همه چیز درباره «اندومتریوز» و دردهای شدید دوران قاعدگی

ایسنا/ یک متخصص زنان و زایمان با اشاره به اینکه بیماری اندومتریوز مستقیماً با عادت ماهیانه در ارتباط است، گفت: اغلب خانم‌ها دردهای قاعدگی را معمولی می‌دانند، به همین دلیل در تمام دنیا، بین دو تا هشت سال تأخیر تشخیصی در این بیماری وجود دارد، زیرا شدت علائم با شدت بیماری هم‌خوانی ندارد.

لیلی حفیظی در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به اینکه در مسئله سلامت زنان، با بیماری‌های شایعی مانند فیبروم‌های رحمی مواجه هستیم، اظهار کرد: فیبروم‌ها در بسیاری از خانم‌ها بدون علامت هستند و ممکن است فردی در سونوگرافی فیبرومی داشته باشد، اما هیچ علامتی نداشته باشد. در این شرایط مراجعه به فردی که اطلاعات کافی ندارد، می‌تواند باعث نگرانی بی‌جهت شود. نقش پزشکان این است که میزان شیوع این بیماری را توضیح دهند و مشخص کنند فرد در چه شرایطی باید به پزشک مراجعه کند.

---

بازار

---

وی افزود: برعکس این حالت نیز وجود دارد؛ گاهی خانمی سیکل ماهانه طولانی یا دردهای شدیدی را تجربه می‌کند که نیاز به بررسی دارد. دردهای قاعدگی ممکن است طبیعی باشد یا نشانه‌ای از بیماری اندومتریوز باشد. این بیماری بسیار شایع است؛ به طوری که از هر ده خانم یک نفر به آن مبتلاست و آگاهی نسبت به آن ضروری است.

فلوشیپ لاپاراسکوپی و هیستروسکوپی زنان و زایمان و متخصص زنان و زایمان در رابطه به اینکه علامت شایع اندومتریوز، تشدید دردها و سایر علائم در دوران قاعدگی است، گفت: اگر روده درگیر باشد، فرد هنگام دفع مدفوع و به‌ویژه در دوران پریود درد شدیدی را تجربه می‌کند. معمولاً سه سال پس از شروع قاعدگی، علائم به تدریج ظاهر می‌شوند و در مواردی مانند دردهای قاعدگی مقاوم به مسکن یا دردهای طولانی در تمام روزهای پریود باید به پزشک مراجعه کرد. همچنین سابقه خانوادگی بیماری، خطر ابتلا را افزایش می‌دهد و ارتباط ژنتیکی بین اندومتریوز، فیبروم رحم و آدنومیوز مشاهده شده است.

حفیظی با اشاره به علائم پنهان بیماری اندومتریوز، خاطرنشان کرد: این بیماری اغلب بدون علامت است و بیماران هنگام بررسی مشکلاتی مانند ناباروری یا درد لگن متوجه آن می‌شوند. هر زنی که دچار اختلالات کلیوی یا گوارشی است، باید سونوگرافی شکم و لگن انجام دهد، زیرا اندام‌های شکمی با هم مرتبط‌اند و بیماری ممکن است بدون درد و با سیکل قاعدگی منظم بروز کند.

اندومتریوز مانند سرطان خوش خیم عمل می‌کند

وی درباره اینکه اندومتریوز از شروع قاعدگی تا یائسگی با بیمار همراه است و بیماری مستقیماً با عادت ماهیانه در ارتباط است، ادامه داد: در هر سیکل، ضایعات اندومتریوزی فعال می‌شوند و ریزش این بافت‌ها در مکان‌های غیرطبیعی باعث التهاب و تحریک پاسخ ایمنی بدن می‌شود. ضایعات معمولاً در نواحی تحتانی لگن، تخمدان‌ها، لوله‌های رحمی و اعصاب لگن قرار دارند و می‌توانند ارگان‌های مجاور مانند روده بزرگ و کلیه‌ها را درگیر کنند. این بیماری شبیه سرطان خوش‌خیم عمل می‌کند و در یک درصد موارد ممکن است بدخیم شود.

این متخصص زنان و زایمان با بیان اینکه کم‌خونی یکی دیگر از مشکلات شایع در زنان سنین باروری است، یادآور شد: زیرا خونریزی طبیعی در طی سیکل با تغذیه معمولی جبران نمی‌شود و مصرف قرص آهن ضروری است. با وجود توزیع قرص آهن در مدارس، کمبود شدید آهن در دختران مشاهده می‌شود که ناشی از باورهای غلطی است؛ مانند تصور نادرست که مصرف قرص آهن خونریزی را افزایش می‌دهد.

حدود نیمی از خانم‌های نابارور، مبت��ا به اندومتریوز هستند

حفیظی درخصوص اینکه تأخیر در تشخیص اندومتریوز معمولاً ناشی از مراجعه دیرهنگام بیمار است، چرا که اغلب خانم‌ها دردهای قاعدگی را معمولی می‌دانند، خاطرنشان کرد: در تمام دنیا، بین دو تا هشت سال تأخیر تشخیصی در این بیماری وجود دارد، زیرا شدت علائم با شدت بیماری هم‌خوانی ندارد. گاهی خانمی بدون علامت است یا خانمی با درگیری شدید، تنها هنگام اقدام برای باروری متوجه بیماری می‌شود. حدود نیمی از خانم‌های نابارور، مبتلا به اندومتریوز هستند و نیمی از مبتلایان نیز ممکن است نابارور شوند.

وی با بیان اینکه علت اصلی تأخیر در مراجعه، اغلب عدم آگاهی کافی است، گفت: خانم‌ها در سنین باروری چرخه‌های ماهانه طبیعی را تجربه می‌کنند و تشخیص این که دردهای قاعدگی طبیعی هستند یا غیرطبیعی، دشوار است. بنابراین لازم است توضیح داده شود که چه زمانی دردها طبیعی و چه زمانی غیرطبیعی هستند و چه زمانی باید به پزشک مراجعه شود.

این فلوشیپ لاپاراسکوپی و هیستروسکوپی زنان و زایمان با اشاره به اینکه تمایل بانوان به تأخیر در اقدام برای بارداری می‌تواند سبب تشخیص دیرهنگام این بیماری شود، بیان کرد: همچنین باورهای فرهنگی و رسوم نادرست در میان خانم‌های جوان، مانع مراجعه به‌موقع به پزشک می‌شود. میزان بروز این بیماری‌ها در کشورهای جهان سوم بیشتر است و عوامل محیطی مانند استفاده از پلاستیک یا آلودگی هوا می‌توانند بر ژنتیک و سیستم ایمنی تأثیر بگذارند و خطر ابتلا به بیماری‌های خودایمنی و سرطان را افزایش دهند.

ضرورت پیگیری‌های منظم برای جلوگیری از تشدید بیماری اندومتریوز

حفیظی با بیان اینکه بیمار باید هر شش ماه یکبار پیگیری منظم داشته باشد، گفت: با دارودرمانی می‌توان بیماری را تا سن یائسگی کنترل کرد، اما اگر ارگان‌های مهم مانند روده درگیر باشند یا دارو مؤثر نباشد، جراحی ضروری است و درمان دارویی پس از آن ادامه می‌یابد. درمان اندومتریوز بر اساس شرایط هر بیمار شخصی‌سازی می‌شود و در بیشتر موارد با دارو کنترل می‌شود، اما در برخی شرایط جراحی لازم است.

وی یادآور شد: برخی پزشکان به بیماران پیشنهاد می‌کنند که با بارداری بیماری بهبود می‌یابد؛ زیرا در دوران بارداری قاعدگی متوقف و فعالیت بیماری کاهش می‌یابد. با این حال، پس از زایمان و بازگشت سیکل‌های قاعدگی، بیماری ممکن است تشدید شود و ضروری است که بلافاصله پس از زایمان جهت پیشگیری از تشدید بیماری، مراجعه به پزشک و درمان ادامه یابد.

این متخصص زنان و زایمان با بیان اینکه یکی از نگرانی‌های اصلی خانم‌های مبتلا به اندومتریوز، امکان ناباروری است، اظهار کرد: اگر لوله‌های رحمی درگیر بیماری باشند، ممکن است لازم شود برداشته شوند، اما این به معنای محرومیت از بارداری نیست و آن خانم می‌تواند از طریق IVF (آی‌وی‌اف) باردار شود. حفظ لوله‌ای که به شدت درگیر است نه تنها مفید نیست، بلکه می‌تواند بر جنین انتقال‌یافته تأثیر منفی بگذارد. خوشبختانه تکنولوژی‌های امروز در درمان ناباروری بسیار کمک‌کننده هستند و درگیری لوله‌ها همیشه به معنای برداشتن آن‌ها نیست و در حین عمل شرایط بررسی می‌شود و در صورت نیاز این کار انجام می‌پذیرد.

لاپاراسکوپی تنها روش عمل اندومتریوز است

حفیظی با اشاره به تحولات اخیر در تشخیص بیماری اندومتریوز، بیان کرد: در گذشته برای تشخیص قطعی حتماً از روش لاپاراسکوپی استفاده می‌شد، اما در چهار تا پنج سال اخیر تأکید شده که روش‌های تصویربرداری تا حدود ۹۶ درصد جنبه تشخیصی دارند. حتی در بیمارانی که علائم ظاهری اندک دارند، با تکیه بر تصویربرداری دقیق می‌توان تشخیص داد و سپس از روش‌هایی مانند تست روانشناسی استفاده کرد؛ یعنی ابتدا دارو تجویز می‌کنیم و در صورت پاسخ مناسب بیمار، تشخیص ما تأیید می‌شود. اندومتریوز سه حالت اصلی دارد؛ نخست کیست تخمدان، دوم ضایعات عمقی و سوم نوع سطحی. نوع سطحی را نمی‌توان با تصویربرداری تشخیص داد و در این موارد درمان تجربی انجام می‌شود. بنابراین ابتدا تمام علائم بیمار باید به دقت ارزیابی و سپس درمان آغاز گردد.

وی اضافه کرد: کل عمل از جمله جراحی روی روده یا مثانه، با لاپاراسکوپی انجام می‌شود و یکی از افتخارات ما داشتن تیم جراحی کامل و حرفه‌ای است که هر متخصص بخش مرتبط با تخصص خود را انجام می‌دهد. در بیماری اندومتریوز چسبندگی‌ها بسیار گسترده‌اند و ارگان‌ها به یکدیگر چسبیده‌اند و باید با دقت آزاد شوند. علاوه بر این، عمل لاپاراسکوپی فاقد عوارض ناشی از برش بزرگ شکمی است و مراقبت دقیق و تیم حرفه‌ای از اهمیت بالایی برخوردار است.

این فلوشیپ لاپاراسکوپی و هیستروسکوپی زنان و زایمان  در رابطه با اینکه سونوگرافی اندومتریوز یک سونوگرافی تخصصی محسوب می‌شود و هر سونولوژیستی قادر به انجام آن نیست و نیاز به صرف حدود نیم ساعت زمان دارد تا تمامی ضایعات گزارش شوند، گفت: در اکثر سونوگرافی‌های معمول، تنها رحم و تخمدان‌ها بررسی می‌شوند، در حالی که این بیماری می‌تواند کف لگن را درگیر کند. ضایعات عمقی بدون وجود کیست تخمدان مشاهده می‌شوند و سونولوژیست باید در این زمینه مهارت کافی داشته باشد تا گزارش دقیق ارائه شود. نقش پزشک معالج بسیار حیاتی است و معاینه، علائم و سابقه خانوادگی باید در کنار هم بررسی شوند.

حفیظی ضمن اشاره به اینکه آزمایش CA-۱۲۵ نیز بسیار کمک‌کننده است، بیان کرد: پیش از این تاکید بر تشخیص قطعی تنها از طریق لاپاراسکوپی بود، اما امروزه تصویربرداری پزشکی دقیق می‌تواند تا ۹۶ درصد ارزش تشخیصی داشته باشد. من دو حالت را در بیماران دیده‌ام؛ گاهی فرد با انجام سونوگرافی مراجعه می‌کند و پس از معاینه مشخص می‌شود که مشکل خاصی وجود ندارد و گاهی برعکس در ظاهر همه چیز طبیعی است اما پس از بررسی مشخص می‌شود بیماری پنهان وجود دارد. یکی از آزمایش‌های کمکی در این زمینه، CA-۱۲۵ است. این آزمایش قطعی نیست و در بسیاری از بیماری‌ها افزایش می‌یابد، اما بالا بودن آن در بیماری که علائم دارد می‌تواند برای ما هشداردهنده باشد.

حفیظی درباره اینکه متأسفانه بسیاری از همکاران متخصص ما سراغ انجام این آزمایش نمی‌روند و گاهی بیمار تا یک سال تحت درمان اشتباه قرار می‌گیرد، تصریح کرد: درمان این بیماران معمولاً شامل مصرف مداوم داروهای هورمونی است که عوارض خاص خود را دارد؛ بنابراین باید پیش از شروع درمان، تشخیص قطعی حاصل شود.

ضرورت مراجعه به پزشک متخصص برای عمل لاپاراسکوپی برای اندومتریوز

حفیظی با بیان اینکه عمل اندومتریوز حتماً باید به روش لاپاراسکوپی انجام شود، اضافه کرد: متأسفانه برخی بیماران به پزشکانی مراجعه می‌کنند که ممکن است تخصص کامل یا اطلاعات کافی نداشته باشند. عمل لاپاراسکوپی برای اندومتریوز بسیار پیچیده و از دشوارترین جراحی‌های لاپاراسکوپی در جهان است. دلیل این امر کوچک بودن ضایعات معمولاً کمتر از یک سانتیمتر و قرارگیری آن‌ها روی اعصاب حیاتی کف لگن است. در این جراحی باید تمام آناتومی و ارگان‌های اصلی از ضایعات جدا و با دقت بالا برداشته شوند. بزرگ‌نمایی تصویر در لاپاراسکوپی، مزیت این روش را نشان می‌دهد؛ همان‌طور که دیدن یک میکروب با میکروسکوپ با دیدن آن با چشم غیرمسلح کاملاً متفاوت است.

وی با بیان اینکه بیماری اندومتریوز درمان قطعی ندارد، توضیح داد: تا زمانی که رحم و تخمدان‌های فعال باشند، ضایعات مجدداً فعال می‌شوند. مصرف کمتر گوشت قرمز، چربی‌های اشباع‌شده و گلوتن، اصلاح سبک زندگی و ورزش‌های هوازی می‌تواند کمک‌کننده باشد. عوامل محیطی نیز در این بیماری تأثیرگذارند و با اصلاح سبک زندگی و مصرف دارو می‌توان دوز دارو را کاهش داد.

تشدید بیماری اندومتریوز در افراد اضطرابی و استرسی

این فلوشیپ لاپاراسکوپی و هیستروسکوپی زنان و زایمان درخصوص اینکه در میان بیماران اندومتریوز، برخی خانم‌ها استرسی هستند و بیماری بر افسردگی و مغز آن‌ها تأثیر می‌گذارد، خاطرنشان کرد: اندومتریوز بیماری‌ بلندمدت است و در افرادی که زمینه اضطراب و استرس دارند، تشدید می‌شود و ارتباط بیشتر بیمار با پزشک ضروری است. همچنین توصیه می‌شود این بیماری با خانواده و همسر در میان گذاشته شود و در مراحل پیشرفته قبل از ازدواج، این مسئله با طرف مقابل مطرح شود؛ زیرا بسیاری از جدایی‌ها به دلیل مسائل باروری رخ می‌دهند.

حفیظی با اشاره به عدم برنامه جامع غربالگری برای اندومتریوز، تاکید کرد: آمار دقیق نیازمند بررسی‌های گسترده است، اما بر اساس مطالعات مختلف، میانگین ابتلا حدود یک نفر در هر ده زن است. متأسفانه با هزینه‌های بالا امکان غربالگری وسیع وجود ندارد. خوشبختانه برندهای دارویی داخلی با کیفیت بسیار خوب و مشابه داروهای خارجی در دسترس هستند و با وجود تحریم‌ها، کمبود خاصی در این حوزه نداریم.  

وی درباره هزینه‌های درمان این بیماری، اظهار کرد: در بخش دولتی و خصوصی تیم‌های جراحی فعالی داریم و بیمارانی که از نظر مالی دچار مشکل هستند می‌توانند در بخش دولتی درمان شوند. با این حال به‌دلیل کاهش پرسنل در بیمارستان امام رضا، عمل جراحی در این مرکز با فاصله دو ماهه انجام می‌شود، اما این بازه زمانی برای بیماران خطرناک نیست، چراکه اندومتریوز برخلاف سرطان به درمان فوری نیاز ندارد و با مصرف دارو می‌توان از پیشرفت آن جلوگیری کرد. در مواردی که بیمار به دو یا سه جراح نیاز داشته باشد، ممکن است زمان انتظار افزایش یابد. اغلب جراحی‌های این بیماری در بیمارستان خصوصی مهر انجام می‌شود که از مراکز پیشرو در جراحی لاپاراسکوپی زنان به شمار می‌آید.

انتهای پیام