زوال معنای «ملیت»
صبح نو/ متن پیش رو در صبح نو منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست
بعید است روزی بر 20 شبکه تلویزیون و 15 شبکه رادیویی ما بگذرد و یکی از آهنگ‌های آقای سالار عقیلی در تجلیل از وطن‌مان «ایران» پخش نشود. اگر سالار عقیلی پخش نشود، صدای خوانندگان دیگر قطعا پخش می‌شود. به این‌ها باید اضافه کرد انواع و اقسام شعرها، شعارها و تصاویری که در برنامه‌های گوناگون به‌منظور تقویت مفهوم «ملیت» عمل می‌کند. نمونه بسیار برجسته این برنامه‌ها «خندوانه» با اجرای آقای رامبد جوان است که با تأکید بر تولید ملی، محیط‌زیست و خواندن سرودهای دست‌جمعی درباره ایران شناخته شده است. حالا خبری منتشر شده که رامبد جوان و همسرش برای تولد فرزندشان به کانادا رفته‌اند تا علاوه‌بر ملیت ایرانی، ملیت کانادایی را به او هدیه دهند تا اگر روزی زندگی در کانادا را به ایران ترجیح داد، بی‌دغدغه بتواند در آنجا زندگی کند. بسیاری از مردم، این رفتار رامبد جوان را با شعرها و شعارهای او در خندوانه متناقض دانسته‌اند. این مصداق قطعا با ملی‌گرایی یا وطن‌دوستی یا میهن‌پرستی یا مفاهیمی از این قبیل متناقض است؛ اما مسأله این است «ملی‌گرایی» اساسا مفهومی بی‌مسما و حاوی تناقض درونی است و طبیعتا در مصداق هم تناقضات درونی‌اش را آشکار می‌کند. در این یادداشت، با الهام از مقالات و تتبعات دکتر حسین کچویان، دانشیار جامعه‌شناسی دانشگاه تهران، درباره ملی‌گرایی نگاهی به تناقض‌های این مفهوم می‌اندازیم.
ملی‌گرایی (Nationalism) مانند بسیاری از واژه‌ها، با امواج تجدد وارد ایران و ترجمه شد. ملی‌گرایی معنایی لفظی دارد که ممکن است از معنای خاص و اصطلاحی آن عام و حتی با آن متباین باشد. ملی‌گرایی به‌معنای گرایش و علاقه به وطن، بسیار عام‌تر از آن چیزی است که اکنون با عنوان ایدئولوژی ملی‌گرایی می‌شناسیم. افزون‌براین، واژه «ملت» در فرهنگ اسلامی به‌معنای «دین» و «آیین» به‌کار رفته که مفهوم ملت فرهنگ سیاسی مدرن متباین است.
آنچه امروز ذیل عنوان «ملی‌گرایی» می‌شناسیم، فرآورده‌ای مدرن است و به‌شکل خاصی از فرهنگ سیاسی ارجاع دارد که با ظهور دولت، ملت‌ها و تعیین مرزهای جدید بین‌المللی شکل گرفته است. به‌طورمشخص نطفه این مرزها در معاهده «وستفالی» شکل گرفت و پس از جنگ جهانی اول و دوم، فروپاشی شوروی و اتفاقات متأخر سیاسی قوام پیدا کرد. نقش استعمار و امپریالیسم در ترسیم خطوط مرز ملت‌ها، به‌ویژه در مناطق استعمارزده‌ای مانند آفریقا و آسیا، کتمان‌ناپذیر است. مرز بعضی کشورهای آفریقایی و آسیایی به‌صورت خطی صاف در نقشه کشیده شده و این نشان می‌دهد قدرتی مسلط با پرگار و گونیا این مرزها را روی نقشه رسم کرده است. جنبش‌های ملی‌گرایی که در این مناطق شکل گرفت، در واکنش به استعمار بوده است؛ اما به‌طرز تناقض‌آمیزی همین جنبش‌ها مروج ایده‌هایی بودند که فرآورده‌ای مدرن و همزاد استعمار بود. در این نحو از ملی‌گرایی، کسانی که چند متر آن‌طرف‌تر از خط باریک به‌دنیا می‌آیند، جزو ملت ما محسوب نمی‌شوند و ما نباید به آن‌ها همان گرایشی را داشته باشیم که به متولدین این طرف مرز داریم.
ملی‌گرایی برخلاف سایر ایدئولوژی‌های مدرن مانند لیبرالیسم و مارکسیسم، خصیصه ذاتی مشخصی ندارد. کسی نمی‌داند چطور می‌توان ملی‌گرا بود و اساسا ملت‌ها چگونه «ملت» می‌شوند؟ زبان، نژاد، فرهنگ، دین و سایر آداب و رسوم اگر قرار باشد مبنای تشکیل دولت-ملت واقع شود، تنوع و تکثر این خصایص آنچنان پرشمار است که تا بی‌نهایت دولت-ملت باید تشکیل شود یا به‌سمت هرج‌ومرج و بی‌حکومتی دائمی پیش برویم. در همین ایران خودمان، هزاران زبان و گویش گوناگون وجود دارد. فرهنگ‌ها بسیار متکثر است و نژادهای مختلفی وجود دارند که علاوه‌بر گونه‌گونی، در هم آمیخته شده‌اند و تعیین حدومرز نژادها مشکل و بلکه محال است. به‌تعبیر فردوسی، سخن‌گفتن از این حد‌ورسم‌ها بازی بیهوده‌ای است:
از ایران وز ترک وز تازیان / نژادی پدید آید اندر میان
نه دهقان، نه ترک و نه تازی بود / سخن‌ها به کردار بازی بود
آنچه می‌ماند، همین مرزهایی است که طبق توافق سیاسی، عمدتا زورمندان تاریخ تجدد شکل گرفته است. یکی از دلایل بی‌هویتی ایدئولوژی ملی‌گرایی این است که هیچ متفکر مؤسسی ندارد و برخلاف سایر ایدئولوژی‌های مدرن، کسی ادعا نمی‌کند آن را وضع کرده است. ما حکومت مارکسیست را می‌توانیم طبق آموزه‌های مارکس بازخواست کنیم که مثلا چرا به فلان دستورالعمل مارکس عمل نکرده است؟ می‌توانیم از حکومت لیبرال بپرسیم چرا به توصیه‌های جان لاک، پدر لیبرالیسم، وفادار نیست؟ می‌توانیم از حکومت اسلامی سوال کنیم که چرا به آموزه‌های مولا علی؟ع؟ و فقهای برجسته اسلامی عمل نمی‌کند؟ بااین‌حال، چگونه می‌توانیم ملی‌گرا را مواخذه کنیم که چرا ملی‌گرایی را زیر پا گذاشته است؟ اساسا ملی‌گرایی چه برنامه مشخص و چه شناسنامه یا مرامنامه‌ای دارد که بتوان برمبنای آن جنبش ملی‌گرا را ارزیابی کرد؟ بسیار شنیده می‌شود باید سیاست‌هایمان را با «منافع ملی» تنظیم کنیم؛ اما این جمله که در بدو امر بدیهی به‌نظر می‌رسد، سوال نمی‌شود که منافع ملی با ارجاع به چه فکر و طرح مشخصی شناخته می‌شود.
همین بی‌هویتی موجب شده ملی‌گرایی با انواع و اقسام ایدئولوژی‌های دیگر هم‌بستر و حاصلش جنبش‌ها و حکومت‌های گوناگونی شود که هیچ قرابتی باهم ندارند. ما شاهد ملی‌گرایی لیبرال، ملی‌گرایی پادشاهی، ملی‌گرایی سوسیالیست و از همه عجیب‌تر، ملی‌گرایی دینی بوده‌ایم. گویا ملی‌گرایی می‌تواند خودش را با هرچیزی تطبیق دهد. وقتی چیزی بتواند با هرچیز دیگر جمع شود، درواقع هیچ‌چیز نیست و اگر چیزی هم باشد، زایل می‌شود. معنای ملیت در دوران مدرن، به‌ویژه دوران پست‌مدرن، دچار زوال شده است؛ به‌همین‌دلیل، پدیده‌های مبتذلی را در مدعیان ملی‌گرایی شاهد هستیم.این تناقض‌های درونی و ذاتی فقط در ساحت ذهن باقی نمی‌ماند و وقتی به عرصه واقع می‌آید، موجب بروز پدیده‌هایی می‌شود که به چشم ما متناقض و حتی شگفت‌انگیز می‌آید؛ زیرا با مفهوم ملت و ملیت همواره با تساهل و تسامح برخورد کرده و آن را به‌معنای لفظی و ساده آن فروکاسته‌ایم و مثلا با روایاتی مانند «حب‌الوطن من الایمان» سروته قضیه را به‌هم وصل کرده‌ایم. دکتر کچویان در‌این‌باره می‌نویسد: «عدم امکان ایدئولوژی ملی‌گرایی وجهی نظری دارد؛ گرچه ارجاع به واقعیت و صحنه عمل لازمه درک و فهم آن است. این عدم امکان به‌معنای آن است که نمی‌توان به‌نحو سازگاری ملی‌گرا بود و درعمل آن را مطابق اصول و قواعد ادعایش اجرا کرد، بدون اینکه دچار تناقض شد» (ملی‌گرایی یا ایدئولوژی معجزه‌گر، حسین کچویان).این عجیب است ملی‌گراها و کوروش‌پرست‌های ما دربرابر اعراب گردنکش و چشم‌آبی‌های موبور کنش‌پذیر هستند؟ این عجیب است فهماندن این مطلب که جنگ در سوریه به‌سود منافع ملی ماست، کاری دشوار است؟ این عجیب است بسیاری از ملی‌گراهای ایرانی دروازه عبور امپریالیسم غرب به ایران بوده‌اند؟ این عجیب است مجری برنامه ما که «ایران، ایران» از دهانش نمی‌افتد، تابعیت کانادا را به فرزندش هدیه دهد و برای ما هم عجیب نباشد؟
با‌این‌همه، نمی‌توان منکر این شد که می‌توان میان ملیت ایرانی به‌معنای اصیل کلمه و آیین اسلام پیوند و ربطی برقرار کرد. این کار را برخی از اندیشمندان صاحب‌نظر انجام داده‌اند؛ اما ایده ایران به‌معنای حقیقی کلمه با آنچه با عنوان ملی‌گرایی ترویج می‌شود، زمین تا آسمان متفاوت است که پرداختن به آن از عهده این قلم و این یادداشت خارج است.
*سید علی سیدان
به گفتگو در خصوص این مطلب بپیوندید
همه خدمات رامبد جوان به مردم ایران عالی بود و هیچکس منکر اون نیست ولی نمیشه تو برنامت شعار وطن پرستی بدی ولی حاضر نباشی اسم کشورت تو شناسنامه دخترت بره این یعنی به حرفی که میزنی هیچ اعتقادی نداشتی !!! این رفتار متاسفانه در میان برخی بازیگران و روشنفکرنماها موج میزند
رئیس صدا وسیما باید از ورود رامبد جوان به تلویزیون و ظاهر شدن در مقابل ملت جدا خودداری کند ایشان باید برای همیشه ممنوع التصویر شود حرکت او بسیار زشت و درتضاد با شئونات اسلامی و ملت ایران است .
استادهای تخریب
ممنوع التصویرشون کنند! با نگار جونش همونجا کار کنند! حمالی هم نمیتونند بکنند!
بابا ول کنین. یعنی بچه ی رامبد از خودش رشیدتر میشه. نه یه خل وچلیه میشه مث باباش.
مردم کانادا ما شما را خیلی دوست داریم : خیلی
نتیجه پولهای مفت؟
حال ب هم زن ها
صرفنظر از زشتی کار رامبد مقاله ی مزخرفی بود.
شدن مثل ارباب های دوران های خیلی خیلی دور ملت و ایران شده کیسه پر کن اینا
مشکل رامبد نیست مشکل تفکراتی هست که رامبد ها را بوجود میاره،. مشکل سیاست مداری هست که ۳۰سال زندگی امنیتی داشته در حالی که خودش هیچ وقت وطن پرست نبوده و حالا زایچه تفکرات افرادی مثل اون میشن رامبد ها . و این کم نیست جاهلیت مدرن .فرهنگ غارت شده. باورهای به بازی گرفته شده و از همه مهمتر ثروت های غارت شده همه و همه به صورت نرم و آروم زوال و نابودی را برای ملت و دولت و کشور بوجود میاره، خدایا تو رو به قدرت بی انتهای خودت قسم میدهم که مراقب این اب و خاک و مردمش باش حتی اونهایی که در حال فرارهستن
توصیه من زبان بخونین و برید از این مملکت
کسانی که این افراد رو میارن صحنه خودشون از حال اونا خبر دارن مهم اینه که عموم مردم رو مدیریت کنن .
این چه مزخرفاتیه که مینویسین
بدم اومد ازش با این کارش ...واقعا نقش میهن پرستی شو خوب بازی میکرد اما حالا...
بابا بسه چقد حرف بارشون کردین هرکی باشه تو این شرایط اگه میتونه باید بره یا خودش دوتابیعتی کنه برا کشور هم سود داره بفرض من ساکن کانادا باشم و اونجا کار میکنم وقت برگشتن قطعا با خودم دلار میارم وخاصیت عرض اوری داره در اینده....
یارو چند هزار میلیارد اختلاس میکنه. تو رسانه اینقدر نمی کوبنش.
این رامبد و زنش روشو دارن برگردن ایران؟؟؟؟!!!!
دو دو دووو. ما همه با همیم ما همه خوشحالیم. شعار برای شعار. شعار برای پول
واقعا برای تو متاسفم
باید دیگه به کشور راهشون ندند.
بهتره بگید زوال انسانیت
کسانی که مردم ساده دل بی اندازه بهشون بها میدن آخرش میشن همین طور که زائیدن بچه در خارج از ایران براشون ارزش تلقی میشه که وای از همچین اشخاصی حیف این پولهایی که مردم برای دین فیلمهای این اشخاص به هدر می دهند
دفاع از وطن و عشق وعلاقه به زادگاه انسان کاملا منطبق بر آموزه های دینی است و عشقی مقدس است وشاید بهتر باشد بجای کلمه وطن پرستی کلمه وطن دوستی را بکار ببریم زیرا انسان مسلمان فقط "خدا پرست"است
انصافا این همه متن از کجا کپی و پیست کردی خودت هم متوجه شدی چی نوشتی من که اصلا متوجه نشدم
تا وقتی مدیران و مسئولین دوتابعیتی داریم گفتن این حرفها بی مورد هست
مطلب خوب پردازش نشده بود ولی رامبد چند روزه تو فضای مجازی سوژه شده اما ایشون العان پیش خودش داره میگه برام مهم نیست العان چیزی که مهمه برام تولد بچه من در کاناداست همین
حالا ادم قحطی که نگران.رفتن رامبد شدید واینقدر مطلب مینوسید رفت بدرک که رفت خلایق هرچه لایق کسانیکه تحقیر پزیرند کشور های اروپایی را به وطن ترجیح میدهند مقصر. مایم که به همچی افرادی بها میدیم ودست هورا میزنیم این همن دلار از دست زدنهاب من وشمابهجیب زدند
ای کاش روزی برسه که اونهایی که به خارج رفتن و شناسنامه خارجی گرفتن غبطه شناسنامه ایرانی بخورن یعنی انقدر رشد کنیم که به وطن خودون افتخار کنیم
رامبد چند وقت دیگه میاد خندوانه و میگه ما خیلی باحالیم مردم فراموشکارم داد میزنن خیلیییییییییی
😂😂