين خصوص ميگويد: «کشف ما به فهرست سيارههايي که بهطور بالقوه ميتوانند مستقيماً توسط نسل بعدي تلسکوپها رصد شوند، اضافه خواهد شد. در نهايت، ما در حال کار بر روي اين هدف هستيم تا بتوانيم دريابيم کدام سيارات موجود در اطراف ستارههاي کهکشان راهشيري ميتوانند براي زندگي مناسب باشند.»
«جف کرين» نويسندهي اين تحقيق که در موسسهي کارنگي کار ميکند، ميگويد: «ما در نهايت ميخواهيم نقشهاي را از همهي سياراتي که به دور نزديکترين ستارههاي خود در منظومهي شمسي ميگردند، بهويژه آنهايي که بهطور بالقوه قابل سکونت هستند، تهيه کنيم.»
سيارهي GP 433 d، يا همان نپتون سردي که به تازگي کشف شده، به نظر نميرسد کانديداي خوبي براي زندگي باشد، اما مطالعهي آن به دليل وجود ويژگيهاي ديگر جالب است. اين سياره که حداقل ۴.۹ برابر بزرگتر از زمين است، به دور کوتولهي سرخي که فقط ۲۹.۵ سال نوري از زمين دور است، ميگردد.
فنگ ميگويد: «GJ 433 d نزديکترين، وسيعترين و سردترين سيارهي شبه نپتوني است که تاکنون شناساييشده است.» فنگ و همکاران در اين خصوص بيان داشتند که اين جهان بيگانه، کانديد خوبي براي انجام مطالعات آينده، از جمله تصويربرداري مستقيم است.
محققان پس از بررسي مجدد دادههاي جمعآوري شده توسط رصدخانه جنوبي اروپا و طيفسنج ويژوال اچل، از ۳۳ کوتولهي سرخ در طي سالهاي ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۷، توانستند به اکتشافات جديدي دست پيدا کنند. آنها بهوسيلهي مقياسهاي شعاعي توانستند حرکت ستارهاي ناشي از فشار گرانشي سيارات را نشان دهند. اين تيم، دادههاي رصدي را با اندازهگيريهاي بهدست آمده از سه ابزار ديگر تلفيق کردند.
اين مطالعه جديد يکي از آن مطالعاتي است که بهواسطهي فوران دادههايي که از يک دههي پيش با پرتاب تلسکوپ فضايي کپلر ناسا بهدست آمده بود، انجام گرفته است. اخترشناسان تا به امروز بيش از ۴،۱۰۰ سياره را کشف کردهاند که حدود ۷۰ درصد از آنها جزء يافتههاي کپلر هستند.