ایران و ژاپن منهای امریکا

مهدي پورصفا| نخست وزير ژاپن براي اولين بار پس از پيروزي انقلاب اسلامي به تهران سفر مي‌کند تا توسعه روابط دو جانبه، به خصوص در حوزه انرژي و تجارت را با مقامات ايراني بررسي کند. تقريبا تمام مردم ايران با ماجراي ملي شدن صنعت نفت آشنا هستند. ماجرايي که دولت مصدق کوشيد براي اولين بار و به دنبال ملي شدن صنعت نفت ايران با تأکيد بر عدم وابستگي به قدرت‌هاي غرب و شرق روي پاي خود بايستد. اتفاقا در دوران همين دولت بود که ايران براي اولين بار با تحريم همه جانبه فروش نفت از سوي انگلستان روبه رو شد و ناوگان نيروي دريايي بريتانيا با حضور در خليج فارس جلوي تردد کشتي‌هاي خريدار نفت ايران را به بندر آبادان مي‌گرفت. حالا هم با گذشت نزديک به ۷۰ سال از نهضت ملي شدن صنعت نفت بار ديگر ملت ايران در معرض تحريم همه جانبه امريکا در خصوص فروش نفت قرار گرفته است. جالب اينجاست که تاريخ در موضوعي ديگر مرتبط با اين دوره نيز در حال تکرار شدن است. در همين دوران فشار همه جانبه براي عدم فروش نفت ايران، يک شرکت ژاپني به نام ايده ميتسو در حالي که از سوي رقباي امريکايي خود در بازار ژاپن تحت فشار قرار گرفته بود، حاضر به خريد نفت ايران شد و کشتي ۷۰ هزار تني خود به نام نيشومارو را عازم بندر آبادان کرد. شرکت ايده ميتسو در آن دوران نزديک به ۴۰۰ هزار تن نفت از ايران خريد که بخشي از آن را با تحويل لاستيک‌هاي خودرو به ايران تسويه کرد. حالا و در شرايطي که امريکايي‌ها با تحريم‌هاي يکجانبه خود به دنبال تسليم کردن ملت ايران هستند، شينزو آبه به عنوان نخست وزير ژاپن براي اولين بار پس از ۴۰ سال بار ديگر به ايران سفر مي‌کند تا مهمان مقامات ايراني در تهران باشد. چرا ايران و ژاپن به هم علاقه‌مندند از مهم‌ترين سؤالاتي که در خصوص سفر نخست وزير ژاپن به تهران مطرح شده دلايل اين سفر آن هم در اوج تحريم‌هاي ضد ايراني امريکاست. شايد جواب اين سؤال را بتوان با تشريح وابستگي سنگين ژاپن به تأمين انرژي از منطقه خليج فارس داد. رگ حياتي فعاليت اقتصاد ژاپن خطي است که از منطقه خليج فارس آغاز مي‌شود و با گذر از اقيانوس هند و درياي چين جنوبي به مغز اقتصاد اين کشور در دشت‌هاي وسيع توکيو خون مي‌رساند. در صورت اخلال در اين مسير حياتي فعاليت‌هاي اين کشور مي‌تواند با مشکلات فراواني روبه رو شود و منابع جايگزين چنداني براي اين کشور وجود ندارد. در کنار اين ژاپن با رقباي اقتصادي مهمي همچون چين و کره جنوبي روبه رو است که همانند ژاپن عطش فراواني براي خريد انرژي از منطقه خاورميانه دارند. ژاپن از زمان ملي شدن صنعت نفت مشتري نفت ايران است و دست‌انداز‌هاي سياسي همچون جنگ و تحريم‌هاي يکجانبه نتوانسته اين مشتري خوش‌حساب را از خريد نفت ايران منصرف کند. با وجود اين تحريم‌هاي اخير امريکا به دليل فشار بر شرکت‌هاي خصوصي ژاپني و فراهم آوردن زمينه نا امني در خاورميانه سبب نگراني ژاپني‌ها شده است. از اول ماه مي‌ميلادي شرکت‌هاي ژاپني نتوانسته‌اند هيچ خريد نفتي از ايران داشته باشند و همين مسئله سبب اخلال در توليد برخي از پالايشگاه‌هاي مهم توليد محصولات هيدروکربني اين کشور شده است. به نظر مي‌رسد که همين دغدغه‌ها سبب شده تا آبه خود به تهران سفر کند و زمينه اطمينان از ادامه يافتن جريان حمل و نقل انرژي به اين کشور را فراهم کرده و در ضمن راهکاري براي شروع دوباره صادرات نفت به ايران را بيابد. البته اين کار نياز به اراده جدي طرف ژاپني نيز دارد. در طرف مقابل نيز ايران دلايل فراواني براي همکاري با طرف ژاپني دارد. در طول سال‌هاي گذشته ايران و ژاپن همواره کمترين ميزان اختلافات در روابط دو جانبه را داشته‌اند و اگر مشکلي نيز به وجود آمده به دليل دخالت‌هاي امريکا بوده است. ايران تمايل فراواني دارد تا از فناوري ژاپني براي توسعه صنايع خود استفاده کند. همچنين توسعه ميادين نفتي و گازي نيز يکي از مهم‌ترين دستورکار‌هاي مذاکرات دو طرف بوده است. به طور حتم ايران در جريان سفرآبه به تهران خواهد کوشيد جريان همکاري‌هاي دو جانبه را به دليل نياز دو طرف تسهيل کند. ‌طي هفته گذشته بحث‌هاي مرتبط با احتمال ميانجيگري ژاپن از سوي برخي طرف‌ها است. مسئله‌اي که اتفاقا خود ژاپني‌ها با قدرت تمام در صدد نفي آن هستند. از همين روز گذشته يک ديپلمات ژاپني با حضور در جمع خبرنگاران در سفارت ژاپن در تهران تصريح کرد که آبه در اين سفر به دنبال ميانجيگري بين ايران و امريکا نيست و به دنبال تعميق روابط و دوستي دوجانبه بين ايران و ژاپن است. اين مقام همچنين عنوان کرد: نخست وزير ژاپن در جريان نشست گروه ۲۰ با ترامپ ديدار مي‌کند و نمي‌توانم درباره تصميم نخست وزير پيش‌داوري کنم. اما شايد بتوان حدس زد که احتمال دارد او وضعيت کنوني ايران را با وي در ميان بگذارد. وي در ارزيابي از آينده روابط ايران و ژاپن نيز بيان کرد: معتقدم دوستي خود را بر اساس منافع و تاريخ ديرينه‌اي که داريم، تعميق خواهيم بخشيد. هدف سفر نخست‌وزير هم همين است که اين دوستي را تعميق ببخشد. البته مقامات ايراني نيز تلاش کرده‌اند که با مصاحبه‌هاي مداوم اذهان افکار عمومي را در اين باره روشن و از به وجود آمدن شايعات گوناگون جلوگيري کنند. بماند که در طول يک هفته گذشته نشريات امريکايي تلاش کرده‌اند با اشاره به نزديک بودن روابط آبه و ترامپ اين سفر را نوعي ميانجيگري دو طرف نشان دهند. با جمع بندي موارد فوق مي‌توان گفت که سفر آبه به تهران مي‌تواند زمينه‌ساز يک تحول اساسي در روابط دو طرفه باشد و زمينه امنيت تجاري دو کشور را فراهم کند. البته اين به شرطي است که ژاپن در روابط دو جانبه خود با ايران مستقل و اعتنايي به فشار‌هاي يک جانبه امريکا براي محدود کردن آن نداشته باشد. ايران و ژاپن بدون امريکا ‌يک روز قبل از سفر نخست وزير ژاپن به تهران ترامپ رئيس‌جمهور امريکا تلفني با آبه گفت‌وگو کرد. گرچه براساس برخي گمانه‌زني‌ها سفر نخست‌وزير ژاپن به ايران ميانجيگري اين کشور در روابط ايران و امريکا تحليل شده است، اما طي چند روز گذشته مقامات رسمي ايران و ژاپن اين موضوع را تکذيب کرده و تقويت روابط دوجانبه محور اين سفر تاريخي عنوان شده است. ديدار با رهبري و رئيس جمهور علي ربيعي، سخنگوي دولت با اشاره به سفر نخست وزير ژاپن به ايران گفت: اين سفر در چارچوب روابط سنتي و ديرينه دو کشور و در جهت توسعه روابط دوجانبه و گفت‌وگو‌هاي مورد علاقه طرفين انجام مي‌شود. به گزارش ايسنا، علي ربيعي با بيان اينکه سفر نخست وزير ژاپن به ايران به دعوت رسمي روحاني، رئيس جمهوري انجام مي‌شود، گفت: شينزو آبه در اين سفر، طي روز‌هاي ۲۲ و ۲۳ خرداد از ايران ديدار مي‌کند و ضمن مذاکرات با رئيس جمهوري با مقام معظم رهبري نيز ملاقات خواهد داشت. البته برنامه‌هاي نخست وزير ژاپن در سفر به ايران تنها به ديدار با مقام معظم رهبري و رئيس جمهورمحدود نيست و وي با علي لاريجاني، رئيس مجلس نيز ديدار خواهد کرد. علاوه بر اين به همراه نخست وزير ژاپن هيئتي اقتصادي و تجاري نيز به تهران سفر مي‌کند تا زمينه‌هاي گسترش روابط بين دو طرف را مورد بررسي قرار دهد. از همين رو وزير امورخارجه ژاپن از روز دوشنبه به تهران سفر کرده که زمينه‌هاي لازم براي سفر امروز آبه را به تهران فراهم کند. ما را در کانال «آخرين خبر» دنبال کنيد

---

بازار

---