سفره شام بوی نفت می‌دهد

وحيد حاجي پور|  نيم‌نگاهي به ظرفيت‌هاي اقتصادي براي شرکت‌هاي خارجي در سوريه نشان مي‌دهد يکي از عوامل مهم در تحولات اخير سوريه، جذابيت اقتصادي است که برخي کشور‌ها متوجه آن شده‌اند. نبرد‌هاي کنوني در سوريه، اين کشور را به سوي تحقق سناريوي تقسيم آن به دو بخش شمالي و جنوبي سوق داده است. نيرو‌هاي کرد، امريکايي، داعش، ترکيه و سوري در حال نبرد براي تحقق خواسته‌هاي خود هستند. بشار اسد که سال گذشته توانسته بود بخش اعظم خاک کشورش را از نيرو‌هاي شورشي پس بگيرد، با ورود ارتش ترکيه به خاک سوريه با شرايط دشواري روبه‌رو شده است. ذخاير نفت نيمه شمالي در منطقه شمال سوريه، همه ميادين نفت اين کشور وجود دارد و نيرو‌هاي کرد مخالف دولت، کنترل توليد حدود ۶۰هزار بشکه نفت در روز را در اختيار دارند. خط لوله‌هايي نيز از شمال شرق و حومه ديرالزور در شرق سوريه تا پالايشگاه‌هاي حمص و بن ياس ساخته شده‌اند. اين ميادين در حملات هوايي ارتش امريکا آسيب زيادي ديده‌اند، اما از اهميت بالايي براي اقتصاد سوريه برخوردار هستند. در ماه مي‌امسال در مناطق تحت کنترل دولت بشار اسد اعتراضاتي به دليل کمبود سوخت روي داد و دمشق وادار شد تا روزانه ۳۰ تا ۶۰ هزار بشکه نفت از ايران وارد کند. واردات نفت اين کشور با مخالفت‌هاي گسترده غرب روبه‌رو است. در تابستان امسال، نفتکش آدريان دريا در جبل‌الطارق به دليل تخطي از تحريم‌هاي اتحاديه اروپا عليه دولت بشار اسد توقيف شد، اما پس از آزادي و برخلاف تعهدات تهران، بار ديگر روانه آب‌هاي سوريه شد. پازل پيچيده روسيه و به صورت دقيق‌تر شرکت‌هاي روسي، خواهان استفاده از فرصت‌هاي اقتصادي در خاک سوريه هستند. روسيه در ژانويه امسال قراردادي براي بهره‌برداري از ميادين تحت حاکميت دولت بشار اسد امضا کرده است. در فوريه سال گذشته نيز شرکت استرويترنسگز با مديريت گنادي تيمچنکو و از مردان مورد اعتماد کرملين توانست قرارداد توليد فسفات از منطقه مرکزي پالميرا را در دست گيرد. تيمچنکو، بنيانگذار غول تجارت نفت گانور بوده و از سرمايه‌گذاران کليدي در پروژه ال‌ان‌جي نواتک به شمار مي‌رود. پس از بحران شبه جزيره کريمه در سال ۲۰۱۴ ميلادي، وي از سوي واشنگتن تحريم گرديد. تقسيم غنائم نبرد شام در نزديکي کوباني و ميان منطقه عملياتي ارتش ترکيه، کارخانه سيمان لافارج وجود دارد. رود فرات مرز ميان مناطق تحت کنترل اسد و کرد‌ها را ترسيم کرده است. منطقه پاليمار، مهم‌ترين حوزه توليد گاز طبيعي در سوريه است و پس از بازسازي نيروگاه‌هاي سوريه، اين ميادين از اهميت زيادي براي خوراک تأسيسات توليد برق برخوردار خواهند بود. در شرايط کنوني، با فاصله گرفتن کرد‌ها از مرز‌هاي شمالي و ورود نيرو‌هاي سوريه به مناطق شمالي و شرقي، فرصت مناسبي براي روس‌ها جهت استخراج ذخاير نفت اين کشور فراهم شده است. بار‌ها رهبران دمشق از جنگ سوريه به‌عنوان بهانه غرب براي سلطه بر منابع نفت و گاز کشورشان ياد کرده‌اند. يکي از دلايل مهم حضور دولت روسيه در جنگ سوريه را بايد حضور در بندر طرطوس اين کشور در سواحل مديترانه دانست؛ چراکه ناو‌هاي روسيه مي‌توانند در همسايگي مرز‌هاي اروپا لنگراندازي کنند. به همين دليل منتقدان خروج ترامپ از سوريه معتقدند رها کردن بحران اين کشور به معناي خالي کردن فضا براي حکمفرمايي خرس‌ها خواهد بود. درآمد‌هاي نفت و گاز، سيمان و فسفات به هر ترتيب، درآمد‌هاي بخش نفت و گاز، سيمان و فسفات مي‌تواند مسير بازسازي کشور ويران شده سوريه را هموارتر کند. دونالد ترامپ، رئيس‌جمهور ايالات متحده هفته گذشته در توييتي بحث‌برانگيز نوشت: «ما کنترل نفت در خاورميانه را در دست گرفته‌ايم.» هر چند در واقع، اين جمله تنها زماني مي‌تواند صحيح باشد که منظور از ما، بشار اسد، ايران و روسيه باشد. اما ترکيه، نقشي متفاوت را ايفا مي‌کند. ميادين نفتي سوريه به نظر نمي‌رسد فعلاً در کانون توجه آنکارا قرار داشته باشد، اما رهبران ترکيه از قطع درآمد‌هاي نفتي شورشيان کرد خوشحال خواهند بود. ترک‌ها در برابر کرد‌هاي عراق و سوريه مواضع متفاوتي دارند. آن‌ها با رهبران اقليم کردستان قرارداد خريد و ترانزيت نفت تا سواحل مديترانه امضا کرده‌اند، اما خواهان سرکوب و حذف منابع درآمدي کرد‌هاي سوريه هستند. شرکت روسنفت نيز در سال ۲۰۱۸ ميلادي، قراردادي براي صدور گاز کردستان به ترکيه امضا کرده است. خط لوله کردستان به ترکيه در گذشته از اهداف اصلي حملات گروه پ‌ک‌ک از گروه‌هاي نزديک به کرد‌هاي سوريه محسوب مي‌شد و اينک با آغاز عمليات ارتش ترکيه ممکن است شاهد آغاز عمليات‌هايي عليه آن باشيم. ترامپ پس از چراغ سبز اوليه به عمليات نظامي آنکارا، هم‌اکنون از احتمال نابودي اقتصاد ترکيه به دليل اين ماجراجويي سخن مي‌گويد. اقتصاد دولت اردوغان به شدت وابسته به منابع مالي خارجي است و با تيره شدن روابط اردوغان و ترامپ و احتمال تحريم ترکيه از سوي کنگره، پيش‌بيني آينده رهبران ترک‌تبار آنکارا بسيار دشوار شده است. اگر آنکارا سناريوي تقسيم سوريه به دو بخش شمالي و جنوبي را در پيش گيرد، دولت‌هاي آينده ترکيه بايد هزينه‌هاي هنگفتي بپردازند، اما احتمال‌هاي ديگري نيز براي رابطه برد- برد ايران و امريکا وجود دارد. ايران سالانه ۲ ميليارد دلار گاز طبيعي به ترکيه مي‌فروشد. امريکايي‌ها تاکنون با تداوم اين قرارداد مخالفتي نداشته‌اند. مهم‌ترين چالش و‌اردات گاز ترکيه در فصل زمستان و فقدان منابع گازي در دسترس براي استان‌هاي شرقي روي مي‌دهد. قطع گاز خريداري شده از ايران مي‌تواند زندگي ساکنان فقير شرق ترکيه را تا مرز بحران پيش ببرد. به علاوه، لغو اين قرارداد براي تهران و آنکارا هزينه‌هاي هنگفتي به دنبال داشته باشد. با افزايش اعتياد واشنگتن به اعمال تحريم، آينده روابط با آنکارا از اعضاي کليدي ناتو با ابهام‌هايي روبه‌رو خواهد شد. هر چند افزايش خريد گاز از روسيه يا اقليم کردستان، يک راه‌حل پيشنهادي خواهد بود. آنکارا به دلايل امنيتي و سياست داخلي، عملياتي پرريسک را آغاز کرده است. دولت ترامپ به خوبي از پيامد‌هاي مثبت و منفي اين اقدام اطلاع دارد. مسکو، تهران و دمشق، پس از پنج سال جنگ فرسايشي، برگ‌هاي برنده بازي را در اختيار دارند، اما مردم سوريه، قربانيان اصلي بازي ژئوپلتيک غول‌ها در خاک کشورشان هستند. ما را در کانال «آخرين خبر» دنبال کنيد

---

بازار

---