چرا سکوت کردیم؟

ایسنا/ مدیرکل دفتر ثبت آثار تاریخی و حفظ و احیای میراث معنوی و طبیعی کشور گفت: درخصوص اتفاقات محدوده کاخ گلستان، به حساسیت‌ها تا حدی حق می‌دهم اما هنوز در مرحله‌ مقدماتی هستند و زود است قضاوت کنیم. تا این لحظه هیچ تخلفی از نظر ارتفاع یا حجم صورت نگرفته است. ضوابط کاملاً صریح و غیرقابل تفسیر است و کوچک‌ترین تخلف، حتی به اندازه‌ یک «اپسیلون»، به هیچ‌وجه قابل اغماض و چشم‌پوشی نخواهد بود.

علیرضا ایزدی، مدیرکل دفتر ثبت آثار تاریخی و حفظ و احیای میراث معنوی و طبیعی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، درباره ساخت پروژه‌های عمرانی در مجاورت و حریم میراث جهانی کاخ گلستان با مجوز میراث فرهنگی و سکوت وزارت میراث فرهنگی و مشخصا اداره ثبت آثار در برابر هشدارها و اخطارهایی که نسبت به احتمال خروج کاخ گلستان از فهرست میراث جهانی مطرح شده است، به ایسنا گفت: «سکوتی که از آن صحبت می‌کنید، به این دلیل است که در وهله‌ نخست، مجموعه‌ ادارات کل باید وارد عمل شوند؛ چرا که آن‌ها حوزه‌های اجرایی هستند. وظیفه‌ ما در دفتر ثبت، نظارت عالیه است؛ یعنی اگر تخلفی صورت گیرد، ما وارد موضوع می‌شویم. در خصوص اتفاقی که در کاخ گلستان رخ داده، ضوابط کاملاً مشخص است. چه آنچه در عرصه و حریم ملی این اثر وجود دارد و چه آنچه در محدوده‌ حریم جهانی آن است که نهایتاً به تصویب یونسکو رسیده است. همه‌ این‌ها ضوابط روشن و مدونی دارند.»

---

بازار

---

او درباره استعلام و مجوزهای صادره شده از سوی میراث فرهنگی توضیح داد: «در مورد استعلامی هم که از ما انجام شده، البته منظور از «ما»، اداره‌ کل میراث فرهنگی استان تهران است، چون استعلام از آن‌ها صورت گرفته، اداره‌ کل تهران با ساخت‌وساز در آن نقطه با ارتفاع حدود هشت متر موافقت کرده است. این ارتفاع کاملاً منطبق بر ضوابط است و خارج از مقررات محسوب نمی‌شود، به‌شرط آنکه دقیقاً همان ضوابط رعایت شود. تا این لحظه، پروژه در مرحله‌ خاک‌برداری قرار دارد و هنوز وارد فاز ساخت نشده است. اما اگر قرار باشد پروانه‌ای خارج از این حدود صادر شود، یا عملیات ساختمانی فراتر از آن صورت گیرد، چنین چیزی به‌هیچ‌وجه امکان‌پذیر نیست. حتی یک سانتی‌متر بالاتر از همان هشت متر هم به هیچ عنوان مجاز نیست و اجازه داده نخواهد شد. ضابطه در این زمینه کاملاً صریح و غیرقابل تفسیر است.»

ایزدی ادامه داد: «این‌که حالا یک تاورکرین یا جرثقیل در آن محل کار گذاشته‌اند، چه شش متری باشد و چه چهار متری، در چارچوب همان محدودیت‌های فضایی و عملیاتی باید انجام شود. اما تا این لحظه، هیچ تخلفی از نظر ما در حوزه‌ ساخت‌وساز محرز نشده است. یقیناً همکاران ما در شهرداری نیز به‌خوبی واقف‌اند که ضوابط مربوط به حریم ملی و جهانی آثار ثبت‌شده چیست و مکلف‌اند دقیقاً بر اساس مصوبات ما و قوانین موجود عمل کنند. شهرداری نیز موظف است پروانه‌ ساخت را صرفاً بر اساس همان ضوابط صادر کند. در زمان صدور مجوز نیز به‌صراحت تأکید شده که ساخت باید دقیقاً در همان چارچوب تعیین‌شده انجام گیرد. حتی وقتی دوستان تماس گرفتند و مسئله را مطرح کردند، من شخصاً پیگیری کردم و گفتم اگر کوچک‌ترین تخلفی صورت بگیرد، فوراً کار را متوقف می‌کنیم. این موصوع به هیچ وجه قابل چشم‌پوشی یا پوشاندن نیست.»

او با اعتقاد بر اینکه موضوع نگرانی‌ها بیشتر از جنبه‌ی بصری است، اظهار کرد: «همان‌طور که عرض کردم، قاعده و قانون مشخص است. پروانه‌ ساخت بر اساس ضوابط صادر شده و تا این لحظه هیچ تخلفی از نظر ارتفاع یا حجم صورت نگرفته است. البته تا حدی حق می‌دهم که چنین حساسیتی وجود دارد، اما گاهی اتفاقاتی پیش می‌آید که هنوز در مرحله‌ مقدماتی هستند و زود است قضاوت کنیم. وقتی هنوز ضوابط ارتفاعی به مرحله‌ اجرایی نرسیده، نگرانی از چه بابت است؟»  

مدیرکل دفتر ثبت آثار تاریخی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی افزود: «زمانی که ستون‌ها نصب شود و ساخت‌وساز شکل بگیرد، واقعیت وضعیت بصری روشن‌تر می‌شود. اگر در چارچوب ضوابط ارتفاعی ساخته شود، جای نگرانی نیست، اما اگر خارج از ضوابط باشد، به‌هیچ‌وجه قابل اغماض نیست. در مورد حریم جهانی هم که دیگر مطلقاً جای ملاحظه وجود ندارد. شاید در محدوده‌ آثار ملی بتوان اندکی انعطاف داشت اما در مورد آثار جهانی نه. این موضوع فراتر از اختیارات شخصی من یا حتی وزارت میراث فرهنگی است؛ زیرا ضوابط یونسکو در این زمینه کاملاً الزام‌آور و غیرقابل تغییر است.»

ایزدی در پاسخ به این پرسش که با توجه به انبوه مراکز تجاری در محدوده بازار تهران، چه ضرورتی دارد در آن پهنه، پاساژ و مراکز تجاری دیگری ساخته شود؟ افزون بر این، کارشناسان هشدار داده‌اند که افزایش تراکم و گودبرداری عمیق در آن منطقه ممکن است باعث فرونشست زمین در محدوده‌ کاخ گلستان شود، گفت: «آنجا یک پهنه‌ تجاری مشخص است که ضوابط خاص خود را دارد. اگر قرار باشد بارگذاری بلندمرتبه و سنگین در آنجا صورت گیرد، بله، نگرانی و دلواپسی کاملاً بجاست. ما هم نگران خواهیم بود. اما با توجه به فاصله‌ مشخصی که آن نقطه از عرصه‌ اصلی کاخ دارد، و همان‌طور که قبلاً هم عرض کردم، ضوابط ارتفاعی در آنجا باید دقیقاً رعایت شود و هیچ چشم‌پوشی در این زمینه ممکن نیست. مجموعه‌ نظارتی ما موظف به پیگیری است و قطعاً شهرداری نیز از این موضوع تخلف نخواهد کرد؛ چرا که نمی‌شود حریم یک اثر جهانی را نادیده گرفت.»

او افزود: «ضوابط مصوب این محدوده کاملاً مشخص است و به شهرداری، استانداری و فرمانداری‌ها ابلاغ شده است. این بنا هم از آن قاعده مستثنا نیست، به‌ویژه با حساسیتی که درباره‌ کاخ گلستان وجود دارد؛ مجموعه‌ای نفیس و بی‌نظیر با ضوابطی روشن که به هیچ وجه قابل چشم‌پوشی نخواهد بود.»

مدیرکل دفتر ثبت آثار تاریخی و حفظ و احیای میراث معنوی و طبیعی کشور اضافه کرد: «آن ملک پیش از این هم کاربری تجاری داشته، نه مسکونی. بنابراین، در پهنه‌بندی‌های شهری که بر اساس طرح تفصیلی و ضوابط شورای عالی شهرسازی و معماری تنظیم می‌شود، این محدوده در زمره‌ پهنه‌های تجاری تعریف شده است. در چنین طرح‌هایی، کاربری‌ها بر اساس نیازهای شهر و ویژگی‌های منطقه تعیین می‌شوند. در آن محدوده کاربری مسکونی امکان‌پذیر نیست. بنابراین، کاربری تجاری برای آن تعریف شده و اگر ساخت‌وساز با رعایت ضوابط ارتفاع، حجم بارگذاری، زیرساخت مناسب و امکانات کافی انجام شود، تهدیدی به شمار نمی‌آید. اما تأکید می‌کنم که چه مخاطبان شما و چه مالک آن ملک باید بدانند که ارتفاع در این محدوده برای ما به هیچ‌وجه قابل چشم‌پوشی نیست.»

ایزدی گفت: «وقتی از من درباره‌ چنین موضوعی پرسیده می‌شود، تا زمانی که ملاک من همان پروانه‌ صادرشده از سوی شهرداری باشد، پاسخ من روشن است. اگر ساخت‌وساز بر اساس همان پروانه و در چارچوب ضوابط ارتفاعی صورت گیرد، از نظر ما مشکلی ندارد. پروانه‌ای که در سال ۱۴۰۱ از سوی آقای جانفشان، مدیرکل وقت میراث فرهنگی استان تهران، در پاسخ به استعلام شهرداری صادر شده، مبنای عمل است و ما آن را معتبر می‌دانیم. اما به عنوان متولی حریم اثر، اگر کوچک‌ترین تخلفی، حتی به اندازه‌ یک «اپسیلون»، از آن چارچوب صورت گیرد، به هیچ وجه قابل اغماض و چشم‌پوشی نخواهد بود.»

او درباره این موضوع که بخشی از ساخت‌وساز به در عمق زمین (حدود ۱۷ متر) انجام می‌شود، آیا احتمال آسیب رسیدن به لایه‌های تاریخی وجود ندارد؟ به‌ویژه آنکه پیش‌تر اسکلت هفت‌هزار یک زن در خیابان مولوی تهران کشف شده بود، توضیح داد: «در مجموعه‌هایی که عرصه و حریم آن‌ها تعیین می‌شود، ضوابط مربوط به آن در اسناد رسمی درج شده است. در مکاتبات و مجوزهای صادره نیز به‌صراحت آمده که خاک‌برداری باید با حضور کارشناسان باستان‌شناسی استان تهران انجام گیرد. در صورت برخورد با هرگونه لایه‌ی تاریخی یا آثار معماری، عملیات باید بلافاصله متوقف شود. آن اسکلت که فرمودید، مربوط به همان نقطه‌ مورد بحث نیست، اما در محدوده‌های پیرامونی شواهد تاریخی متعددی داریم. طبیعی است که در شهری چون تهران، به‌ویژه در بافت تاریخی آن، همواره احتمال برخورد با آثار معماری یا لایه‌های باستانی وجود دارد. در چنین مواردی، قانون ما را موظف می‌کند که عملیات تا بررسی کامل متوقف شود.»

او اضافه کرد: «ما در پروژه‌های مختلف این تجربه را داریم. حتی در پروژه‌های بزرگ عمرانی مانند سدسازی نیز همین روند طی می‌شود و ابتدا گمانه‌زنی‌ها و بررسی‌های باستان‌شناسی انجام می‌گیرد و سپس در صورت نبود مانع، ادامه‌ عملیات عمرانی مجاز اعلام می‌شود. در مورد کاخ گلستان نیز همین قاعده برقرار است. اگر در حین خاک‌برداری به لایه‌های تاریخی برخورد کنیم، قطعاً تا تعیین تکلیف نهایی، کار متوقف خواهد شد.»

ایزدی در پاسخ به این پرسش که گفته می‌شود بر اساس ضوابط بافت تاریخی، اصولاً چنین نوع ساخت‌وسازهایی در این محدوده مجاز نیست و آیا این ضوابط درباره‌ی پروژه‌های فعلی هم صدق می‌کند یا خیر؟ گفت: «وقتی طرح تفصیلی یک شهر، یا حتی طرحی برای یک روستا تنظیم می‌شود، مجموعه‌ای از مطالعات کارشناسی انجام می‌گیرد. دستگاه‌های تخصصی مختلف از جمله وزارت میراث فرهنگی در این روند مشارکت دارند. در جریان این مطالعات، داده‌های تاریخی و باستان‌شناسی نیز بررسی و با نقشه‌ها و لایه‌های شهری منطبق می‌شوند. بر همین اساس، کاربری هر پهنه تعریف می‌شود. هیچ‌کس نمی‌تواند بدون هماهنگی با شورای عالی شهرسازی، کاربری یک محدوده را تغییر دهد. وقتی آن محدوده به عنوان پهنه‌ تجاری تصویب شده، همه‌ دستگاه‌ها موظف‌اند بر اساس همان عمل کنند. ساخت‌وساز هم باید دقیقاً با رعایت حجم بارگذاری مجاز و ضوابط تعیین‌شده انجام گیرد.»

مدیرکل دفتر ثبت آثار تاریخی کشور ادامه داد: «حتی وقتی برخی دوستان پرسیدند اگر مالک بخواهد مثلاً یک‌ونیم متر بیشتر بسازد، پاسخ من این بود که حتی یک سانتی‌متر هم بیشتر از آنچه مصوب شده، مجاز نیست. اگر کسی چنین قصدی دارد، باید برود و ضوابط یونسکو را تغییر دهد، که البته چنین چیزی به هیچ‌وجه امکان‌پذیر نیست. می‌دانید چرا؟ چون ما با بنایی معمولی روبه‌رو نیستیم، با یک مجموعه‌ بی‌بدیل به نام کاخ گلستان طرفیم. بنایی که نمونه‌ مشابهی ندارد و یگانه است. بنابراین، ضوابط آن نیز یگانه و غیرقابل تعدیل است. هرگونه تخلف از این ضوابط، تهدیدی جدی برای میراث فرهنگی ما محسوب می‌شود.»

ایزدی تاکید کرد: «به‌ویژه در بافت پیرامونی آن، از خیابان ایران تا عودلاجان و سنگلج، که همگی جزو بافت تاریخی تهران‌اند، باید نهایت دقت رعایت شود. درست است که در گذشته در برخی از این مناطق ساخت‌وسازهای ناهماهنگی صورت گرفته، اما امروز دیگر چنین چیزی قابل تکرار نیست. ما با همکاری شهرداری، وزارت راه و شهرسازی، و سایر دستگاه‌ها، درباره‌ ضوابط بافت تاریخی به توافق رسیده‌ایم و همه‌ی نهادها موظف‌اند دقیقاً بر اساس آن ضوابط عمل کنند.»

🔹"آخرین خبر" در روبیکا
🔹"آخرین خبر" در ایتا
🔹"آخرین خبر" در بله