روشی موثر برای بهبود افراد دارای اختلال پانیک
آريا/ نتايج يک پژوهش نشان ميدهد استفاده از روش سايکودرام بر تنظيم هيجانات مثبت و منفي افراد مبتلا به اختلال پانيک موثر بوده است.
اختلال پانيک از جمله اختلالات اضطرابي است که علائمي همچون تپش قلب، تنگي نفس، سرگيجه، حالت تهوع، احساس خفگي و مرگ قريبالوقوع دارد. تنظيم هيجاني از جمله مولفههاي روانشناختي است که نقش مهمي در اختلال اضطراب دارد. مداخله سايکودرام، روشي همراه با ايفاي نقش است که فرد ميآموزد هيجانات خود را ابراز، تعديل و کنترل کند. محققان در پژوهشي با عنوان اثربخشي مداخله سايکودرام بر تنظيم شناختي هيجانات مثبت و منفي در افراد داراي اختلال پانيک، اين موضوع را بررسي کردهاند.
در اين پژوهش آمده است:« سايکودرام روشي با شکلي نمايشي در رواندرماني است که در آن، مشکلات عاطفي يا رفتاري بيماران و درمانجويان با استفاده از فنون تئاتري، ريشهيابي و حل و رفع ميشود. روش پژوهش حاضر، از نوع نيمه آزمايشي است که با طرح پيشآزمون، پسآزمون همراه با گروه کنترل انجام شد. جامعه آماري متشکل از تمام افراد داراي اختلال پانيک مراجعهکننده به مراکز مشاوره و روانشناختي شهر يزد در سال 1398 بود.»
نويسندگان اين مقاله ميگويند:« با توجه به سوابق موجود در پرونده افراد مبتلا به اختلال پانيک که در مراکز مشاوره و روانشناختي شهر يزد موجود بود و با تشخيص متخصص روانپزشک و نيز انجام مصاحبه و تاييد بيماري و حملات پانيک در چند ماه اخير، 30 نفر از جامعه آماري با توجه به امکانات تيم تحقيق و به صورت در دسترس انتخاب شدند و به صورت تصادفي در دو گروه آزمايش و کنترل قرار گرفتند.»
از جمله ملاکهاي ورود به تحقيق شامل داشتن اختلال پانيک به تشخيص روانپزشک، جنس مذکر بودن، محدوده سني 25 تا 40 سال و دريافت نکرده مداخله همزمان ديگر بود.
ابزارهاي اين پژوهش، پرسشنامه تنظيم هيجان گرانفسکي و بستهي آموزش سايکودرام بود. پرسشنامهي تنظيم هيجان گرانفسکي، يک پرسشنامهي چندبعدي است که در آن از فرد خواسته ميشود تا واکنشهاي خود را در مواجهه با تجارب تهديدآميز و رويدادهاي استرسزاي زندگي که به تازگي تجربهکرده است، به وسيلهي پاسخ به پنج پرسش ارزيابي کند.
بستهي آموزش سايکودرام متناسب با شدت نشانهها و تنظيم هيجانات در افراد داراي اختلال پانيک، شامل ده جلسهي 45 دقيقهاي طراحي شده است که در آن از روشهاي مختلف تاتر و ابزار و وسايل درماني استفاده ميشود. در جلسهي اول، ابتدا اعضاي گروه با يکديگر و همچنين با آزمونگر آشنا شدند و توضيحاتي درباره سايکودرام، فنون آن، قوانين و ساختار کلي فرآيند تحقيق بيان شد.
در جلسه دوم، ضمن اعتمادسازي و انجام تمرينات پرورش بيان، به افراد کمک شد در مسير برقراري گفتوگو و طرح مسئله با يکديگر و با مربي قرار گيرند. از جلسات سوم تا هشتم بر تمرينات تمرکزي، استفاده از شيوه غيرکلامي براي آگاهي از احساسات، آشنايي با زبان تن، تلاش براي بروز تواناييهاي ذهني به روش خلاقانه و آگاهي نسبت به هيجانات خود و ديگران، تقويت احساساتي همچون شادي و غم و غيره، تمرينات گفتاري و رفتاري تاکيد شد. در جلسات نهم و دهم بر روي ترغيب اعضا به بازگويي مشکلات خود در قالب ايفاي نقش و به کارگيري فنون سايکودرام و مشارکت اعضا به عنوان ياور کمکي در فرآيند اجرا و تمرينات رفتاري تمرکز شد.
يافتههاي اين مطالعه نشان داد، آموزش سايکودرام بر راهبردهاي شناختي مثبت تنظيم هيجاني افراد مبتلا به اختلال پانيک موثر است.
محققان در اين مقاله ميگويند:« نتايج پژوهش نشان داد مداخله روش سايکودرام به تفاوت آماري معنادار بين گروه آزمايش و کنترل منجر شده است، به طوري که استفاده از روش سايکودرام در گروه آزمايش بر راهبردهاي تنظيم شناختي هيجانات مثبت و منفي افراد مبتلا به اختلال پانيک موثر بود.»
در اين پژوهش آمده است:« احتمالا مهمترين دليل اثربخشي سايکودرام، نمايشمحور بودن آن است که با فراهمسازي امکان بازسازي موقعيتهاي هيجاني منفي و اضطرابآور و با تمرينهاي مکرر نمايشي به فرد کمک ميکند براي رفع آنها گام بردارد. نتايج اين پژوهش نشان داد افراد گروه تجربي پس از آموزش، تنظيم هيجانات و کنترل هيجاني خويش را افزايش دادند و قادر به مهار و کنترل هيجانات و تمايلاتي بودند که موجب تشديد اختلال پانيک بود. ميتوان دريافت که جلسات آموزشي و درماني سايکودرام، سازنده، مفيد و کارساز بوده است و با تاييد فرضيات پژوهش ميتوان ادعا کرد که آموزش سايکودرام بر تنظيم هيجانات مثبت و منفي در افراد داراي اختلال پانيک موثر و مفيد بوده است.»
اين پژوهش توسط احمد احمدي، از گروه تکنولوژي آموزشي دانشکده روانشناسي و علوم تربيتي دانشگاه علامه طباطبايي، محسن سعيدمنش، فاطمه کاظمي و فرنگيس دمهري، از گروه روانشناسي دانشکده علوم انساني دانشگاه علم و هنر يزد، انجام شده است. مقالهي حاصل از اين مطالعه در چهارمين شمارهي دورهي چهاردهم مجلهي دانشگاه علوم پزشکي قم به چاپ رسيده است.