نه دوست و نه دشمن واشنگتن

ترکيه از چند سال پيش به‌رغم عضويت در سازمان ناتو، فاقد سيستم پدافند هوايي مستقل در برابر تهديدات احتمالي است. گرچه در سال‌هاي اخير پاتريوت‌هاي آمريکا توسط دولت آلمان و هلند به‌صورت عاريتي در برخي نقاط ترکيه انجام وظيفه مي‌کردند ولي ترکيه مصمم به داشتن سيستم سامانه موشکي قوي در خاک خود براي مقابله با تهديدات احتمالي در چهارسوي کشور بود. پيشرفت تکنولوژي موشکي ايران و افزايش تنش ميان ايران و ايالات‌متحده از يک‌سو، عدم توانايي در مقابله با تهديدات موشکي در مرزهاي جنوبي ترکيه با سوريه و عراق از سوي ديگر از دغدغه‌هاي ترکيه در برخورداري از سامانه پدافند هوايي برشمرده مي‌شود. نکته مهم ديگر اينکه ترکيه از جانب کشورهاي منطقه مديترانه شرقي نيز پيوسته در معرض تهديد بوده است. از اين‌رو خريد سامانه موشکي اس-۴۰۰ از روسيه براي ترکيه امري لازم و اجتناب‌ناپذير جلوه مي‌کند. ورود سامانه موشکي روسي به ترکيه در شرايطي اتفاق افتاد که ترکيه به منظور دستيابي به منابع هيدروکربن در شمال مديترانه شرقي دست به حفاري زد و براساس اظهارات کارشناسان موفق شده است ميزان ذخيره گازي بالغ بر ۱۷۰ ميليارد مترمکعب در منطقه کاپاز کشف کند. اين ابتکار در نوع خود پيام واضحي براي مثلث اسرائيل، يونان و قبرس بود که نشان داد آنکارا با عقلانيت و عمل موازي نظامي، سياسي و امنيتي توانسته است حضور خود را در منطقه مطرح سازد. گرچه پيش‌تر اين سه کشور از تهديد و حتي تنش گرم در منطقه سخن مي‌گفتند، اما بعد از چند روز و راه‌اندازي بخش نخست موشک‌هاي روسي در نزديکي آنکارا، نيکوس خيريستودوليديس، وزير امورخارجه جمهوري قبرس اعلام کرد که با ترکيه سر منازعه نداشته و آن کشور را شريک تجاري در منابع هيدورکربن مي‌داند. در همين حال نيکوس رولانديس، وزير امورخارجه سابق جمهوري قبرس نيز در پايان هفته در کنفرانسي اعلام کرد که هيچ کشوري قادر به مقابله و مخالفت با ترکيه در ايجاد ممانعت درخصوص استخراج منابع گازي در مديترانه نيست. تمام اين اظهارنظرها نشان مي‌دهد که آنکارا در رابطه با استقلال عمل نظامي- دفاعي معقولانه عمل کرده است. گفتني است پيش از خريد سامانه مذکور بارها کنگره آمريکا، پنتاگون، دبيرکل سازمان ناتو و حتي خود ترامپ، ترکيه را به انحاي مختلف تهديد کرده بودند ولي ترکيه بدون اينکه بلوف زده باشد، هفته پيش هشتمين هواپيماي حامل سامانه پدافند هوايي خود را در پايگاه مورتد نزديک آنکارا ميزباني کرد. ترامپ پيرو اين مساله ابتدا از تحريم‌هاي اقتصادي و حتي عدم فروش جنگنده‌هاي اف-۳۵ سخن به ميان آورد ولي با تغيير موضع خود گفت که فروش و واگذاري جنگنده‌هاي ياد شده به ترکيه از نظر اقتصادي براي آمريکا اهميت دارد. ترکيه بخش مهمي از توليد قطعات اين جنگنده نسل پنجم را در ۱۹ نقطه توسط هفت شرکت متعلق به سازمان صنايع دفاعي خود بر عهده دارد. در صورت عدم همکاري ترکيه توليد قطعات مهم ناوبري، زيان غيرقابل تصوري متوجه آمريکا مي‌شود و در صورت بروز چنين مشکلي شرکت لاکهيد قادر به انجام تعهدات خود نخواهد شد. از سوي ديگر يافتن جايگزين مطمئن از نظر امنيتي و فني در شرايط کنوني پروژه را براي مدت‌ طولاني به تعويق خواهد انداخت. علاوه بر اين موارد ترکيه خود يکي از خريداران اين نوع جنگنده بوده که ۱۰۰ فروند از آن را سفارش داده است. در همين حال پنتاگون نيز ۴۷۸ فروند از اين نوع جنگنده‌ها را خريداري کرده است. اين نوع هواپيما داراي تيپ‌هاي مختلف الف، ب و ج بوده که تيپ ب به‌دليل عمود پرواز بودن، داراي قيمتي بين ۱۵۰ تا ۲۰۰ ميليون دلار است. چنانچه ترکيه علاوه بر عدم تامين قطعات دست به لغو قرارداد خريد بزند و ميزان پرداختي را طبق خواسته اردوغان طلب کند، آمريکا مجبور است تنها بابت تيپ الف اين نوع جنگنده ميليون‌ها دلار به ترکيه بپردازد. زيرا خريد ترکيه از اين نوع هواپيماها و از تيپ الف بوده که قابليت مانور عادي دارد. به همين دليل است که تهديدهاي آمريکا عليه ترکيه نه تنها نتوانست بازار سهام و ارز را دچار تشويش سازد که ترکيه توانست از موضع قدرت وارد عمل شود. به‌طوري‌که بعد از ورود سامانه‌هاي موشکي روسي به ترکيه به‌عنوان عضو مهمي از ناتو، يونان نيز در صدد خريد همين سامانه برآمده است. در همين حال هندوستان و چند کشور عربي حوزه خليج‌فارس نيز در صدد خريد و راه‌اندازي سامانه موشکي پيشرفته روسي بوده و در صورت تحقق معاملات ياد شده، روسيه نه‌تنها بلوکي متحد از همراهان نظامي را تشکيل خواهد داد که با درآمد ميلياردي از فروش سامانه مذکور از سد تحريم‌هاي اروپايي نيز عبور خواهد کرد. در واقع حرکت اخير آنکارا باعث شده تفکر و تصور اينکه فضاي واگرايانه ميان دو کشور ترکيه و آمريکا رخ داده است، در ذهن تحليلگران شکل گيرد. اين تصور زماني قريب به يقين مي‌شود که ديويد کوک، کارشناس برجسته در امور ترکيه در شوراي روابط خارجي آمريکا موسوم به CFR مي‌گويد: «بعد از ماجراي کودتا در ترکيه، اردوغان نسبت به آمريکا ترديد داشته است چراکه متکي بودن به دفاع از مرزهاي هوايي ترکيه به وسيله اف-۱۶‌ها ديگر مقدور نيست. ترکيه در شرايط کنوني نه دوست و نه دشمن واشنگتن است ولي ديويد ساترفيلد، سفير جديد واشنگتن در آنکارا فردي زيرک است که راه معقولي را براي ترميم روابط دوجانبه پيدا خواهد کرد. ولي اين به آن معنا نيست که روابط به سطح قبلي باز گردد که از زمان شوروي ميان ترکيه و آمريکا تداوم داشته است.» ما را در کانال «آخرين خبر» دنبال کنيد

---

بازار

---