سیارک ها تهدید جدی برای زمین نیستند
سيناپرس/شايد يکي از تهديدات سياره زمين علاوه بر حتمي بودن بلعيده شدن آن توسط خورشيد در چند ميليارد سال آينده، برخورد سيارک ها باشد، اجرامي سرگردان که شايد پيش از شکلگيري سياره مان مقصد زميني داشتند.
با نگاهي مختصر به تاريخچه برخورد سيارک ها به زمين به مواردي مانند شهرهايي که بر اثر اين نوع برخوردها خسارت جدي ديده بودند، برميخوريم. چندي پيش هم ناسا خبر نزديک شدن يک سيارک را منتشر کرد که البته نگراني در وراي آن نيست. اما اين بهانه اي شد تا نگاهي به خطر آفرين بودن يا نبودن سيارک ها براي زمين بياندازيم.
محسن شادمهري، اخترفيزيکدان و دانشيار گروه فيزيک دانشگاه گلستان در گفتگو با سيناپرس درباره اجرام سرگردان منظومه شمسي خاطرنشان کرد: واضح است که پيکره منظومه شمسي تنها حامل يک ستاره به نام خورشيد و چند سياره با مدار گردش مشخص نيست. اجرام سرگردان ديگري مانند سيارک ها و دنباله دارها هم هستند که حجم عظيمي از آن ها در مداري به نام اَبر اورت به دور خورشيد گردش مي کنند. اين اجرام همواره تحت تاثير فرآيندهايي به سمت خورشيد هدايت مي شوند و ما با توجه به ابزارهاي پيشرفته کنوني مي توانيم آن ها را ببينيم. علت اينکه در سال هاي اخير درباره اين اجرام اخبار زيادي مي شنويم همين عامل است.
در واقع اين امکان که بشر مي تواند به طور پيوسته آسمان را زير نظر بگيرد و بتوانند اين اجرام و مدار آن ها را شناسايي کند، مرهون ساخت ابزار پيشرفته رصدي است. در حقيقت نزديک به سه دهه مي شود که مطالعه سيارک ها و شناخت آن هيچگاه از ديد دانشمندان آسمان شب پنهان نمانده است و اين پژوهش ها با ماموريت هاي فضايي هم دنبال مي شود.
آينده اي امن در انتظار زمين
شادمهري در ادامه مي گويد: امروزه بشر مي تواند از سيارک هايي مانند «بنو» نمونه برداري کند که اين يک تحول شگفت انگيز به حساب مي آيد. حال اينکه آيا اين اجرام با زمين برخورد مي کنند يا خير؟ تا حد زيادي از روي مدار آن ها قابل تشخيص است. گفتني است، هيچ سيارک يا سنگ آسماني شناسايي نشده است که بخواهد در آينده نزديک به زمين برخورد کند؛ آن ها تنها با يک فاصله اي از زمين گذر مي کنند. بنابراين اغلب اخبار درباره برخورد سيارک ها صحت دارند اما اغلب رسانه ها در بيان فاصله آن ها از سياره زمين کمي کوتاهي مي کنند.
به گفته اين پژوهشگر، در مورد اخبار برخورد سيارک ها همواره بايد به يک نکته توجه کرد که نزديک شدن سيارک ها به زمين با فاصله نجومي ارزيابي مي شوند و نبايد با مقياس زميني تعبير کرد. بسياري از اين نزديک شدن ها در واقع تهديد براي زمين به حساب نمي آيند. در واقع آن ها با مقياس نجومي نزديک مي شوند اما با مقياس زميني هنوز فاصله خيلي زيادي دارند و عموما برخورد نمي کنند.
وي با اشاره به تاريخچه برخورد سيارک ها به زمين مي گويد؛ در گذشته چنين اتفاقاتي براي زمين هم افتاده است و زمين متحمل برخورد سيارک ها است. در اينکه جاذبه گرانشي سيارات بر حرکت سيارک ها تاثير مي گذارند يا خير، هيچ ترديدي در آن وجود ندارد. در واقع مدار حرکت سيارک ها را سيارات تعيين مي کنند و دانشمندان در مطالعه سيارک ها به اين موضوع که مدارشان تحت تاثير مدار گرانشي کدام جرم از منظومه شمسي ازجمله خورشيد، زمين يا مشتري است، دقت زيادي دارند.
از آنجايي که سياره ما داراي غلظت مشخصي از اتمسفر است، شرايطي دارد که در بسياري موارد سيارک هايي با حجم و جرم کوچک هنگام سقوط به سطح آن بر اثر اصطحکاک از بين مي روند؛ شادمهري در اين باره مي گويد؛ غلظت اتمسفر زمين به گونه اي است که در شرايطي که اين سيارک ها جرم و حجم زيادي نداشته باشند پيش از آنکه به زمين برسند، تبخير مي شوند و از بين مي روند. همه اجرام منظومه شمسي هم در معرض چنين برخوردي هستند، براي مثال سطح ماه يکي از نمونه هاي واضح اين برخورد ها است. در واقع دهانه هاي برخوردي سطح ماه در اثر برخورد سيارک ها به شکل امروزي در آمده است؛ البته نه در گذشته نزديک بلکه در گذشته دور اين برخوردها اتفاق افتاده است.
وي درباره نخستين تماشاي مستقيم بشر از يک سيارک افزود: ديگر سيارات منظومه شمسي هم در معرض چنين خطراتي هستند، نزديک به دو دهه پيش بود که يک دنباله دار که در مسير برخورد با سياره مشتري شناسايي شد که آن را به افتخار کاشفش شوميکر لوي ناميدند؛ درست در همان زمان اين دنباله دار با سياره مشتري برخورد کرد و بشر به کمک ابزار رصدي به نظاره اين برخورد عظيم کيهاني نشست. اين اتفاق نقطه عطفي براي علم بشر بود.
منشا سيارک ها از کجاست؟
حال اينکه سيارک هاي منظومه شمسي از کجا مي آيند و در واقع خانه آن ها در کدام بخش از اين منظومه قرار دارد؟ پرسشي بود که از اين پژوهشگر آسمان شب پرسيديم؛ وي در پاسخ به اين سوال اظهار کرد: در وراي مدار سياره مريخ مجموعه اي از سنگ هاي سرگردان در قالب کمربند سيارکي وجود دارد که به ابر اورت مشهور است؛ جداي از آن کل منظومه شمسي هم در احاطه مجموعه اي از سنگ هاي سرگردان قرار دارد که تعدادشان بالغ بر ده ها هزار مي رسد. حال اينکه چرا اين اجرام سرگردان خارج از مدار خود به فضاي بيروني پرتاپ مي شوند؟ بايد به کمک فيزيک مکانيک به آن پاسخ بدهيم. در حقيقت جاذبه گرانشي سيارات منظومه شمسي و ديگر رويدادهاي ديناميکي مي تواند باعث کشش يا رانش آن ها به سمت خورشيد يا زمين باشد. منتها اين فرآيندي نيست که به راحتي بتوانيد پيش از مشاهده جرم، ورود آن را با محاسبات خود پيش بيني کنيم. بخش عمده از سنگ ها آسماني چنين منشايي دارند.
به گفته شادمهري؛ تنها در يک الي دو سال اخير دو سنگ آسماني از سوي کاوشگران شناسايي شد که موجي از شگفتي آفريد. دانشمندان فهميدند که منشا اين سنگ ها در منظومه شمسي نيست. در واقع آن ها از خارج از منظومه شمسي به زمين رسيده بودند. شايد بتوان گفت آن ها پيام آوران کيهاني بودند که موجي از شگفتي ايجاد کردند و مجامع علمي هم تحقيقات گسترده اي از اين دو جرم انجام دادند.
دانشمندان معتقدند مدار سيارک ها سرنخ بسيار مهمي براي تشخيص منشا آن هاست. اين هيات علمي دانشگاه درباره شناسايي مدار سيارک ها مي گويد؛ از روي مدار سيارک ها مي توان منشا آن را تشخيص داد. اينکه بتوان مانع برخورد سيارک ها به زمين شد بيشتر در حد تئوري است تا عمل. البته مي توان مانند هر کار علمي ديگري گمانه زني کرد و محاسباتي انجام داد.
وي تاکيد کرد: هنوز به طور جدي اين مساله مطرح نشده است و هيچ جرم سماوي پيدا نشده است که بخواهد زمين را در معرض خطر جدي قرار دهد. جالب است بدانيد، دو رصد خانه در دنيا وجود دارند که به طور دائم و شبانه روزي تمام سنگ هاي آسماني را رصد مي کنند و اگر سنگ ناشناخته اي کشف شود مدار آن ها را شناسايي خواهد شد.