خط ویژه مردم یا مسئولان!
خراسان/ فلسفه ايجاد خط ويژه چيست ،چه خودروهايي حق عبور از آن را دارند و عواقب جولان خودروهاي شيشه دودي در اين خطوط چيست؟
به احتمال زياد شما هم ويدئوي جنجالي را که در آن يک پليس راهور در خط ويژه اتوبوس مدعي است بعد از ممانعت خودروي شيشه دودي نماينده مجلس به خط ويژه از اين نماينده سيلي خورده است، ديده ايد. هرچند برخي از افراد حاضر در ويدئو اصل ماجرا و سيلي خوردن را تاييد مي کنند اما علي اصغر عنابستاني نماينده مذکور، سيلي زدن را انکار کرده است. به هر حال ديروز درباره اين موضوع به تفصيل در همين صفحه و صفحه 12 نوشتيم اما امروز به اين موضوع مي پردازيم که چرا اين روزها خط ويژه که براي تشويق مردم به استفاده از حمل و نقل عمومي بود حالا جولانگاه خودروهاي شيشه دودي چراغ گردون داري شده که سرنشينان آن به دليل مسئوليتي که دارند خود را محق استفاده از آن مي دانند.
خط ويژه براي چيست؟
در بسياري از شهرهاي بزرگ جهان براي اين که وسايل حمل و نقل عمومي بتوانند سرعت بيشتري نسبت به خودروهاي شخصي داشته باشند تا باعث شود مردم ترغيب به استفاده از آن ها شوند خطوط ويژه اي را اختصاص داده اند در تهران از سال 1386 اولين خط بي آر تي احداث شد . البته در برخي موارد که جان و مال و امنيت مردم هم در خطر باشد خودروهاي امدادي و امنيتي هم از اين خطوط براي سرعت بيشتر در امداد رساني استفاده مي کنند که کاملا قابل دفاع است و براي اين که خودروهاي ديگر از آن استفاده نکنند جريمه هايي براي حضور در اين خطوط در نظر گرفته شده است. با اين حال هر روز بارها شاهد خودروهاي سواري پلاک معمولي هستيم که با شيشه هاي دودي و چراغ فلاشر دورنگ آبي و قرمز که روي داشبورد قرار گرفته در اين خطوط ويژه تردد مي کنند. وضعيتي که انگار دارد استثنا را جايگزين قاعده مي کند .
خودروهاي مجاز
سرهنگ داوود قاسميان، معاون عمليات پليس راهور ناجا در آبان امسال درباره خودروهايي که مجازند از خطوط ويژه استفاده کنند گفته: «اتوبوس هاي شرکت واحد اتوبوسراني، خودروهاي تعميراتي وابسته به اين شرکت، خودروهاي ماموريتي سازمان آتش نشاني که مجهز به وسايل امدادي و اطفاي حريق و در حال انجام ماموريت هستند و خودروهاي فوريت هاي پزشکي مي توانند از خط ويژه استفاده کنند. همچنين وسايل نقليه انتظامي و راهور داراي علايم سمعي و بصري که غالبا در ماموريت يا در حال اسکورت هستند، مي توانند از خط ويژه استفاده کنند.» سرهنگ قاسميان درباره خودروهاي مسئولاني که از اين خطوط استفاده مي کنند هم گفته: «خودروهاي تشريفات وزارت امور خارجه و رياست جمهوري در زمان حضور خودروي پيشرو راهور نيز مي توانند از خط ويژه استفاده کنند. همچنين خودروهاي ديپلمات هاي کشورهاي خارجي مقيم در ايران با نصب پرچم کشورشان مي توانند از خط ويژه عبور کنند اما ساير خودروهاي متعلق به سفارتخانه ها نمي توانند از خط ويژه عبور کنند. خودروهاي مسئولان کشوري و لشکري نيز با اخذ مجوز از پليس راهور ناجا مي توانند از اين خطوط عبور کنند.» البته معاون عمليات پليس راهور ناجا عبور خودروهاي حمل پول بانک ها در خط ويژه را هم که مجوز گرفته اند مجاز دانسته است.
جريمه حضور در خط ويژه
در ابتداي خطوط ويژه، تابلوي ورود ممنوع به استثناي اتوبوس و وسايل نقليه امدادي و انتظامي نصب شده است. بنابراين به غير از اين خودروها ساير وسايل نقليه حق تردد در خطوط ويژه را ندارند. حتي اعلام شده که تردد دوچرخه سواران و موتورسيکلت ها هم از اين خطوط ممنوع است. با اين حال طبق اعلام پليس راهور در سال 1399 استفاده وسايل نقليه غيرمجاز از خطوط ويژه در کلان شهرها ۸۰ هزار تومان و در ديگر شهرها ۶۰ هزار تومان جريمه براي رانندگان در پي خواهد داشت و به ازاي هر بار عبور هم اين جريمه رانندگي اعمال ميشود. در ضمن وسيله نقليه اي که به صورت غيرمجاز از مسير ويژه حرکت مي کند اگر تصادف کند حتي اگر مقصر در حادثه نباشد، مقصر شناخته مي شود.
نظر قانون درباره تردد نمايندگان از خط ويژه
احمد عليرضابيگي، نماينده وقت مردم تبريز در 16 آذر سال 1397 از نامه اي خبر داد که سربرگ محرمانه داشته و در آن معاونت اجرايي مجلس به نمايندگان خبر داده که مي توانند مجوزي ويژه براي تردد در خطوط ويژه شهر تهران داشته باشند. عليرضابيگي در آن زمان با اين موضوع مخالف بود و معتقد بود، عبور از خطوط ويژه عبور از حقوق مردم است. دو روز بعد يعني 18 آذر 97 حسين رحيمي، رئيس پليس پايتخت با تکذيب ارائه درخواست صدور مجوز تردد از خطوط ويژه اعلام کرد مجوز عبور از خطوط ويژه طبق دستورالعمل هايي ارائه مي شود. او در آن زمان به طور خاص در خصوص تردد خودروهاي نمايندگان مجلس از خطوط ويژه گفته: «خطوط ويژه براي عبور خودروهاي امدادي، پليس و دستگاه هايي است که بايد اقدامات خود را با فوريت به مردم ارائه کنند.» با اين حال مرور قوانين نشان مي دهد شخصيت هايي که بر اساس مصوبات شوراي امنيت کشور داراي اسکورت و حفاظت هستند، به بهانه حفاظت و سرعت مي توانند از خطوط ويژه استفاده کنند.
مسئولان «خط ويژه» ندارند
همان طوري که در ابتداي اين گزارش نوشتيم خط ويژه در شهرهاي بزرگ براي سرعت بيشتر سيستم حمل و نقل عمومي و ترغيب مردم به استفاده از وسايل حمل و نقل عمومي زده شد اما متاسفانه اين روزها شاهد جولان LEDدارها در اين خطوط هستيم که با اين روند فلسفه اين خطوط هم در حال زير سوال رفتن است. بماند که قائل شدن چنين امتيازات و مزايايي براي مسئولان ميتواند احساس تبعيض را در جامعه ايجاد کند. قبول داريم وقت يک نماينده يا مقام مسئول که براي حل مسائل و مشکلات مردم بايد صرف شود ارزشمند است اما اگر نگاهي به بخشي از واکنش هاي ابراز شده به اين ماجرا داشته باشيم اين احساس تبعيض را در سخنان برخي حاضران در صحنه اين اتفاق مي بينيم . آسيبي که قطعا زيان بارتر از کارکردهاي اين امتيازي است که براي برخي مسئولان قرار داده شده است. بنابراين حتي اگر عبور خودروي مسئولان را در اين خطوط قانوني بدانيم (حتي در صورت داشتن مجوز اگر در ماموريت نباشند استفاده از اين خطوط غير قانوني است.) استفاده از خطوط ويژه دو اشکال دارد. اشکال اول اين که شهرونداني که در ترافيک معطل هستند احساس تبعيض مي کنند و موجب اين مي شود که تمايلي براي همراهي با قانون و محدوديت هاي ترافيکي نداشته باشند و هر گاه چشم ناظر پليس را دور ديدند، مرتکب تخلف ترافيکي شوند. اشکال دوم در اين موضوع اين است که مسئولاني که بي دردسر در خطوط ويژه تردد مي کنند، مشکلات شهرونداني را که در شهر و ترافيک وقتشان هدر مي رود حس نمي کنند و در جريان ماهيت واقعي ترافيک شهري آن گونه که عموم تجربه مي کنند، قرار نمي گيرند. با اين حال به نظر مي رسد حذف برخي از مزاياي غير قابل توجيه ميتواند از جهات متعدد صحيح و منطقي باشد.
در پايان بايد به اين نکته هم اشاره کنيم که سيد نظام الدين موسوي دبير مجمع نمايندگان تهران در توئيتي از ناجا خواسته تا مجوزهاي تردد در خطوط ويژه را حذف کند. او نوشت: «براي هيچ مقام مسئولي(جز موارد امنيتي) استفاده از مجوز تردد در خط ويژه اتوبوس و خودروهاي امدادي، ضروري نيست. ناجا همه مجوزها را لغو کند و به اين تبعيض غيرمردمي پايان دهد.»