ترکیه همچنان چشم انتظار اتحادیه اروپا
تسنيم/ سران اتحاديه اروپا، از بسياري جهات، رويکرد مثبتي به ترکيه دارند اما هنوز هم خبري از مذاکرات جدي در مورد تکميل عضويت ترکيه در اتحاديه اروپا در ميان نيست.
در نشست اخير سران اتحاديه اروپا در بروکسل، چند مساله و محور مهم از سوي سران قاره سبز مورد بررسي قرار گرفت. مسائلي همچون روابط اروپا – روسيه، روند مهاجرت، پيامدهاي اقتصادي شيوع گسترده ويروس کرونا و مباحث مرتبط با توافق اتحاديه گمرکي با ترکيه.
پيش از برگزاري نشست مزبور، رجب طيب اردوغان رئيس جمهور ترکيه و رهبر حزب عدالت و توسعه، در تماس تلفني با اورسلا وندرلاين رئيس کميسيون اتحاديه اروپا، خواستار آن شده بود که اتحاديه اروپا، نگاهي جدي به روند عضويت ترکيه داشته باشد. اما شواهد نشان مي دهد که اروپايي ها، فعلاً مسائل مهم تري دارند و علاوه بر اين، ميزان اختلاف نظر سياسي و حقوقي آنان با ترکيه، بسيار بيشتر از آن است که بتوان در کوتاه مدت، به تکميل روند عضويت و الحاق ترکيه به اتحاديه اروپا انديشيد.
ديروز در نشست بروکسل و در سخنان چند تن از سران اتحاديه اروپا و به ويژه آنگلا مرکل صدر اعظم آلمان، حسن نيت مشهودي نسبت به ترکيه وجود داشت. اما با اين حال، شرايط فعلي به گونه اي است که بايد گفت، سران اتحاديه اروپا، از بسياري جهات، رويکرد مثبتي به ترکيه دارند اما هنوز هم خبري از مذاکرات جدي در مورد تکميل عضويت ترکيه در اتحاديه اروپا در ميان نيست.
يک تفرقه مهم، يک نشانه معني دار براي ترکيه
اختلاف نظر مشهود سران اتحاديه اروپا در مورد چند و چون موضع گيري در قبال روسيه، موضوع قابل کتماني نيست و ديروز به شکل آشکار اين اختلاف برملا شد. ظاهراً مرکل و ماکرون، در مورد روسيه، نگاه مصلحت انديشانه اي دارند و توصيه کرده اند که ديدار مستقيم با ولاديمير پوتين، در دستور کار باشد. اما ديگر رهبران اتحاديه اروپا زير بار نرفته و حاضر به پذيرش پيشنهاد فرانسه و آلمان براي برگزاري نشستي مشترک با حضور ولاديمير پوتين رئيس جمهوري روسيه نشدند.
در نشست سران 27 کشور عضو اتحاديه اروپا که ديروز پنجشنبه 24 ژوئن (سوم تير) تا پاسي از شب ادامه داشت، برخي کشورها، موضع سفت و سختي در مورد پوتين گرفتند.
لهستان و کشورهاي حوزه بالتيک، پيشنهاد مرکل و ماکرون براي ديدار با پوتين را، به مثابه ارسال سيگنال اشتباه تلقي کرده و اعلام کردند که اين ايده را به مصلحت منافع اتحاديه اروپا نمي دانند.
طراح اصلي ايده ديدار با پوتين، شخص امانوئل ماکرون بود که از ديدار اخير بايدن و پوتين در ژنو، الهام گرفته بود. اما ديگر سران اروپايي معتقدند که روابط اروپا و روسيه با روابط آمريکا – روسيه، قابل مقايسه نيست. البته پيش تر و در سال 2014 ميلادي، نشستهاي مشترک سران اتحاديه اروپا با پوتين آخرين بار در ژانويه 2014 برگزار شد. اما پس از الحاق شبه جزيره کريمه اوکراين به دست روسيه و آغاز تحريمهاي غرب، آن نشست ها نيز پايان يافت.
در طرح مرکل و ماکرون تأکيد بر اين است که اتحاديه اروپا بايد در برخورد با مسکو ثابت قدم و متحد باشد، اما بايد تلاش کند با کرملين در مورد موضوعات مورد علاقه دو جانبه مانند تغييرات آب و هوايي، بهداشت، توافق هستهاي با ايران و درگيريها در سوريه و ليبي وارد گفتگو شود.
سباستين کورتس، صدر اعظم اتريش از موافقان بود اما هيتاناس ناوسدا رئيس جمهور ليتواني، مارک روت نخست وزير هلند، آرتور کريشيانيس کارينش، نخست وزير لتوني و رهبران ديگر، به خاطر مسائلي همچون اوکراين، بلاروس، حملات سايبري و اختلافات امنيتي در درياي بالتيک، درياي سياه و بالکان، معتقد به اعمال فشار و افزايش تحريم عليه روسيه هستند و تحريم هاي جدي عليه بلاروس هم قطعي شد.
اختلاف نظر مهم سران اتحاديه اروپا در مورد روسيه، از منظر منافع ترکيه و رابطه آنکارا با اتحاديه اروپا، دو واقعيت را نشان مي دهد:
1.توسعه روابط با يکي دو عضو قدرتمند اتحاديه اروپا و حتي جلب توجه سران کميسيون، شورا و ديگر نهادهاي اتحاديه به تنهايي براي ترکيه کافي نيست و با توجه به اهميت حق وتوي همه اعضا، ترکيه بايد در قبال همه اعضاي اتحاديه اروپا رفتاري دوستانه در بر بگيرد.
2.مساله روسيه، نه تنها براي آمريکا، براي روسيه نيز بسيار مهم است و ترکيه در اين نقطه هم، بايد روابط خود با روسيه را به شکلي تنظيم کند که مورد انتقاد و اعتراض اتحاديه اروپا قرار نگيرد.
حرف حساب خانم صدر اعظم
آنگلا مرکل صدر اعظم آلمان، در حال سپري کردن آخرين هفته هاي دوران اقتدار سياسي است و با رفتن او، ترکيه سياست مداري را از دست مي دهد که در بزنگاه هاي تاريخي و سياسي، هر بار به شکلي مصلحت انديشانه و ميانجي گرانه وارد ميدان شده و باعث شده تا حدي زيادي از اعمال فشار بر ترکيه کاسته شود.
آنگلا مرکل در نشست ديروز نيز در سخنراني خود، رويکرد مثبتي به ترکيه داشت و اعلام کرد که ترکيه با پذيرايي از 3 ميليون و هفتصد هزار نفر آواره سوري، کار بسيار بزرگي انجام داده و شايان حمايت ها و کمک هاي مالي و سياسي 3.5 ميليارد يورويي اتحاديه اروپا است.
مرکل معتقد است که بايد در مورد مساله مهاجرت و گمرک، با ترکيه گفتگو شود.
اتحاديه گمرکي
يکي از انگيزه هاي مهم ترکيه براي عضويت کامل در اتحاديه اروپا، استفاده از امتيازات تجارت آزاد با کشورهاي اروپايي و کاهش هزينه هاي بخش صادرات است. به همين منظور، تاکنون مذاکراتي با ترکيه در مورد اتحاديه گمرکي اتحاديه اروپا صورت گرفته و امتيازاتي نسبي به ترکيه داده شده است. اما مقامات ترکيه معتقدند که توافق قبلي حالا ارزش مالي چنداني ندارد و نيازمند تجديدنظر است.
طرف اتحاديه اروپا اظهار داشت که مطالعات فني در مورد مجوز کميسيون اتحاديه اروپا براي به روزرساني اتحاديه گمرکي آغاز شده است. همچنين انتظار مي رود مذاکرات فني بين ترکيه و اتحاديه اروپا در مورد به روزرساني، مجدداً آغاز شود. انتظار مي رود بر اساس برنامه ريزي فعلي، نمايندگان دو طرف در نيمه اول ژوئيه در سطح مديران کل ديدار کنند.
اتحاديه اروپا، ترکيه و شرق مديترانه
يکي از ابعاد مهم گفتگوهاي ديروز سران اتحاديه اروپا در بروکسل، پرداختن به وضعيت سياسي شرق مديترانه و کاهش تنش هاي ترکيه با بازيگران اين حوزه بود.
اگر چه سران اتحاديه اروپا، به طور آشکار، جانبداري خود را بيان نمي کنند اما تمام اظهارات غيرمستقيم آنها، نشان دهنده اين واقعيت است که نگاه همساني به ترکيه، يونان و قبرس ندارند. چرا که از ديد آنها، قبرس و يونان همين حالا هم دو عضو رسمي اتحاديه و هر دو، مسيحي هستند. اما ترکيه کشور مسلماني است که فقط در موقعيت نامزد عضويت قرار دارد و تا همين حالا هم، در حساس ترين حوزه اروپايي شرق مديترانه يعني در قبرس، به شکل جدي مداخله و قدرت نمايي کرده است.
در مواضع سران اتحاديه اروپا در اين پرونده، چند پيام روشن بيان شده که هيچکدام از آنها براي مقامات آنکارا، خوشايند نيست:
1.اتحاديه اروپا از کاهش تنش در شرق مديترانه خشنود است اما در عين حال، هيچ پيشنهاد، ايده و تلاشي براي رسيدن به راه حل نهايي ندارد و فقط مي خواهد تنش بين يونان، ترکيه و قبرس، فريز شود.
2.اتحاديه اروپا، از رفتار دولت اردوغان در مورد قبرس نگران است و بر خلاف خواست ترکيه، به طور روشن، راهکار تاسيس دو دولت در جزيره قبرس را غيرقابل قبول خوانده است.
3.اتحاديه اروپا، اقدام ترکيه و قبرس ترک در مورد بازگشايي قبرس متروکه را، نگران کننده وصف کرده است.
در پايان بايد گفت، اختلافات ترکيه با اتحاديه اروپا در حوزه هاي مهمي همچون معيارها و استانداردهاي سياسي، دموکراسي و حقوق بشر و همچنين نگرش متفاوت در حوزه شرق مديترانه، يونان و قبرس، بسيار مهم تر و حياتي تر از آن است که با مذاکرات مقطعي، بشود قدم در مسير آن نهاد. در نتيجه قطعاً دولتمردان آنکارا هم پي به اين واقعيت برده اند که رابطه بين ترکيه و اتحاديه اروپا، صرفاً در سطح حفظ همکاري هاي اقتصادي و تجاري (بدون امتيازات و تسهيلات تعرفه اي ويژه اعضا) و برخي همکاري هاي سياسي است. در نتيجه در ميان مدت، اميدي در مورد عضويت کامل ترکيه در اتحاديه اروپا وجود ندارد.