ترکیه به دنبال توافق مکمل با روسیه

اعتماد/ متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست

میثم سلیمانی| شمال سوریه تبدیل به نقطه‌ای پر ابهام شده است. واقعا هیچ کس به طور دقیق نمی‌داند بازیگران اصلی در این منطقه به دنبال چه چیزی هستند. حتی ترکیه که به شمال سوریه تجاوز کرده مشخص نیست به دنبال مبارزه با تروریسم است یا به دنبال تغییر چارچوب قومیتی منطقه؛ حتی امریکایی‌ها نیز که اعلام می‌کنند که قصد دارند از سوریه خارج شوند نیز مشخص نیست چه برنامه و استرات‍ژی را دنبال می‌کنند. حتی روسیه هم با وجود مخالفت اولیه بازی روشنی در مقابل ترکیه انجام نداده است و حتی برخی گمانه‌زنی‌ها حاکی از آن است که روس‌ها نیز برای حضور ترکیه در شمال سوریه چراغ سبز نشان داده‌اند.

حالا که امریکا و ترکیه پس از پنج روز عملیات نظامی در شمال سوریه به یک آتش‌بس موقت دست پیدا کرده‌اند روز سه‌شنبه بناست رجب طیب اردوغان، رییس‌جمهور ترکیه با ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهوری روسیه روز سه‌شنبه در ساحل شهر سوچی دیدار کنند. اردوغان روز دوشنبه در سخنانی عنوان کرد که پس از دیدار با ولادیمیر پوتین اقدامات لازم در شمال سوریه انجام خواهد شد. به نظر می‌رسد ترکیه به دنبال تکمیل کریدور امنیتی خود است چرا که طبق توافقی که با امریکایی‌ها به امضا رسانده‌اند کردهای سوری در حال عقب‌نشینی از مناطق مورد نظر ترکیه در عملیات چشمه صلح هستند و اردوغان در دیدار با پوتین به دنبال برداشتن قدم‌های نهایی در راستای پایان عملیات و اجرایی‌سازی اهداف خود است.

گفته می‌شود دیدار میان پوتین و اردوغان زمانی تنظیم شد که در روز 15 اکتبر و در بحبوحه فشارها به ترکیه برای پایان جنگ در شمال سوریه، طی تماس تلفنی که دو رهبر با یکدیگر داشتند، پوتین از اردوغان دعوت کرد به روسیه بیاید تا در خصوص مسائل سوریه صحبت کنند.

روسیه نیز از همان زمان تلاش کرده در مناطقی که امریکا عقب‌نشینی کرده به سرعت جای خالی آنها را در شمال سوریه پر کند و طی واسطه‌گری که میان کردها و ارتش سوریه انجام داد، نیروهای ارتش در مناطق حساس شمال سوریه مستقر شدند و در نزدیک‌ترین حالت به مرز ترکیه قرار گرفتند.

مجموعه جابه‌جایی نیروها طی روزهای اخیر در سوریه نشان از شرایط استراتژیک منطقه دارد و به حدی مهره‌ها هماهنگ در حال جابه‌جایی هستند که به نظر می‌رسد یک توافق نانوشته میان تمامی این بازیگران وجود دارد و حتی از قدم‌های بعدی یکدیگر نیز به نحوی مطلع هستند. جوزف ووتل و الیزابت دنت در تحلیلی که در سایت آتلانتیک منتشر کرده به ابعاد برنامه آینده امریکا برای مبارزه با داعش پرداختند. در این مقاله آمده است که روسای جمهور ترکیه و روسیه در دیداری که با یکدیگر دارند، می‌خواهند حوزه‌های نفوذ خود در سوریه را در غیاب ایالات متحده مستحکم‌تر کنند. اما نکته اینجاست که اگرچه ایالات متحده در اطراف کماکان می‌تواند بر علیه داعش مبارزه کند ولی توان گذشته خود به لحاظ میدانی را در سوریه از دست می‌دهد. در این مقاله به دولت امریکا توصیه می‌کند که اگر می‌خواهد کماکان به مبارزه خود با داعش ادامه دهد، نیاز دارد پنجره‌های ارتباطی محدودی را با روسیه و همچنین دولت کنونی سوریه باز کند. در این مقاله عنوان شده است که اگر زندان‌هایی که اکنون نیروهای داعشی در آن حضور دارند در اختیار روسیه و ارتش سوریه قرار گیرد قطعا از آن به عنوان اهرم فشاری علیه غرب استفاده خواهند کرد.

اتفاقی که اکنون بیش از گذشته به چشم می‌آید تلاش‌هایی است که پشت پرده در راستای برقراری ارتباط میان ترکیه و کردها و حتی آنکارا با دمشق است. مظلوم کوبانی، فرمانده نیروهای دموکراتیک سوریه تمایل خود را برای مذاکره با دولت مرکزی ترکیه اعلام کرده است. هر چند ترکیه کردهای سوریه را به مانند پ‌ک‌ک می‌داند، اما اگر کردهای سوری بتوانند مرز خود را با پ‌ک‌ک روشن و مشخص کنند شاید راه برای بهبود شرایط میان کردها و دولت ترکیه فراهم شود. اعتماد‌سازی اولین قدمی است که کردهای سوریه می‌توانند بردارند که در نهایت اگر چنین اتفاقی رخ دهد قطعا به سود آنها تمام خواهد شد.

در طرفی دیگر سرکان دمیرتاش طی مقاله‌ای در روزنامه حریت ترکیه مینویسد، روسیه و ایران ممکن است ترکیه را به سمت آغاز گفت‌وگو با سوریه سوق دهند. نشانه این موضوع را نیز حضور فرستاده ویژه روسیه در امور سوریه در آنکارا می‌دانند. دمیرتاش عنوان می‌کند همزمان با توافق میان ترکیه و ایالات متحده، الکساندر لاورنتیف فرستاده وی‍ژه روسیه در امور سوریه به عنوان سرپرست یک هیات روسیه وارد آنکارا می‌شود تا مقدمات گفت‌وگو میان اردوغان و بشار اسد را فراهم کند. گفته می‌شود نمایندگان روسیه نقش عمده‌ای در تسهیل توافق بین دولت سوریه و کردهای سوری انجام دادند.

دمیرتاش در ادامه مقاله خود می‌نویسد: دیپلماسی روسی در فراهم کردن تفاهم میان دمشق و کردهای سوریه سریع و کارآمد بود تا نیروهای روسی به همراه ارتش سوریه برای جای خالی سربازان امریکایی در منبج، کوبانی و برخی دیگر شهرهای سوریه را پر کنند.

در ادامه این مقاله آمده است هدف روسیه و ایران برای تحت فشار قرار دادن ترکیه برای آغاز گفت‌وگو با سوریه مشخص است. آنها مدت‌هاست از آغاز پروسه آستانه در اوایل سال 2017 مذاکره مستقیم میان دولت ترکیه و سوریه را پیشنهاد می‌کنند. اکنون نیز جمهوری اسلامی معتقد است که توافق آدنا که در سال 1998 بین ترکیه و سوریه منعقد شده می‌تواند پایه مذاکراتی میان طرفین باشد تا نگرانی‌های آنکارا از نفوذ پ‌ک‌ک در سوریه را برطرف کند. هر چند در حال حاضر دولت ترکیه تاکید کرده است که مذاکرات غیررسمی بین مقامات امنیتی و اطلاعاتی آنکارا و دمشق در حال انجام است. اما همه این خطوط ارتباطی غیررسمی است و مشخص نیست که آیا طرفین به این نتیجه رسیده‌اند که یک خط ارتباطی مستقیم و رسمی با یکدیگر ایجاد کنند. در حال حاضر این انتظار وجود دارد که در دیدار میان اردوغان و پوتین در سوچی، طرف روسیه بار دیگر در خصوص گفت‌وگوی مستقیم میان ترکیه و سوریه تاکید کند. به نوشته دمیرتاش، دیدار در سوچی بین دو رهبر بسیار مهم خواهد بود زیرا شرایط در شرق فرات به نفع روسیه و سوریه تغییر کرده است. در بخش پایانی مقاله حریت آمده است، ترکیه نیازمند یک توافقنامه مکمل با روسیه برای وضعیت منطقه حایل است اما باید دید طرف روسیه چه برداشتی از منطقه امن ترکیه دارد که این موضوع برای موفقیت آنکارا بسیار تعیین‌کننده است.

به نوشته پل آیدون در روداوو، این انتظار وجود دارد که رهبران در سوچی در خصوص آینده یگان‌های نظامی حفاظت از خلق کردستان (YPG) مذاکره کنند. نیروهای که عمده‌ترین بخش از نیروهای دموکراتیک سوریه در مبارزه با داعش را تشکیل می‌دادند. مولود چاووش اوغلو وزیر خارجه ترکیه تاکید کرده است این یگان‌ها باید مناطق مورد درگیری و همچنین مناطقی که ارتش سوریه در آن مستقر شده خارج شود.

در حال حاضر پلیس نظامی روسیه در حال گشت‌زنی در مناطق و خط تماس نیروهای سوریه و ترکیه در منبج است. مسکو هشدار داده است که درگیری بین این نیروها کاملا غیرقابل قبول خواهد بود.

تیمور احمدوف، محقق شورای امور بین‌المللی روسیه مستقر در آنکارا در گفت‌وگو با روداوو گفت: من فکر نمی‌کنم روسیه آمادگی آن را داشته باشد که گفت‌وگوهای مثبت و موثر خود با ترکیه را درباره سوریه به خاطر نیروهای کرد سوری با خطر مواجه کند. موضع اصلی روسیه این است تا اقتدار دمشق بر همه سرزمین‌های اصلی گسترش دهد و من معتقدم که روسیه همین چارچوب را پیش می‌برد. او در ادامه گفت: روسیه با پیش بردن همین رویکرد، به دنبال آن است که به ترکیه نشان دهد، دمشق می‌تواند با موفقیت جایگزین نیروهای کرد سوری در همه مناطق شود و این موضوع می‌تواند به تلاش برای شروع مجدد گفت‌وگو میان دولت سوریه و ترکیه کمک کند.

آنکارا نیز پیش‌تر گفته بود که مخالفتی با اعزام نیروهای ارتش سوریه به مناطق شمال شرق ندارد؛ چرا که این، به آن معناست که نیروهای نظامی کرد از این مناطق خارج خواهند شد.