راه حل هایی که نقشه برداری مغز، پیش روی پزشکان می گذارد
سيناپرس/ به گفته يک کارشناس، از نظر تجهيزات و آشنايي با فناوري هاي مربوط به پژوهش هاي مغز، پا به پاي دنيا پيش مي رويم؛ اما از نظر کميت و وسعت استفاده از اين تجهيزات و دانش به طور کلي بايد تقويت شويم.
غلامعلي حسين زاده، معاون پژوهش و فناوري آزمايشگاه ملي نقشه برداري مغز در گفتگوي پيشين خود درباره کاربرد فناوري ها در درمان اختلالات مغزي معتقد بود؛ آزمايشگاه ملي نقشه برداري مغز داراي مجموعه اي از ابزار، تکنيک ها و فناوري هايي است که کمک مي کند نقشههايي از ساختار و کارکرد مغز را به براي انجام يروژه هاي تحقيقاتي به پژوهشگران بدهد؛ در واقع اين مجموعه با استفاده از اين فناوري ها مي تواند پي به تعاملات مناطق مختلف مغز را با يکديگر ببرد.
به گفته اين کارشناس؛ اين نقشه ها نشان دهنده فعاليت مغز در شرايط گوناگون هستند که اگر اخلالي در موارد گوناگون رخ داده باشد، متخصصان و پزشکان ميتوانند معاينه راحت تر و تشخيص درست تري داشته باشند.
حسين زاده با اشاره به درمان اختلالات مغزي با استفاده از فناوري ها گفت: در بسياري موارد هم ميتوان در راستاي پيشبيني اختلالات از جمله آلزايمر از ابزارها و فناوري هاي گفته شده استفاده کرد. امروزه تحقيقات به اين سمت رفته است که بتوانيم سال ها پيش از ابتلا به آلزايمر و با استفاده از ابزار نقشه برداري مغز اين اختلال را پيش بيني کنيم؛ بنابراين پيشبيني زودرس اختلالات آلزايمر يکي از جمله مواردي است که در اين آزمايشگاه مورد بررسي است. اختلال ديگر مغزي مانند اسکيزوفرني که همراه با توهمات شنيداري است و افراد زيادي هم به آن مبتلا هستند را هم ميتوان با تصويربرداري ساختاري و کارکردي ام آر آي مورد بررسي قرار داد.
معاون پژوهش و فناوري آزمايشگاه ملي نقشه برداري مغز در ادامه تشريح کرد: برخي ديگر از اختلالات مانند افسردگي و وزوز گوش هم داراي روش هاي درماني هستند که با تحريک مغناطيسي جمجمه از شدت اين اختلالات کم مي شوند و به درمان آنها کمک ميکند؛ همچنين براي برخي افسردگي هايي که به دارو مقاوم شدند و ديگر دارو درماني جواب نمي دهد از روش تحريک مغناطيسي جمجمه استفاده مي شود. بايد توجه کرد که اين روش با شوک الکتريکي که بسيار شديد است و در بيمارستانها در مراحل حاد استفاده ميشود متفاوت است. اين روش نسبتاً غيرتهاجمي است؛ در واقع کلاهي بر سر گذاشته مي شود و با ميدان مغناطيسي لحظات کوتاهي اعصاب را تحريک مي کنند. اين فرايند حتي براي جلوگيري از اعتياد و درمان ولع مغز استفاده مي شود.
حسين زاده در توضيح تشخيص ناحيه آسيب ديده از مغز در بيماران مبتلا به ام اس گفت: رشته هاي عصبي مغز در بيماري ام اس دچار تغيير شده است. آن نوع تصوير برداري ام آر آي که در اين مرکز مورد استفاده قرار مي گيرد، مي تواند به ما نشان دهد که چه ملاک هايي در مراحل اوليه و پيشرفته در مغز فرد مورد نظر پديدار ميشود. اينکه آيا اين بيماري قابل پيشبيني است يا خير؟ علم هنوز به نتايج قطعي نرسيده است؛ اما ابزار معاينه و تصوير برداري دقيق از مغز بيماران مبتلا به ام اس در اين آزمايشگاه وجود دارد.
اين کارشناس در عرصه مهندسي پزشکي گفت: علاوه بر آن با روش تصويربرداري انتشاري ما مي توانيم کلاف هاي عصبي را تصوير برداري کنيم و آن را براي پزشکان به نمايش در بياوريم. اين تکنيک منحصر به فردي است که در اين مجموعه و برخي مجموعههاي پژوهشي موجود است. گفتني است، تصوير برداري انتشاري کمک مي کند تا پژوهشگران ميزان تاثير ام اس را بر اعصاب و کلاف هاي عصبي مغز به دقت بررسي و مشاهده کنند.
وي اختلال صرع را جزو پديده هاي پيچيده در مغز دانست و تشريح کرد: از ديگر اختلالات مغزي صرع است که جز پديده هاي پيچيده در مغز به حساب مي آيند. آن دسته از بيماراني که عارضه صرع در آن ها با دارو درمان ميشوند، تا حدي روال منظم تري دارند؛ اما در برخي موارد که مقاوم به دارو هستند، نياز به جراحي دارند. ما در آزمايشگاه ملي نقشه برداري مغز اين نوع بيماري ها را با وسايل مختلف مورد بررسي قرار مي دهيم و يکي از روش هاي مکان يابي کانونهاي صرع استفاده از ام آر آي همراه با سيگنال هاي مغزي است.
به گفته حسين زاده؛ يکي از تجهيزات منحصر به فردي که در کشورمان در اختيار داريم، دستگاه نوار مغزي است که حين ام آر آي کار ميکند. در واقع مي توانيم داخل اسکنر ام آر آي اطلاعات مربوط به نوار مغز را هم جمع آوري کنيم و همزمان به آناليز داده ها بپردازيم.
وي درباره استاده از واقعيت مجازي در درمان اختلالات مغزي گفت: اختلالات ديگري مانند اوتيسم يا اختلالات خواب هم وجود دارند که مي توان هم با جمع آوري سيگنال و هم با تصوير برداري ها و ابزار هاي موجود به درمان آن ها پرداخت. براي مثال با واقعيت هاي مجازي که افراد را در محيط واقعي قرار ميدهد مي توان به درمان اختلالي مانند وسواس پرداخت.
وي افزود: در اين نوع روش درماني سناريوهايي از سوي متخصص مربوطه تعيين مي شود و افراد را در معرض محيط واقعي قرار ميدهند؛ اين گونه فرد مبتلا با قرار گرفتن در معرض ترس هايشان مسير درمان را مي پيمايند.
معاون پژوهش و فناوري آزمايشگاه ملي نقشه برداري مغز درباره درمان اعتياد گفت: با توجه به اينکه بازگشت اعتياد يکي از مصائب خانوادهها به شمار مي رود؛ ميتواند به عوامل بسيار زيادي وابسته باشد و متاسفانه به راحتي براي معتادان اتفاق ميافتد. در واقع مصرف مواد مخدر باعث تغييراتي در مدارات مغزي مي شود که ممکن است اختياري نداشته باشند؛ بايد گفت، يک سري تغييراتي در ماشين مغز فرد معتاد صورت گرفته است که بايد بررسي شود.
حسين زاده گفت: البته در فرآيند ترک اعتياد ممکن است بخشي از مدارات مغزي به حالت عادي برگردد با توجه به اينکه ترک اعتياد داراي روش هاي گوناگوني است، ممکن است در بازگشت فرد معتاد به مصرف مواد مخدر، بخشي از اين تغييرات به حالت قبل بازگردد.
به گفته اين کارشناس، فرآيندي که اتفاق مي افتد اين است که وقتي که معتادان در معرض نشانههاي مواد مخدر قرار ميگيرند تمايل نا خودآگاهانه اي به سمت مواد مخدر دارند در واقع وقتي آن ها نشانه هايي را مشاهده يا حس مي کنند ناخودآگاه به سمت مصرف مواد کشيده ميشوند. اين تمايل شديد بعد از ترک به مواد مخدر، زمينه تحقيقات متعددي است که در اين آزمايشگاه انجام مي شود.
حسين زاده گفت: مطالعات نشان مي دهد که تحريک برخي از مدارات مغزي با دستگاه هاي مربوطه باعث مي شود گرايش معتادان به موارد مخدر کم شود. در واقع باعث مي شود مصرف در اثر نشانه هاي ايجاد شده است با دخالت در مدارات مغزي کاهش پيدا کند يا از بين برود.
اين کارشناس تاکيد کرد: حال اينکه کدام مناطق و کدام مدارات در مغز نقش ترمز يا نقش تشويق را بر عهده دارند و اينکه کجا بايد مورد تحريک يا مورد بازدارندگي قرار بگيرند و با چه روشي بايد دست به اين اقدام زد، نظر متخصصان علوم اعصاب ارجحيت دارد و در واقع آن ها بايد تعيين کنند. در واقع مواد مخدر باعث ايجاد تغييراتي در ماشين مغز ما ميشود و اين تغييرات را هر چقدر بتوانيم بهتر بشناسيم و کارکرد مغز را پايش کنيم بهتر مي توانيم کنترل کنيم و به افراد در درمان اعتياد کمک کنيم. در کل تحريک مغزي يکي از ابزارهايي است که کمک مي کند ما در واقع درمان هاي بهتري داشته باشيم.
وي ضمن مقايسه با فناوري هاي روز دنيا در زمينه مطالعات مغز به خبرنگار سيناپرس گفت: از نظر تجهيزات و آشنايي با فناوري هاي مربوطه بايد گفت که پا به پاي دنيا پيش مي رويم اما از نظر کميت و وسعت استفاده از اين تجهيزات و دانش به طور کلي بايد تقويت شويم. در واقع نسل جوان و پزشک هاي ما بايد با ابزارهاي جديد آشنا شوند و آن ها را در مقياسي وسيع به کار بگيرند. يکي از عواملي که باعث ميشود اين اتفاق نيفتد اين است که تجهيزات به روز و نو در بسياري از کلينيک ها در کشور ما استفاده نميشود. ما بايد بتوانيم از تجهيزات به روزي که توانايي به کار گيري آن ها را داريم در تمامي مکان هاي درماني استفاده کنيم.