ایران و ژاپن منهای امریکا

مهدی پورصفا| نخست وزیر ژاپن برای اولین بار پس از پیروزی انقلاب اسلامی به تهران سفر می‌کند تا توسعه روابط دو جانبه، به خصوص در حوزه انرژی و تجارت را با مقامات ایرانی بررسی کند.
تقریبا تمام مردم ایران با ماجرای ملی شدن صنعت نفت آشنا هستند. ماجرایی که دولت مصدق کوشید برای اولین بار و به دنبال ملی شدن صنعت نفت ایران با تأکید بر عدم وابستگی به قدرت‌های غرب و شرق روی پای خود بایستد.
اتفاقا در دوران همین دولت بود که ایران برای اولین بار با تحریم همه جانبه فروش نفت از سوی انگلستان روبه رو شد و ناوگان نیروی دریایی بریتانیا با حضور در خلیج فارس جلوی تردد کشتی‌های خریدار نفت ایران را به بندر آبادان می‌گرفت.
حالا هم با گذشت نزدیک به ۷۰ سال از نهضت ملی شدن صنعت نفت بار دیگر ملت ایران در معرض تحریم همه جانبه امریکا در خصوص فروش نفت قرار گرفته است. جالب اینجاست که تاریخ در موضوعی دیگر مرتبط با این دوره نیز در حال تکرار شدن است. در همین دوران فشار همه جانبه برای عدم فروش نفت ایران، یک شرکت ژاپنی به نام ایده میتسو در حالی که از سوی رقبای امریکایی خود در بازار ژاپن تحت فشار قرار گرفته بود، حاضر به خرید نفت ایران شد و کشتی ۷۰ هزار تنی خود به نام نیشومارو را عازم بندر آبادان کرد. شرکت ایده میتسو در آن دوران نزدیک به ۴۰۰ هزار تن نفت از ایران خرید که بخشی از آن را با تحویل لاستیک‌های خودرو به ایران تسویه کرد.
حالا و در شرایطی که امریکایی‌ها با تحریم‌های یکجانبه خود به دنبال تسلیم کردن ملت ایران هستند، شینزو آبه به عنوان نخست وزیر ژاپن برای اولین بار پس از ۴۰ سال بار دیگر به ایران سفر می‌کند تا مهمان مقامات ایرانی در تهران باشد.

چرا ایران و ژاپن به هم علاقه‌مندند
از مهم‌ترین سؤالاتی که در خصوص سفر نخست وزیر ژاپن به تهران مطرح شده دلایل این سفر آن هم در اوج تحریم‌های ضد ایرانی امریکاست. شاید جواب این سؤال را بتوان با تشریح وابستگی سنگین ژاپن به تأمین انرژی از منطقه خلیج فارس داد. رگ حیاتی فعالیت اقتصاد ژاپن خطی است که از منطقه خلیج فارس آغاز می‌شود و با گذر از اقیانوس هند و دریای چین جنوبی به مغز اقتصاد این کشور در دشت‌های وسیع توکیو خون می‌رساند. در صورت اخلال در این مسیر حیاتی فعالیت‌های این کشور می‌تواند با مشکلات فراوانی روبه رو شود و منابع جایگزین چندانی برای این کشور وجود ندارد. در کنار این ژاپن با رقبای اقتصادی مهمی همچون چین و کره جنوبی روبه رو است که همانند ژاپن عطش فراوانی برای خرید انرژی از منطقه خاورمیانه دارند.
ژاپن از زمان ملی شدن صنعت نفت مشتری نفت ایران است و دست‌انداز‌های سیاسی همچون جنگ و تحریم‌های یکجانبه نتوانسته این مشتری خوش‌حساب را از خرید نفت ایران منصرف کند. با وجود این تحریم‌های اخیر امریکا به دلیل فشار بر شرکت‌های خصوصی ژاپنی و فراهم آوردن زمینه نا امنی در خاورمیانه سبب نگرانی ژاپنی‌ها شده است. از اول ماه می‌میلادی شرکت‌های ژاپنی نتوانسته‌اند هیچ خرید نفتی از ایران داشته باشند و همین مسئله سبب اخلال در تولید برخی از پالایشگاه‌های مهم تولید محصولات هیدروکربنی این کشور شده است.
به نظر می‌رسد که همین دغدغه‌ها سبب شده تا آبه خود به تهران سفر کند و زمینه اطمینان از ادامه یافتن جریان حمل و نقل انرژی به این کشور را فراهم کرده و در ضمن راهکاری برای شروع دوباره صادرات نفت به ایران را بیابد. البته این کار نیاز به اراده جدی طرف ژاپنی نیز دارد.
در طرف مقابل نیز ایران دلایل فراوانی برای همکاری با طرف ژاپنی دارد. در طول سال‌های گذشته ایران و ژاپن همواره کمترین میزان اختلافات در روابط دو جانبه را داشته‌اند و اگر مشکلی نیز به وجود آمده به دلیل دخالت‌های امریکا بوده است. ایران تمایل فراوانی دارد تا از فناوری ژاپنی برای توسعه صنایع خود استفاده کند. همچنین توسعه میادین نفتی و گازی نیز یکی از مهم‌ترین دستورکار‌های مذاکرات دو طرف بوده است. به طور حتم ایران در جریان سفرآبه به تهران خواهد کوشید جریان همکاری‌های دو جانبه را به دلیل نیاز دو طرف تسهیل کند.
‌طی هفته گذشته بحث‌های مرتبط با احتمال میانجیگری ژاپن از سوی برخی طرف‌ها است. مسئله‌ای که اتفاقا خود ژاپنی‌ها با قدرت تمام در صدد نفی آن هستند.
از همین روز گذشته یک دیپلمات ژاپنی با حضور در جمع خبرنگاران در سفارت ژاپن در تهران تصریح کرد که آبه در این سفر به دنبال میانجیگری بین ایران و امریکا نیست و به دنبال تعمیق روابط و دوستی دوجانبه بین ایران و ژاپن است.
این مقام همچنین عنوان کرد: نخست وزیر ژاپن در جریان نشست گروه ۲۰ با ترامپ دیدار می‌کند و نمی‌توانم درباره تصمیم نخست وزیر پیش‌داوری کنم. اما شاید بتوان حدس زد که احتمال دارد او وضعیت کنونی ایران را با وی در میان بگذارد.
وی در ارزیابی از آینده روابط ایران و ژاپن نیز بیان کرد: معتقدم دوستی خود را بر اساس منافع و تاریخ دیرینه‌ای که داریم، تعمیق خواهیم بخشید. هدف سفر نخست‌وزیر هم همین است که این دوستی را تعمیق ببخشد. البته مقامات ایرانی نیز تلاش کرده‌اند که با مصاحبه‌های مداوم اذهان افکار عمومی را در این باره روشن و از به وجود آمدن شایعات گوناگون جلوگیری کنند. بماند که در طول یک هفته گذشته نشریات امریکایی تلاش کرده‌اند با اشاره به نزدیک بودن روابط آبه و ترامپ این سفر را نوعی میانجیگری دو طرف نشان دهند.
با جمع بندی موارد فوق می‌توان گفت که سفر آبه به تهران می‌تواند زمینه‌ساز یک تحول اساسی در روابط دو طرفه باشد و زمینه امنیت تجاری دو کشور را فراهم کند. البته این به شرطی است که ژاپن در روابط دو جانبه خود با ایران مستقل و اعتنایی به فشار‌های یک جانبه امریکا برای محدود کردن آن نداشته باشد.

ایران و ژاپن بدون امریکا
‌یک روز قبل از سفر نخست وزیر ژاپن به تهران ترامپ رئیس‌جمهور امریکا تلفنی با آبه گفت‌وگو کرد.
گرچه براساس برخی گمانه‌زنی‌ها سفر نخست‌وزیر ژاپن به ایران میانجیگری این کشور در روابط ایران و امریکا تحلیل شده است، اما طی چند روز گذشته مقامات رسمی ایران و ژاپن این موضوع را تکذیب کرده و تقویت روابط دوجانبه محور این سفر تاریخی عنوان شده است.

دیدار با رهبری و رئیس جمهور
علی ربیعی، سخنگوی دولت با اشاره به سفر نخست وزیر ژاپن به ایران گفت: این سفر در چارچوب روابط سنتی و دیرینه دو کشور و در جهت توسعه روابط دوجانبه و گفت‌وگو‌های مورد علاقه طرفین انجام می‌شود.
به گزارش ایسنا، علی ربیعی با بیان اینکه سفر نخست وزیر ژاپن به ایران به دعوت رسمی روحانی، رئیس جمهوری انجام می‌شود، گفت: شینزو آبه در این سفر، طی روز‌های ۲۲ و ۲۳ خرداد از ایران دیدار می‌کند و ضمن مذاکرات با رئیس جمهوری با مقام معظم رهبری نیز ملاقات خواهد داشت.
البته برنامه‌های نخست وزیر ژاپن در سفر به ایران تنها به دیدار با مقام معظم رهبری و رئیس جمهورمحدود نیست و وی با علی لاریجانی، رئیس مجلس نیز دیدار خواهد کرد. علاوه بر این به همراه نخست وزیر ژاپن هیئتی اقتصادی و تجاری نیز به تهران سفر می‌کند تا زمینه‌های گسترش روابط بین دو طرف را مورد بررسی قرار دهد. از همین رو وزیر امورخارجه ژاپن از روز دوشنبه به تهران سفر کرده که زمینه‌های لازم برای سفر امروز آبه را به تهران فراهم کند.



ما را در کانال «آخرین خبر» دنبال کنید