ترکیه در شمال سوریه چه می‌خواهد؟

ایسنا/ متن پیش رو در ایسنا منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست

علی منتظری| محدوده عملیات احتمالی ارتش ترکیه در مناطق عین العرب،تل ابیض،رأس العین و الدرباسیه خواهد بود که اکنون در دست مجموعه های مسلح کرد از جمله نیروهای دمکراتیک سوریه است.

بر خلاف ادعاهای رسانه ای کاخ سفید،در تمامی این مناطق اکنون نیروهای آمریکایی حضور دارند و هیچیک از آنها هنوز عقب نشینی نکرده اند به همین دلیل است که آمریکا به ترکیه اخطار داده است که آسیب رساندن به سربازان آمریکایی خط قرمز محسوب می شود.

برنامه ترکیه چیست؟
ارتش ترکیه در نظر دارد مناطق چهارگانه فوق الذکر را از وجود نیروهای نظامی کرد پاکسازی کند تا در نوار مرزی بین عین العرب تا الدرباسیه به عمق ۲۰ تا ۳۰ کیلومتر منطقه امن ایجاد و حدود دو میلیون از سوری های آواره که در داخل ترکیه و سوریه حضور دارند را به این منطقه انتقال دهد.این نوار مرز حدود۵۰۰ کیلومتر می باشد که اگر مناطق تحت کنترل ترکیه از جرابلس تا عفرین را به آن اضافه کنیم حدود ۶۸۰ کیلومتر امتداد می یابد.



ارتش ترکیه برای این حمله هزاران نفر از اعضای ارتش موسوم به ارتش آزاد سوریه را تجهیز کرده است که به عنوان پیشقراولان نیروهای پیاده نظام تلقی می شوند که در صورت تخلیه این مناطق از نیروهای نظامی کرد سوریه ، آنها جایگزین خواهند شد.

منابع نظامی تاکید دارند اگر این عملیات آغاز شود بین دو تا سه ماه استمرار خواهد داشت و پس از آن قرار است تا در یک برنامه بلند مدت سرمایه گذاری هایی تا سقف ۲۵ میلیادر دلار در این مناطق صورت گیرد تا امکان استقرار دو میلیون سوری عرب در این مناطق فراهم شده و زندگی کنند تا بافت سکانی آن از اکثریت کرد نشین به عرب سوری تغییر کند.

برخی منابع خبری تاکید کرده اند که اتحادیه اروپا به رغم مخالفت با سرکوب کردهای سوریه توسط ارتش ترکیه اما به دولت ترکیه برای این عملیات چراغ سبز نشان داده اند زیرا موفقیت ترکیه در این عملیات موجب می شود تا از سیل مهاجرت صدها هزار سوری به سوی اروپا جلوگیری شود و همه آوارگان و پناهندگان به منطقه امن تحت حمایت ارتش ترکیه منتقل شوند. براساس این نقشه نظامی و تغییر بافت جمعیتی، کردهای این مناطق بدون سلاح می توانند در مناطق کنونی خود هم چنان زندگی کنند اما آنها در یک دوره چند ساله به اقلیتی در این مناطق تبدیل می شوند.

براساس طرح های درز کرده از برنامه ترکیه، در کنار هر یک از مناطق چهارگانه عین العرب،تل ابیض،رأس العین و الدرباسیه قرار است ده شهرک بزرگ ساخته شود که محل اسکان عرب های سوری مورد حمایت ترکیه خواهد بود.

عملیات نظامی ترکیه و وضعیت جغرافیایی شمال سوریه
اخبار متناقضی در باره بکارگیری نیروی هوایی ارتش ترکیه در این حمله احتمالی به گوش می رسد اما اگر نیروی هوایی ترکیه با تمام قدرت وارد عملیات شود آنگاه اردوگاه های نظامی کردهای سوریه به سرعت فرو پاشیده شده و خسارت و تلفات انسانی سنگینی به آنها وارد می شود. از سویی دیگر وضعیت جغرافیایی منطقه نیز به کمک نیروهای زرهی ترکیه می آید زیرا این مناطق شبه بیابانی است که امکان استقرار و پناه گرفتن کردهای سوریه را به شدت کاهش می دهد از همین رو در نگاه ابتدایی به نظر می رسد ارتش ترکیه می تواند عملیاتی آسانتر از مناطق کوهستانی و دستیابی به اهداف نظامی اجراء کند اما این در حالی است که اگر کردهای سوریه در مقابل هجوم گسترده ارتش ترکیه مقاومت کنند آنگاه می توانند ضمن وارد کردن خسارات سنگین، برنامه دو یا سه ماهه ارتش ترکیه را به ماه ها نبردهای فرسایشی تغییر دهند.



آیا نیروهای مسلح کرد سوریه عقب نشینی می کنند؟
از هم اکنون برخی اخبار حاکی از آن است که برای جلوگیری از خسارات و تلفات انسانی گسترده به کردهای سوریه توصیه شده است مانند عملیات در عفرین، از مناطق چهارگانه شمال سوریه عقب نشینی کنند تا این عملیات به یک تراژدی انسانی جدید تبدیل نشود.در همین رابطه گفتگوهایی بین کردها با روسیه،ایران و دولت سوریه در جریان است. اگر چنین احتمالی به وقوع بپیوندد آنگاه نیروی کرد یا به سوی شرق حسکه و یا به سوی شهر رقه که اکنون تحت کنترل کردهای مسلح سوریه است حرکت خواهند کرد.

در این صورت ارتش ترکیه نیروهای وابسته به خود از ارتش موسوم به ارتش آزاد سوریه و دیگر هم پیمانان سوری اش را به این مناطق گسیل می دارد و پس از آن ممکن است مرحله دوم عملیات نظامی ترکیه در شرق فرات آغاز شود.

شرق فرات اهداف بلند مدت ترکیه
براساس اخبار و روند تحولات سوریه ، ترکیه در برنامه ای بلند مدت در نظر دارد شرق فرات که شامل دیرالزور و الرقه نیز خواهد شد را تحت کنترل خود قرار دهد تا به این شکل بتواند با انتقال نیروهای تحت حمایت خویش از جمله نیروهای اخوان المسلیمن سوریه ، بر بخش مهم سیاسی سوریه نیز در آینده تسلط داشته باشد.

البته برنامه سوریه برای تسلط سیاسی – نظامی – امنیتی بر الرقه و دیرالزور بیشتر به یک رویا شبیه است زیرا این اقدام به منزله جنگ فراگیر با دولت سوریه و هم پیمانانش است که اخیرا موفق شده اند خط زمینی و مرزی البوکمال را به دیرالزور و دمشق متصل کنند.

شهر منبج و احتمال درگیری ترکیه با ارتش سوریه
منبج در کنار عین العرب قرار دارد که برای حفظ امنیت و انتقال آب به شهر بزرگ حلب نقشی کلیدی را بازی می کند. این شهر که اکنون نیروهای آمریکایی در آن قرر دارند آیا پس از خروج قطعی آمریکایی ها از این شهر تحت کنترل ترکیه قرار می گیرد یا تحت کنترل دولت سوریه؟ در یک صورت احتمال وقوع جنگ بین ارتش سوریه و ترکیه وجود دارد و آن این است که آمریکایی در صدد باشند که جای خود را به ارتش ترکیه بدهند یا ترکیه سعی کند جایگاه آمریکا را در منبج بگیرد. در این حالت احتمال وقوع جنگ بین ارتش سوریه و هم پیمانانش با ترکیه قطعی خواهد بود زیرا دولت مرکزی دمشق تحت هیچ شرایطی حاضر نیست منبج در غرب رود فرات را تحت اختیار ترکیه قرار دهد.

ادلب و عملیات نظامی ترکیه
ترکیه که از وقوع هرگونه عملیات نظامی علیه جبهه تروریستی النصره از سوی ارتش سوریه و هم پیمانانش نگران است انتظار دارد پس از آغاز عملیات آزاد سازی ادلب، صدها هزار نفر از این منطقه در صدد فرار برآیند و سیلی از مهاجرت و آوارگی ایجاد شود. ترکیه در نظر دارد این بخش از آورگان را در همان مناطق چهارگانه شمال سوریه پس از پاکسازی کردهای مسلح سوریه قرار دهد.

زندانی های داعش و مجموعه های مسلح در مناطق کرد نشین سوریه
برخی آمارها حکایت از آن دارد که حدود یازده هزار نفر از نیروهای داعش تحت نظارت نیروهای کرد و آمریکایی در زندان به سر می برند که بخشی از آنها نیروهای اعزامی داعشی و تکفیری از اروپا بوده اند. این نگرانی از سوی اتحادیه اروپا وجود دارد که حمله ارتش ترکیه منجر به رهایی آنها شود. به نظر می رسد توافقی بین آمریکایی ها و ترکیه صورت گرفته است که این زندانی ها تحت کنترل ارتش ترکیه قرار بگیرند که حتما موافقت اتحادیه اروپا را نیز به دنبال خواهد داشت.

حمله ارتش ترکیه و قانون اساسی سوریه
از اهداف مهم سوریه در حمله به مناطق چهارگانه و سپس ایجاد منطقه امن و انتقال دو میلیون سوری به این مناطق، تاثیر بر روند سیاسی آتی سوریه است. شکی نیست که اگر ظرف مدت فرضی دو تا سه ماه ارتش ترکیه موفق به شکست کردهای مسلح سوریه شود سقف مطالبات سیاسی خود در برنامه آتی سیاسی سوریه را افزایش داده و حتما تلاش خواهد کرد تا قانون اساسی جدید سوریه را مطابق با میل خود جهت دهی کند تا از بافت جدید جمعیتی و شهری ایجاد شده در منطقه امن از آنها در اینده استفاده کند و همین امر می تواند به توافقات استانه اسیب جدی وارد کند.

تلاش برای جلوگیری از جنگ علیه کردهای سوریه
ایران با وقوع جنگ اترش ترکیه علیه کردهای سوریه مخالف است و در تلاش است برای جلوگیری از خسارت های جبران ناپذیر با طرف های مختلف از جمله دولت های سوریه و ترکیه گفتگو کند. روسیه نیز به رغم مواضع مختلفی که تا کنون اتخاذ کرده با این عملیات موافق نیست و ترجیح می دهد موضوعات مورد علاقه ترکیه از طریق گفتگو با طرف های سوری و کردهای سوریه حل شود به خصوص آن که اجرای طرح های ترکیه برای روسیه در منطقه دردسر ساز خواهد بود.

منابع سوری نیز تاکید دارند که در ارتباط با کردهای این کشور هستند تا بتواند از وقوع جنگ مورد نظر ترکیه جلوگیری کنند.

روشن است که حمله احتمالی ارتش ترکیه می تواند تحولات سوریه را وارد بن بست جدیدی کند زیرا این اقدام ترکیه بمثابه یک نوع از تصفیه های قومیتی در یک کشور مستقل به شمار می رود از سویی دیگر اقدام ترکیه با ایجاد منطقه امن با مخالفت شدید دولت سوریه روبرو است.