دانشمندان یک کهکشان در حال مرگ را رصد کردند
ديجي کالا/ستارهشناسان براي نخستين بار موفق شدند با استفاده از آرايهي ميليمتري بزرگ آتاکاما در شيلي، يک کهکشان بزرگ در حال مرگ را رصد کنند. فرآيندي که سرانجام براي کهکشان راه شيري هم روي خواهد داد.
يک کهکشان، شامل ميلياردها ستاره و منظومه ميشود که توسط نيروي گرانش در کنار هم قرار گرفتهاند، اما حتي کهکشانها هم ميميرند. پس از آنکه تمام گاز و گردوغبار شکلدهندهي ستارهها پايان مييابد و همهي ستارههاي آن بهطور کامل ميسوزند، مرگ آن فرا ميرسد. چيزي که براي کهکشان راه شيري ما هم روي خواهد داد.
ستارهشناسان تا کنون هرگز فرا رسيدن زمان مرگ يک کهکشان دوردست را رصد نکرده بودند. اما مشاهدهي اخير توسط آرايهي ميليمتري بزرگ آتاکاما (ALMA) براي نخستين بار تصويري از نزديک بودن مرگ يک کهشان عظيم را آشکار کرد. اين يافتهها که طي مقالهاي در نشريهي Nature Astronomy منتشر شده، به درک منجمان از چگونگي تکامل کهکشانها در طول زمان تا هنگام مرگ کمک ميکند.
دانشمندان به طور کاملا تصادفي بر روي اين کهکشان در حال مرگ تمرکز کردند. آنها هنگامي که حدود ۱۰۰ کهکشان دوردست را رصد ميکردند، متوجه چيزي غيرعادي دربارهي کهکشان ID2299 شدند. اگرچه مجموعه تلسکوپ آلما تنها براي چند دقيقه يک نگاه مختصر به کهکشان ID2299 داشت، اما پژوهشگران توانستند متوجه دنبالهي گازي خروجي از اين کهکشان شوند.
اين گاز با نرخ شگفتآوري که معادل ۱۰ هزار برابر جرم خورشيد در سال است، از کهکشان خارج ميشود و بدين ترتيب ۴۶ درصد از مجموع گازهاي سرد کهکشان را به بيرون آن جابهجا ميکند. «آناگرازيا پوگليسي» (Annagrazia Puglisi) پژوهشگر دانشگاه دورهام انگليسي و نويسندهي اصلي اين مقاله «مرگ» اين کهکشان را تأييد کرد و گفت: «اين نخستين بار است که مشاهده ميکنيم يک کهکشان عظيم دوردست که بستر شکلگيري ستارهها است، به دليل فوران گستردهي گاز سرد ميميرد.»
اين کهکشان در فاصلهي ۹ ميليارد سال نوري از زمين قرار گرفته و با توجه به سن حدود ۱۳٫۸ ميليارد سالهي کيهان، زماني که جهان حدود ۴٫۳ ميليارد سال سن داشته، وجود داشته است. در آن زمان ستارهها در کهکشانها با سرعتي بسيار بيشتر از امروز شکل ميگرفتهاند. رصدها نشان ميدهد که کهکشان ID2299 صدها برابر سريعتر از کهکشان راه شيري در حال تشکيل ستارگان است و بدين ترتيب، با ادامهي زايش ستارگان گازي که در کهکشان باقي مانده است، بهسرعت مصرف ميشود و در نتيجه کهکشان تنها طي چند ده ميليون سال به طور کامل از بين ميرود.
علت مرگ کهکشان
هرچند پژوهشگران از علت اصلي مرگ اين کهکشان مطمئن نيستند اما معتقدند که مرگ نابهنگام آن بر اثر برخورد دو کهکشاني بهوجود آمده که طي ادغام با يکديگر ID2299 را تشکيل دادهاند. نشانهي آشکار اين موضوع «دم جزر و مدي» است. اين دُم يک جريان کشيده از ستارگان و گازهاي کهکشاني است که پس از برخورد دو کهکشان به يکديگر و تشکيل يک کهکشان ادغام شده، به بيرون گسترش مييابد.
دانشمندان پيش از اين بيان ميکردند که دمهاي جز و مدي از فرآيندهاي تشکيل ستاره و فعاليت سياهچالهها در مرکز کهکشان ايجاد ميشوند، اما مشاهدات اخير از کهکشان ID2299 نشان ميدهد که اين دنبالههاي گازي ميتوانند نتيجهي ادغام کهکشاني هم باشد. بنابراين نويسندگان اين مطالعهي تازه اعلام کردند که حتي مشاهدات قبلي «دمهاي جزر و مدي» در کهکشانهاي ديگر هم ممکن است به علت برخورد کهکشاني به جاي فرآيند شکلگيري ستارگان باشد.
«امانوئل ددي» (Emanuele Daddi) پژوهشگر مرکز تحقيقات هستهاي ساکلاي و يکي از نويسندگان اين مقاله گفت: «مطالعات ما نشان ميدهد که گازهاي خروجي ميتوانند بر اثر ادغام کهکشاني ايجاد شده باشند و بادها و دم جزر و مدي ميتوانند بسيار شبيه به هم باشند. اين نتيجهگيري ممکن است باعث شود در دانستههاي خود از چگونگي مرگ کهکشانها بازنگري کنيم.»
پژوهشگران در حال برنامهريزي براي انجام رصدهاي آتي از کهکشان ID2299 هستند تا درک بهتري از ساختار دنبالهي گاز خروجي آن داشته باشند. با مطالعهي رابطهي بين گاز تشکيلدهندهي ستاره و مرگ نهايي کهکشان، ستارهشناسان اميدوارند دريابند که کهکشانها چگونه در طول زمان تکامل مييابند، زايش ستارگان در آنها متوقف ميشود و در نهايت ميميرند.
منبع: Inverse