همه چیز درباره واکسن کرونا در ایران؛ از قیمت تا زمان آغاز واکسیناسیون
خبرآنلاين/ چه واکسن هايي براي شهروندان ايراني آماده شده و اين واکسنها داراي چه خصوصياتي است؟ اين سئوالي است که ايرانيان مدام از خود مي پرسند.
به طور کلي مي توان گفت دو گروه واکسن براي ايرانيان در حال تهيه است. گروه اول، واکسنهاي خارجي و وارداتي است که از طريق کشورهاي ديگر توليد شده و از سوي وزارت بهداشت خريداري و بخشي از آن تاکنون به مصرف ايمن سازي گروه هاي در معرض خطر از جمله عده اي از کارکنان بهداشتي و درماني که در خط اول مبارزه با کرونا قرار دارد، رسيده است.
گروه دوم هم واکسنهاي توليد شرکتهاي داخلي است که به صورت پروژه هاي مشترک يا کاملا ايراني در حال انجام است.
واکسن هاي وارداتي چه خصوصياتي دارند؟
اولين بخش از واکسنهاي وارداتي که وزارت بهداشت قرارداد خريد آنها را بسته است، از کشور چين مي آيد. به طور کلي چين داراي دو نوع توليد واکسن است. يکي توليد شرکت سينوفارم ووهان چين است که در کشورهاي امارات و بحرين و آمريکاي جنوبي تست شده و قابليت خود را نشان داده است.
بخش ديگر از واکسن هاي وارداتي هم از کشور چين مي آيد، واکسن شرکتي به نام سينوويک که اين محصول هم در ترکيه و برزيل در حال تست است. واقعيت اين است که اثرگذاري واکسن سينوفارم پايين تر از واکسن سينوويک است و به همين دليل وزارت بهداشت اجازه استفاده از آن را در ايران صادر نکرده است.
همچنين وزارت بهداشت از موسسه وارت بيوتک هندوستان هم واکسن دريافت مي کند. اين واکسن داراي فناوري ويروس غيرفعال يا کشته شده است که از سوي سازمان غذا و داروي ايران تاييد شده است. سازمان غذا و دارو اسناد کارآزمايي واکسنها را دريافت کرده و پس از بررسي هاي لازم، استفاده از اين واکسن را تاييد و سفارشهاي اوليه خريد هم داده شده است.
استفاده از ويروس کشته شده در ساخت واکسن، در اروپا و آمريکا چندان مورد استقبال قرار نگرفته است. براي ساخت واکسن از اين طريق تنها يک شرکت فرانسوي وارد شده است که فناوري اين واکسن را ساخته و گسترش داده است. لذا به نظر مي رسد از نظر استفاده از ويروس کشته شده در ساخت واکسن، ايران در جهان عقب نمانده است. با اين حال اگر فناوري واکسن سينوفارم ووهان در ايران قابل توليد باشد براي شهروندان کشور ما سودمند است چون تست اين واکسن در کشورهاي مختلف انجام شده است.
مي توان گفت به طور کلي در استفاده از اين نوع واکسن، بايد ابتدا دوز اول به دريافت کنندگان تزريق شود و پس از سنجش اثربخشي، واکسيناسيون ادامه خواهد يافت. در اين روش در صورتي که واکسن در دوز اول اثربخشي لازم را نشان ندهد، تزريق دوز يادآوري متوقف مي شود.
در فناوري نوع دوم ساخت واکسن، از ويروس ضعيف شده کرونا استفاده مي شود. آمريکا و روسيه از اين فناوري در ساخت واکسن خود استفاده مي کنند. در ايران نيز موسسه رازي روي اين فناوري در حال کار کردن است و مجوز کارآزمايي واکسن ايراني بر اساس ويروس ضعيف شده را از وزارت بهداشت گرفته است. در واکسن سازي رازي، فاز اول و دوم آزمايش واکسن به صورت تزريقي و فاز سوم به صورت استنشاقي است که در حال انجام است.
واکسن مشترک کوبايي ايراني روي ۵۰ هزار نفر آزمايش مي شود
يکي ديگر از مسايل مطرح شده درباره واکسيناسيون کرونا در ايران، واکسن کروناي ايراني-کوبايي است. در مورد کشورهاي کوبا که در حال همکاري با ايران در ساخت واکسن است، بايد گفت اين همکاري موضوع تازه اي نيست چون قبلا هم در بحث ذات الريه کودکان با اين موسسه کوبايي همکاري داشته و واکسن توليد کرده ايم و در حال حاضر هم اين همکاري ادامه دارد.
واکسن سازي در کوبا، فناوري پيشرفته اي دارد. در روش واکسن سازي کوبايي براي کرونا، آنتي ژن نوترکيب کرونا با آنتي ژني که روي مولکول واکسن کزاز وجود دارد ترکيب مي کنند که روش اختصاصي کوبا براي ساخت واکسن است. واقعيت اين است که شرکت دولتي سازنده واکسن کروناي کوبايي هم تاکنون ۳۵ نوع واکسن را در دنيا توسعه داده است. بنابر اين نبايد تصور کرد کوبا يک کشور آمريکاي لاتين است و واکسن سازي بلد نيست. کوبا بالاترين استاندارد سرانه پزشک در دنيا را دارد. به ازاي هر ۱۰۰۰ نفر در کوبا، ۷ نفر پزشک وجود دارد که بالاترين سرانه در دنيا محسوب مي شود. اين کشور توجه ويژه اي به بحث بهداشت و درمان داشته و ۳۲ موسسه پژوهش پزشکي با ۲۰ هزار پژوهشگر در کوبا فعاليت دارند.
از سوي ديگر بايد در نظر داشت کوبا علاوه بر آنکه دانش فني دارد، امکان توليد وسيع واکسن را در اختيار دارد. به طور مثال اگر کشوري به يکي از سازندگان واکسن در دنيا سفارش دريافت ۲۰ ميليون دوز واکسن بدهد، ممکن است مجبور شود ۸ ماه در نوبت انتظار بماند ولي کوبا امکان توليد سريع واکسن در مقياس وسيع را دارد و در نوبت ماندن براي دريافت واکسن از اين کشور وجود ندارد.
واکسن کوبايي کرونا آزمايشات باليني روي افراد ۱۸ تا ۸۰ سال را پشت سر گذاشته و در حال حاضر فاز رسمي آزمايش روي اطفال را که براي کشور ما بسيار مهم است، آغاز کرده است. بايد به اين نکته اشاره کرد در اغلب کشورهايي که واکسن کرونا مي سازند هنوز فرصت نيافته اند تست اطفال اين واکسن را انجام دهند. تقريبا همگي واکسنهاي موجود در دنيا براي استفاده اضطراري تاييديه گرفته اند و استفاده اضطراري هم براي تزريق به سنين بزرگسال است ولي کوبا در حال حاضر وارد فاز آزمايش واکسن روي اطفال شده است.
نکته اينجاست که وزارت بهداشت موافقت کرده است واکسن کوبايي در کارآزمايي باليني روي ۲۰ تا ۵۰ هزار نفر در ايران تست شود. از آنجايي که اثربخشي اين واکسن ۹۴ تا ۹۶ درصد برآورد شده و مي توان گفت حتي اثربخشي اين واکسن از واکسن توليد ايران هم برابر بالاتر است. اين نکته را هم بايد در نظر گرفت به دليل فناوري خاص واکسن ايراني-کوبايي، محصول مزبور قابليت آن را دارد که همزمان بيماري کوويد ۱۹ و کزاز را فرد دريافت کننده مقاوم سازي مي کند. همچنين در يک سال اول با وضعيت موجود امکان توليد ۲۴ ميليون دوز واکسن ايراني-کوبايي وجود دارد.
دريافت واکسن آسترازنکا
نوع ديگر واکسن وارداتي، واکسن آسترازنکاست که گفته شد از انگليس مي آيد، مشکل اين بود که نبايد اين واکسن مستقيما از انگليس وارد مي شد که در نهايت اين مشکل هم با اقدامات وزارت بهداشت حل شد.
ايران از طريق اتحاديه کوواکس هم واردات واکسن خواهد داشت. در حال حاضر ايران از کره جنوبي پول زيادي بابت بلوکه شدن دلارهاي نفتي طلبکار است و از طريق اين ارز، توانست پيش خريد ۱۶ ميليون و ۸۰۰ هزار دوز واکسن را انجام داده که احتمالا از مبدا کشورهاي آمريکا، انگليس و فرانسه واکسنهاي مزبور دريافت خواهد شد. چون اتحاديه کوواکس واکسنها را تامين مي کند، مشکلي وجود ندارد.
نکته ديگري که درباره واکسن اسپاتنيک وي وجود دارد اين است که خود روسها اعلام کردند اگر حساسيت در فرد دريافت کننده پس از تزريق دوز اول ايجاد نشود، بايد دوز دوم تزريق شود. در حالي که در واکسن استرازنکا تزريق دوز اول و دوم تفاوت ندارد و مانند همديگر است. يعني تفاوتي در ايجاد حساسيت بين دوز اول و دوم واکسن وجود ندارد و از اين لحاظ مي توان گفت آسترازنکا از واکسن روسي پيشرفته تر است.
چه زماني واکسيناسيون عمومي آغاز مي شود؟
با وجود اقدامات انجام گرفته و واردات واکسن، بايد گفت واکسيناسيون عمومي در ايران زودتر از پايان بهار مقدور نيست. از آنجايي که اقدامات لازم براي واردات و توليد واکسن کرونا در داخل کشور انجام شده، با اين حال تا پيش از پايان بهار ۱۰ تا ۱۵ ميليون دوز واکسن در کشور موجود خواهد بود که طبيعي است با اين ميزان واکسن، واکسيناسيون عمومي صورت بگيرد. همچنين وزارت بهداشت يک شهرک واکسن سازي براي دو موسسه رازي و پاستور راه اندازي کرده که در اين شهرک، موسسه رازي اعلام کرده است در صورت راه اندازي خط توليد واکسن، به تنهايي ظرفيت توليد ماهانه ۲ ميليون دوز واکسن را دارد. همزمان با توليد داخل واکسن، ساير اقدامات لازم براي واردات واکسن از ۴ کشور روسيه، هند و چين و سازنده واکسن استرازنکا هم دنبال مي شود.
اين نکته هم بايد اشاره شود که موسسه رازي به وزارت بهداشت اعلام کرده است تا پايان شهريورماه ۱۲۰ ميليون دوز واکسن توليد خواهد کرد. بايد در نظر داشت تعداد بالاي دوز واکسن براي هر کشوري نياز است. مثلا کانادا سه برابر جمعيت کشور خود واکسن پيشخريد کرده است. اين تعداد بالا براي آن است که بتواند در صورت جهش هاي بعدي کرونا واکسن به تعداد کافي در اختيار داشته باشد و هم اينکه چون اين قبيل کشورها توان اقتصادي بالايي دارند نمي خواهند نگراني از بابت کمبود واکسن براي جمعيت خود داشته باشند.
قيمت واکسن کرونا چقدر است؟
يکي از سئوالاتي که ذهن مردم را به خود مشغول کرده قيمت واکسن کروناست. طبق برنامه ريزي هاي وزارت بهداشت، واکسن کرونا در داخل کشور براي گروه هاي پرخطر و در معرض خطر به صورت رايگان توزيع مي شود، براي ساير گروهها استفاده از اين واکسن اختياري است و اگر کسي نياز داشت واکسن کرونا استفاده کند مانند واکسن آنفلوآنزا بايد هزينه آن را بپردازد و البته طبق قولي که مسئولان بهداشتي داده اند اين هزينه بسيار اندک خواهد بود.
واقعيت اين است که پيشخريد وزارت بهداشت براي واردات ۱۵ ميليون دوز از شرکتهاي تاييد شده هزينه زيادي بردده است و واکسن توليد ايران هم قطعا هزينه بر خواهد بود. نکته ديگر اين که تاکنون در سطح کشور حساسيتي از سوي گروه هاي دريافت کننده واکسن اسپوتنيک وي روسيه مشاهده نشده در حالي که در کشور روسيه ۲ يا ۳ مورد حساسيت به اين واکسن در حد افت فشار و ساير مشکلات در دريافت کنندگان گزارش شده است. همچنين شايسته يادآوري است در ايران، هيچ گزارشي از فروش واکسن تقلبي روسي در بازار از سوي مراجع قانوني دريافت نشده است.