رقابت جهانی رایانش کوانتومی؛ برنده این مسابقه کدام کشور است؟
زوميت/ امروزه کشورهاي مختلف در حال استفاده از بودجههاي کلان براي پيشبرد رايانش کوانتومي هستند و واضح است که رقابت سنگيني در اين زمينه صورت خواهد گرفت.
براساس گزارش ZDnet، حدود يک دهه است که برنامههاي ملي کوانتوم و استراتژيهاي کوانتومي بهطور فزايندهاي توسط دولتهاي سراسر جهان معرفي ميشوند. ملل مختلف ميخواهند اطمينان حاصل کنند که وقتي رايانش کوانتومي ارزش واقعي خود را نشان ميدهد، در جايگاه قابل قبولي باشند. از طرف ديگر، انگليس مشتاقانه ميخواهد ثابت کند که کانون کوانتومي اين کشور، در حال ساخت و توسعه است.
پيتر نايت، مشاور استراتژيک برنامه ملي فناوري کوانتوم انگليس (NQTP)، ميگويد: ما يک برنامه بسيار موفق داريم که بهطور گستردهاي در سراسر جهان مورد تحسين و تقدير قرار ميگيرد.
انگليس کمي بيشتر از نيمه راه را در اين زمينه پشت سر گذاشته است. اين کشور دومين مرحله پنجساله را در اواخر ۲۰۱۹ آغاز کرد و همان زمان يک ميليارد پوند (۱٫۳۷ ميليارد دلار) سرمايهگذاري ترکيبي که مبلغ قابل توجهي بود انجام داد. دولت اين کشور ادعا ميکند که اين امر به انگلستان اجازه ميدهد با رقبايي که به کوانتوم علاقهمند هستند (ايالات متحده آمريکا و چين) همگام شود.
شکي نيست که اين کشور از زمان شروع NQTP در زمينه کوانتوم گامهاي بسيار خوبي برداشته است. مقالات پژوهشي جديد و پيشگامانه بهطور منظم در حال ظهور و اخبار مربوط به بودجههاي اختصاص دادهشده به استارتاپهاي کوانتومي اميدوارکننده هستند.
اما با وجود انجام کمتر از نيمي از برنامههاي ملي کوانتوم و مبالغ هنگفتي که پيشتر در اين زمينه سرمايهگذاري شده، انگليس با چالش بزرگتري روبهرو است؛ پس از رقابت براي رسيدن به جايگاه اول در دنياي کوانتومي، حفظ وضعيت اين کشور در مواجهه با رقابت سخت و نفسگير، به برخي اقدامات جدي نياز دارد.
واضح است که درگيري اوليه انگليس در اين زمينه به نفع اين کشور تمام ميشود. برنامه NQTP از اوايل ۲۰۱۳ معرفي شد و با بودجه اوليه ۲۷۰ ميليون پوند (۳۷۰ ميليون دلار) در ۲۰۱۴ شروع به کار کرد. چشمانداز ارائهشده در اين برنامه شامل ايجاد «اقتصاد مجهز به کوانتوم» ميشود که در آن، فناوري مذکور بهطور قابل توجهي براي اقتصاد انگليس سودمند است و سرمايهگذاري قوي و استعدادهاي جهاني را به خود جلب ميکند.
اندرو فرنسايد، همکار ارشد متخصص در فناوريهاي کوانتوم Mewburn Ellis، ميگويد: برنامه ملي از اولين گزينههايي بود که شروع شد. برنامههاي ملي بيشتري در کشورهاي ديگر بهطور فزايندهاي در حال ظهور است؛ اما آنها چند سال عقب ماندهاند. اين مسئله که دولت ابتکاري بلندمدت و پايدار داشته باشد، قطعاً جذاب است.
در واقع پرچمدار فناوريهاي کوانتومي اتحاديه اروپا در ۲۰۱۸ راهاندازي شد. برخي از کشورهاي عضو اين اتحاديه مانند فرانسه، نقشههاي علوم کوانتومي خود را آغاز کردهاند. به همين ترتيب، قانون «ابتکار ملي کوانتوم» توسط دولت ترامپ به تصويب رسيد؛ اما اين اقدام نيز در ۲۰۱۸ و چند سال بعد از برنامه ملي فناوري کوانتوم انگليس انجام شد.
از زمان راهاندازي NQTP در ۲۰۱۴، شواهد زيادي از موفقيتهاي علمي مرحله اوليه آن به دست آمده است. در بيرمنگام، Quantum Sensing Hub در حال توليد انواع حسگر مغناطيسي مبتني بر کوانتوم است که ميتواند به تشخيص بيماريهاي مغزي و قلبي کمک کند؛ درحاليکه مؤسسه اندازهگيري کوانتوم در حال تلاش براي توليد ساعت اتمي کوانتومي است. بيش از ۱۶۰ گروه تحقيقاتي و دانشگاهي در سراسر انگليس با برنامههايي که به فناوريهاي کوانتومي مرتبط هستند، ثبت شدهاند و در پروژههايي مختلف کار ميکنند؛ از طراحي الگوريتمهاي کوانتوم گرفته تا ايجاد استانداردهاي جديد براي انجام امور مختلف.
يک چالش بسيار دشوارتر، تبديل اين بنياد علمي قوي به ارزش تجاري است. هنگامي که دولت انگلستان اعلاميه مرحله دوم NQTP را در پايان ۲۰۱۹ منتشر کرد، پيام روشني ظاهر شد: فناوري کوانتومي، به لطف افزايش سرمايهگذاري بخش خصوصي که باعث تسريع در تجارت ميشود، ميتواند از محيط آزمايشگاهي بيرون بيايد.
در پي اين اعلاميه، ابتکارات کليدي روي کار آمدند. يک مرکز ملي محاسبات کوانتومي براي دانشگاهيان تأسيس شد تا در کنار شرکاي تجاري مانند شرکت خدمات مالي Standard Chartered کار کنند. يک برنامه جديد ۱۰ ميليون پوندي (۱۳ ميليون دلاري) نيز با نام «Discovery» از چند ماه پيش آغاز شد که پنج شرکت محاسبات کوانتومي، سه دانشگاه و آزمايشگاه فيزيک ملي انگلستان را گرد هم آورده است. همهي اين اقدامات به منظور ايجاد کار کوانتومي براي مشاغل است.
تلاشهاي دولت نيز بينتيجه نمانده است. اکوسيستم استارتاپ کوانتومي در انگلستان رونق ميگيرد و شرکتهايي مانند Riverlane و Cambridge Quantum Computing با قدرت در حال کار کردن هستند. در کل، تاکنون ۲۰۴ شغل مرتبط با کوانتوم در اين کشور ايجاد شده است.
اما با وجود اين نتايج دلگرمکننده، انگليس با يک مشکل بزرگ روبهرو است؛ آوردن نوآوري دانشگاهي به دنياي واقعي هميشه يک چالش ملي بوده و کوانتوم از اين قاعده مستثنا نيست. گزارش سال ۲۰۱۸ کميته علم و فناوري، در مورد موانع موجود سر راه NQTP هشدار داده و بر لزوم آگاهي بيشتر صنعت از پتانسيل فناوريهاي کوانتوم تأکيد کرده است.
اين کميته از دولت درخواست کرد انتقال مزاياي کوتاهمدت کوانتوم براي کسبوکارها را آغاز کند؛ طبق گزارشهاي منتشرشده، اين مسئلهاي است که مديران و شرکتهاي آمريکاي شمالي بسيار خوب درک ميکنند.
سه سال از انتشار گزارش مذکور ميگذرد و اوضاع تغيير چنداني نکرده است. يان وست، يکي از شرکاي شرکت مشاوره KPMG که در همان جلسه با پيتر نايت از NQTP صحبت ميکرد، گفت يک مانع بزرگ براي استفاده گسترده از فناوريهاي کوانتوم در انگلستان وجود دارد. وي اظهار کرد:
برخي از مشتريان ما احساس ميکنند که اين فناوري را نميفهمند؛ يا احساس ميکنند اين فناوري فقط براي دانشگاهيان است. ما براي تشويق سرمايهگذاري بيشتر در اين زمينه، به تقاضاي کسبوکارهايي که بيشترين استفاده از فناوريهاي کوانتومي را دارند، نياز داريم.
بدون درک کافي از اين فناوري، ناگزير مشکلات مالي پيش ميآيد. دشواري تأمين سرمايه براي کوانتوم کاملا در تضاد با وضعيت آن سوي اقيانوس اطلس است؛ جايي که سرمايهگذاران در طول تاريخ کار بهتري در زمينه رشد شرکتهاي موفق فناوري انجام دادهاند. جيبهاي بزرگ غولهاي فناوري مانند گوگل، IBM و مايکروسافت را که همگي پول زيادي براي تحقيقات کوانتومي هزينه ميکنند، تصور کنيد و بهراحتي ميتوان فهميد چرا آمريکاي شمالي ممکن است چشماندازهاي بهتري براي پيروزي در بازي کوانتوم داشته باشد.
همين مسئله باعث شده است که مراکز فناوري ايالات متحده آمريکا برخي از بهترين مغزهاي علوم کوانتومي انگليس را جذب کنند. بهعنوان مثال، دو سال پيش PsiQ، يک استارتاپ اميدوارکننده که با هدف توليد رايانه کوانتومي تجاري در دانشگاه بريستول تأسيس شده بود، به Silicon Valley منتقل شد. گزارش شده که اين حرکت تا حدودي ناشي دسترسي نداشتن به سرمايه مناسب در اروپا بوده است. البته نبايد اين نکته را فراموش کرد که اين يک تصميم هوشمندانه توسط مسئولان اين استارتاپ بود؛ زيرا طبق آخرين اطلاعات منتشرشده، PsiQ اکنون ۲۱۵ ميليون دلار (۱۵۶ ميليون پوند) بودجه جمعآوري کرده است.
با اشاره به مثال PsiQ، سيمون کينگ، شريک و سرمايهگذار در شرکت VC Octopus Ventures، توضيح ميدهد که براي رقابت با ايالات متحده آمريکا، انگليس بايد به شرکتهاي نوپاي آيندهدار سرمايه تزريق کند.
کينگ ميگويد: ايالات متحده آمريکا با تمرکز زيادي که روي دانشگاهها، دانشگاهيان و نژاد و فرهنگ تجاريسازي تحقيقات دانشگاهي دارد، بزرگترين رقيب در اين زمينه است. همه چيز قطعاً در مسير درست پيش ميرود؛ اما انگليس و اروپا هنوز از ايالات متحده آمريکا عقب هستند؛ جايي که سرمايه بيشتري وجود دارد و سرمايهگذاران بيشتري مايل هزينه کردن براي فناوري طولانيمدت اما آيندهداري مانند کوانتوم هستند.
نه تنها سرمايهگذاران خصوصي مستقر در ايالات متحده آمريکا ممکن است بودجه مربوط به اکوسيستم کوانتوم را در سالهاي آينده افزايش دهند، بلکه مبالغ قابل توجهي از پول عمومي نيز از اين فناوري پشتيباني خواهد کرد. قانون ابتکار ملي کوانتوم در سال ۲۰۱۸ امضا و همراه با آن، ۱٫۵ ميليارد دلار (۸۷۰ ميليون پوند) براي پنج سال آينده در علم اطلاعات کوانتومي سرمايهگذاري شد. با شکوفايي بيشتر شرکتهاي کوانتومي، ميتوان پيشبيني کرد بودجهي بيشتر خواهد شد.
ساير نقاط جهان در اين رقابت شرکت خواهند کرد. کشورهاي اتحاديه اروپا علاوه بر پرچمدار کوانتومي ۱ ميليارد يورويي (۱٫۲۰ ميليارد دلار) کميسيون اروپا، هزينههاي بسيار بالايي براي اين فناوري انجام ميدهند؛ بهويژه آلمان که يک برنامه بودجه ۲ ميليارد يورويي (۲٫۴ ميليارد دلاري) براي ارتقا فناوريهاي کوانتومي در اين کشور آغاز کرده است و با اين روش بسياري رقباي خود را پشت سر ميگذارد. اما فرانسه، هلند و سوئيس بهطور فزايندهاي در تلاشاند تا خود را بهعنوان قطب استارتاپها و محققان کوانتومي معرفي کنند.
براي تشخيص حجم تجاريسازي فناوري کوانتوم در چين، اطلاعات کمي در دسترس است؛ اما تلاش اين کشور براي داشتن جايگاه مناسبي در اين رقابت نفسگير بر کسي پوشيده نيست. دولت چين هزينههاي خود را براي تحقيق و توسعه افزايش داده و اکنون تأثير اين سرمايهگذاري در کشور براي دستيابي به موفقيتهاي چشمگير علمي در اين زمينه تا حدودي مشهود است.
هنوز مشخص نيست که آيا انگليس ميتواند در اين فضاي رقابتي که هر لحظه در حال سختتر شدن است، خود را بهعنوان بهترين مکان براي فناوريهاي کوانتومي نشان دهد يا اين لقب به کشور ديگري خواهد رسيد. يک مسئله واضح است؛ اين کشور زمينههاي بسيار محکمي براي رقابت فراهم کرده است و ميتوان به آن اميدوار بود.
کينگ استدلال ميکند: انگلستان داراي دانشگاههايي در سطح جهاني با دانشآموختگاني بينظير است؛ بنابراين اگرچه هدف قطعاً بلندپروازانه است، اما رسيدن به آن دور از ذهن نيست.
اما نبايد اين مسئله را فراموش کرد که حتي وجود بهترين دانشآموختگان نميتواند دليل محکمي براي موفقيت باشد و بايد به فاکتورهاي ديگر نيز توجه کرد. انگليس از همان اوايل مسابقه کوانتوم بهخوبي موقعيت خود را به دست آورده؛ اما پيشگام شدن تنها بخشي از کار است. شايد حفظ موقعيت کشور براي سالهاي آينده سختترين چالش باشد.
نظر شما همراهان گرامي دربارهي اين رقابت چيست؟ کدام کشور در دنياي کوانتوم حرف اول را خواهد زد؟