اصلاح‌طلبان و تکرارِ بایگانی «عارف»

تسنیم/ متن پیش رو در تسنیم منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست

"محمدرضا عارف سرلیست اصلاح‌طلبان برای انتخابات مجلس نمی‌شود."، این جمله را روز گذشته علی شکوری‌راد دبیرکل حزب اتحاد ملت در نشست خبری خود اعلام کرد و درباره احتمال کاندیداتوری عارف برای 1400 نیز گفت "در هیچ یک از جلسات شورای سیاست‌گذاری چنین چیزی مطرح نشده و اگر چنین اراده‌ای هم در شخص آقای عارف وجود داشته باشد کاملاً تصمیمی شخصی است."

عبدالله ناصری هم در روزهای گذشته صحبت‌هایی شبیه شکوری‌راد بیان کرده بود: "با توجه به کارنامه و توان مدیریتی آقای عارف در چهار سال مجلس دهم، این مسئله تصوری غیرواقعی نیست. بالاخره آقای عارف به‌رغم همه ویژگی‌های مثبتی که دارد کمتر عمق سیاسی تحولات را می‌بیند و مدیریتش هم نشان داد نمی‌تواند یک مجموعه درون پارلمان را پویا و فعال نگه دارد."

محمدرضا عارف رئیس فراکسیون امید و رئیس شورای سیاست‌گذاری اصلاح‌طلبان اولین مسئولیت مهم خود را از اواسط دهه هفتاد با ریاست دانشگاه تهران آغاز کرد.

شهرت عارف از دولت اول محمد خاتمی و تصدی کرسی وزارت پست و تلگراف و تلفن آغاز شد و بین سال‌های 79 تا 80 پس از ادغام سازمان برنامه و بودجه و سازمان امور اداری و استخدامی، اولین رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور بود. وی در دولت دوم خاتمی به معاون اولی رئیس‌جمهور دست یافت و مرد دوم کابینه شد، مقامی که قبل از وی مرحوم حسن حبیبی به‌مدت 12 سال عهده‌دار آن بود.

بااین‌حال عارف در تمام دوران حضور خود در دولت اصلاحات به عضویت هیچ‌کدام از احزاب اصلاح‌طلب درنیامد و کمتر در منازعات سیاسی این جریان شرکت می‌جست و تلاش داشت به‌عنوان یک چهره غیرحزبی در جریان اصلاحات شناخته شود. با پایان کار دولت خاتمی در سال 84، اولین حضور سیاسی عارف در انتخابات مجلس هشتم بود. اصلاح‌طلبان در لیستی تحت عنوان "یاران خاتمی" پا به عرصه گذاشتند و قرار بود عارف کنار نام افرادی همچون اسحاق جهانگیری، مجید انصاری و الیاس حضرتی سرلیست اصلاح‌طلبان باشد اما قبل از شروع تبلیغات بدون ذکر دلیل استعفا داد و مجید انصاری جای وی نشست.

عارف در زمان انتخابات مجلس هشتم و درحالی که قرار بود سرلیست اصلاح‌طلبان باشد از شرکت در انتخابات انصراف داد

شهاب‌الدین صدر دبیر اجرایی وقت جبهه متحد اصولگرایان آن زمان دلیل انصراف عارف را "عدم همکاری افراد تندرو در اردوگاه نیروهای دوم خردادی" اعلام کرده گفت "ما سعی داشتیم به وی بیشتر نزدیک شویم و تعاملمان را بیشتر کنیم!". عارف چندی بعد در مصاحبه‌ای دلیل انصرافش از انتخابات مجلس هشتم را اعتراض به ردصلاحیت‌ها برشمرد.

 از تصور خوابیدن در آب‌نمک تا انصراف با مرقومه خاتمی!
"هر نظامی افرادی را در آب‌نمک می‌خواباند تا در شرایط لازم از آنها استفاده کند، فکر می‌کنم من یکی از آن افراد هستم که در آب‌نمک خوابیده‌ام، به همین خاطر الآن احساس تکلیف می‌کنم و می‌آیم."، این بخشی از گفت‌وگوی عارف با مجله شهروند امروز در سال 87 بود، زمانی که وی از انتخابات مجلس انصراف داده و حالا قصد داشت برای انتخابات ریاست‌جمهوری وارد گود شود و خودش را به شخصی تشبیه کرد که در آب‌نمک خوابانده شده تا روزی به‌کار بیاید! اما حضور محمد خاتمی، میرحسین موسوی و مهدی کروبی در انتخابات ریاست‌جمهوری سال 88 به عارف مجال نداد تا بخت خود را آزمایش کند و وی تا انتخابات سال 92 صبر کرد.

از چند ماه قبل از انتخابات سال 92، عارف یکی از گزینه‌های اصلی جریان اصلاحات برای حضور در انتخابات بود و فعالیت‌های تبلیغاتی گسترده‌ای را آغاز کرد. حضور وی در شهرستان‌ها و استان‌ها و قرار گرفتن همسرش با وی در میتینگ‌های تبلیغاتی او را در کانون توجهات قرار داد. با اعلام نامزدهای تأییدصلاحیت‌شده، محمدرضا عارف و حسن روحانی تنها شخصیت‌هایی بودند که جناح اصلاحات برای پیروزی در این انتخابات به آنها امید بسته بود. درخشش روحانی در مناظره‌ها و برتری فیلم‌های تبلیغاتی وی موجب شد تا در این مصاف تن‌به‌تن از عارف پیش بیفتد.

غروب 20 خرداد 92 عارف با انتشار نامه‌ای از مرقومه خاتمی به وی مبنی بر کناره‌گیری از انتخابات خبر داد و نوشت "ایشان طی این نامه در مقام رهبری اصلاحات، ادامه حضورم را در صحنه انتخابات یازدهمین دوره ریاست جمهوری مصلحت ندانسته‌اند."، به‌این ترتیب عارف از نامزدی در انتخابات انصراف داد تا تنها کاندیدای مورد حمایت جناح متبوعش حسن روحانی باشد، شخصیتی که از جناح راست برخاسته بود ولی شانس بیشتری از عارف برای پیروزی داشت.

پیروزی حسن روحانی در انتخابات و کناره‌گیری عارف به‌نفع وی موجب شد تا محبوبیت او میان هواداران جریان اصلاحات بالا برود و وی نامزد بلامنازع سرلیستی اصلاح‌طلبان در انتخابات مجلس دهم باشد. تشکیل شورای سیاست‌گذاری اصلاح‌طلبان در سال 94 که وظیفه ارائه لیست‌های انتخاباتی برای اصلاح‌طلبان را دارد و قرار گرفتن عارف در رأس این شورا جایگاه مهمی برای او در این جریان رقم زد.

عارف که در انتخابات مجلس دهم توانست به‌عنوان نفر اول تهران وارد پارلمان شود، در اولین زورآزمایی خود برای کسب کرسی ریاست مجلس ناکام ماند. عملکرد عارف در ریاست فراکسیون امید موجب شد تا رفته رفته از محبوبیت وی کاسته شود.

حزب کارگزاران به‌عنوان یکی از منتقدان اصلی عارف، بارها به عملکرد او تاخته است. غلامحسین کرباسچی دبیرکل این حزب در واکنش به رأی نیاوردن علی مطهری در انتخابات هیئت رئیسه سال چهارم مجلس خطاب به عارف در توئیتی نوشت "به‌همت آقای عارف و دوستانشون آقای مطهری از نایب‌رئیسی مجلس حذف شد". محمد عطریانفر عضو شورای مرکزی کارگزاران نیز در گفتگویی با تسنیم به همین مسئله اشاره و گفته بود "آقای عارف متناظر موفقیتی که در گذشته در سِمت‌های اجرایی داشته، نتوانسته آن را در مجلس تکرار کند، بنابراین عدم‌توفیق ایشان در مجلس را نباید دلالت بر کم‌کاری‌ ایشان دانست. سنخ همدلی و هماهنگی که در جمع صدوچندنفرهِ فراکسیون امید و در مرتبه بعد در جمع 290نفره کل مجلس لازم است، توانمندی‌هایی را می‌طلبد که در این مسیر فردی که مسئولیت می‌گیرد باید نهایت تلاش خود را برای تعامل و همکاری با این تعداد نماینده مجلس به‌کار بندد."

انتقادها به عارف تنها ناظر به عملکرد وی در فراکسیون امید نبوده بلکه برخی احزاب اصلاح‌‌طلب اقدامات شورای سیاست‌گذاری اصلاح‌طلبان و قرار گرفتن یک شخصیت غیرحزبی در رأس این نهاد را عامل کمرنگ شدن نقش احزاب می‌دانند. کواکبیان، منتجب‌نیا، هادی خامنه‌ای، حکیمی‌پور، حسین کمالی و محسن رهامی از جمله منتقدان سازوکار شورای تحت مدیریت عارف بوده و هستند.

دامنه انتقادات به عارف تنها منحصر در کارگزاران نیست و این روزها افرادی همچون ناصری و شکوری‌راد که چهره‌های نزدیک به حزب اتحادملت و اطرافیان خاتمی بودند نیز صحبت از عدم سرلیستی عارف می‌کنند. فیض‌الله عرب‌سرخی از چهره‌های تندروی جریان اصلاحات نیز چندی پیش درباره انتخابات 92 گفته بود "اصلاح‌طلبان کاندیدا نداشتند اما کاندیدای اصلاح‌طلب داشتیم. آقای عارف به‌عنوان یک اصلاح‌طلب خودش برای انتخابات ثبت‌نام کرده بود، اما اصلاح‌طلبان از عارف نخواسته بودند که کاندیدا شود. تصمیم به ثبت‌نام عارف، یک تصمیم تشکیلاتی نبود".

کرباسچی نیز روز گذشته در مصاحبه با اعتماد از اساس عارف را شایسته شخصیت محوری داشتن در این جناح ندانسته و می‌گوید "آقای عارف که روزی در مقام ریاست دانشگاه تهران مانع سخنرانی آقای عبدالکریم سروش شد یا آقای سیدجواد طباطبایی را از معاونت پژوهشی برداشت یا روزی دیگر برخوردهایی با انجمن اسلامی داشته، چطور امروز به شخصیت محوری اصلاحات تبدیل شده و از او برای هر منصب و مقامی صحبت می‌شود...".

در شرایطی که 4 ماه تا انتخابات مجلس یازدهم باقی مانده شنیده‌ها حاکی از این است که عارف این‌بار قصد ندارد وارد مجلس و سرلیست جناح اصلاحات شود و شاید به‌خلاف مجلس هشتم انصراف خود را پیش از آغاز ثبت‌نام‌ها اعلام کند. با این فرض، او برای 1400 نیز راه دشواری را پیش‌ِرو دارد چراکه از محبوبیت وی میان احزاب اصلاح‌طلب کاسته شده و این ریزش محبوبیت با توجه به اظهارات پسر وی که خود را "ژن خوب" می‌دانست میان بدنه اجتماعی اصلاح‌طلبان نیز مشهود است.

باید دید با انصراف عارف از حضور در بهارستان آیا وی مانند قبل از سال 92 فعالیت خود را تنها در مجمع تشخیص و شورای‌عالی انقلاب فرهنگی متمرکز می‌کند یا اینکه باز هم به‌عنوان یک «کاندیدای اصلاح‌طلب» و نه «کاندیدای اصلاح‌طلبان» برای 1400 آماده می‌‌شود.