رسیدن به «یاخونت» و «Meteor» ایرانی نزدیک تر شد

مشرق/ متن پيش رو در مشرق منتشر شده و انتشار آن به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست رسيدن به موشکي با پيشران رم جت مي تواند به نيروهاي مسلح کشورمان کمک کند با افزايش چشمگير سرعت موشکها، زمان واکنش حريف را نيز به شدت کاهش دهد که تاثيرات بازدارنده آن در منطقه و جهان کاملا قابل توجه است افزايش سرعت براي هواپيماها، خودروها، کشتي، موشک ها و در کل هر نوع وسيله متحرک خصوصا با کاربري نظامي، يک اصل مهم است و در همين راستا بود که در ميانه جنگ جهاني دوم براي اولين بار، نيروهاي مسلح با پيشران جت آشنا شده و سرعت هاي بالا را تجربه کردند. بعد از پايان جنگ جهاني دوم، رقابت بسيار شديدي در دو سوي ديوار برلين براي رسيدن به پيشران هاي جت با کيفيت بالاتر آغاز شده و پيشران هاي توربوجت و توربوفن به ترتيب توسعه پيدا کرد لذا امروزه مدل هاي توربوفن، به عنوان مدل اصلي براي تامين نيروي هواگردهاي نظامي به کار مي روند. در اين ميان و براي رسيدن به سرعت هاي بالاتر، موتورهاي "رم جت" وارد ميدان شدند؛ دستاوردي بسيار مهم که براي نيازهايي بسيار خاص توسعه پيدا کرده و خوشبختانه کشور ما نيز اخيرا قدم هاي مهمي را در زمينه پيشران رم جت برداشته و حالا ايران نيز وارد گروه و سطح خاصي از تکنولوژي در ميان کشورهاي جهان شده که اين فناوري مزيت هاي ويژه اي براي صنايع دفاعي و حتي غيرنظامي کشورمان به همراه خواهد داشت. در ابتدا نگاهي به اين مسئله داشته باشيم که رم جت ها از کجا آمده اند. موتورهاي رم‌جت را مي‌توان از نظر ساختاري ساده‌ترين نوع از موتورهاي جت برشمرد چراکه در آن کمپرسور براي فشرده سازي هواي ورودي و توربين وجود ندارد و در حقيقت از حرکت رو به جلوي موتور براي فشرده‌سازي هواي ورودي به موتور استفاده مي‌شود. اساس کار موتورهاي رم‌جت بر پايه پديده‌اي بنام Ram Effect است که در حقيقت همان فشرده شدن و تراکم خود به خود هوا در اثر حرکت يک وسيله با سرعت بسيار زياد است. اين پديده از سرعت‌هاي ۵۰۰ کيلومتر بر ساعت به بالا خود را نشان مي‌دهد و تا سرعت صوت و حتي سرعت‌هاي بالاتر از ۳ ماخ به حداکثر بازدهي خود نمي‌رسد. به همين دليل است که در چنين سرعتي فشرده شدن هوا تا اندازه‌اي است که تراکم لازم براي عملکرد کامل موتور احتراق به وجود مي‌آيد و عملا ديگر نيازي به کمپرسور موتور و در پي آن توربين براي چرخاندن کمپرسور نخواهد بود. شکل گرافيکي يک موتور رمجت از آنجايي که احتراق موتور در سرعت مافوق صوت مانند روشن کردن يک کبريت در گرباد است، براي ايجاد احتراق در موتورهاي رمجت، قسمتي در ابتداي موتور به شکل يک شيء مخروطي با نام دفيوزر تعبيه شده که وظيفه دارد با توليد امواج ضربه‌اي، سرعت هواي ورودي به موتور را به زير سرعت صوت برساند. در اينجا مجددا پديده رم افکت بروز پيدا کرده و انرژي جنبشي هوا تبديل به فشار و حرارت بالا ميشود که اين فشار و حرارت تراکم لازم براي احتراق را فراهم مي‌آورد. پس از اين مرحله و ورود هواي فشرده به محفظه احتراق و ترکيب با سوخت و جرقه شمع، احتراق صورت مي‌گيرد و در مرحله بعد وارد قسمت بسيار مهمي در موتورهاي رم جت با نام Flame Holder يا شعله نگهدار مي‌شود که وظيفه مديريت شعله هاي خروجي حاصل از احتراق را بر عهده دارد و در نهايت با خروج گازهاي خروجي از قسمت انتهايي موتور، نيروي پيشران حاصل مي‌شود. همانگونه که ذکر شد، موتورهاي رم جت براي انجام عمليات احتراق نيازمند آن هستند تا سرعت هواي ورودي به زير سرعت صوت تقليل پيدا کند، اما گونه ديگري از اين موتورها با نام Scramjet يا Supersonic Coumbustion RamJet وجود دارد که قابليت انجام عمل احتراق در اين موتورها در سرعت‌هاي بالاتر از صوت فراهم است. دليل اين قابليت استفاده از سوخت هيدروژن در اين موتورها به دليل دماي بالاي کارکرد است که آن را قادر به کار کردن در سرعت‌هاي هايپرسونيک (بالاي 5 ماخ) مي‌سازد. از جمله پرنده‌هايي که از اين نمونه موتور استفاده مي‌کنند، هواپيماي بدون سرنشين و تحقيقاتي ناسا تحت عنوان X-43 است که در پروازهاي آزمايشي خود توانسته به سرعت۱۰ ماخ نيز دست پيدا کند. رم جت ها وارد مسابقه تسليحاتي مي شوند پيشران هاي رم جت از سالها پيش در تسليحاتي گوناگوني وارد خدمت شده اند. در اين ميان مي توان به موتور جي 58 مخصوص هواپيماي اس آر 71 که در سرعت بالاي يک ماخ در وضعيت رم جت قرار مي گرفت، موشک هاي سطح به هواي سام 6 ساخت شوروي سابق، پروژه پهپاد مافوق صوت شناسايي D-21 آمريکا در زمان جنگ سرد و موشک سطح به هواي Bloodhound ساخت انگلستان اشاره کرد. هواپيماي شناسايي اس آر 71 هزينه هاي بالا نه فقط براي توسعه اين پيشرانه ها بلکه توسعه موشک ها و هواپيماهايي که نياز است از اين پيشران استفاده کنند، باعث شد که بسياري از کشورها به سمت اين فناوري نروند و امروزه نيز تنها برخي از کشورهاي سطح بالاي صنعتي و علمي هستند که محصولات عملياتي با استفاده از فناوري هاي عملياتي با پيشران رم جت در اختيار دارند اما با استفاده از نيروي انساني متخصص و استفاده بهينه از امکانات (همچنان که در کشورمان اين اتفاق با همت و هوش يک تيم فني رخ داده) مي توان بر اين دغدغه ها فائق آمد. موشک کروز ياخونت (و طرح مشترک روسيه و هند بر اساس اين موشک که منجر به توليد براهموس شد)، موشک هوا به هواي Meteor ساخت کنسرسيوم اروپايي MBDA، موشک سطح به هواي آکاش هندي و موشک معروف سان برن ساخت شوروي سابق از جمله گزينه هاي معروف فعلي با پيشران جت هستند. موشک هوا به هواي Meteor در کنار جنگنده تايفون نبرد رم جت ها در شرق آسيا مثل هميشه در جنوب شرق آسيا شاهد بروز يک نبرد تسليحاتي بسيار نزديک هستيم که اين بار شامل موشک هايي با پيشران رم جت است. همان طور که بالاتر به آن اشاره شد هندي ها با کمک روسيه به موشک هاي کروز براهموس رسيدند که توانايي درگيري با اهداف دريايي و زميني را داشته و از زمان ورود به خدمت کفه ترازو را به شدت به سمت دهلي نو سنگين کرد. يکي از دلايلي که هند را مجبور را وارد اين مسئله کرد بحث توسعه شديد نيروي دريايي چين بود و براي چند سال نيز براهموس دست بالاي هندي ها در مقابل با رشد شديد چين بود. اما مسئله به همين جا نيز ختم نشد. رشد شديد چين در بخش دريايي ديگر همسايگان چين را نيز وارد يک رقابت تسليحاتي شديد کرد. تايوان به عنوان همسايه کوچک چين که توسط اژدهاي زرد بارها به عنوان استان شورشي معرفي شده به سمت توسعه موشک هاي کروز مافوق صوت رفت و امروز يکي از محصولات مهم تايواني ها موشک هاي کروز سري HF-3 است که به قولي مي تواند تا بيش از 400 کيلومتر را طي کند. اين موشک داراي سرعتي در حدود 2.5 تا 3 برابر سرعت صوت است. تايواني ها اعلام کردند که برد اين موشک را تا 1500 کيلومتر افزايش داده اند و اين موشک توانايي درگيري با اهداف دريايي و زميني را نيز دارد. موشک HF-3 ژاپني ها نيز براي مقابله با افزايش قدرت نظامي چين به سمت موشک هاي کروز با پيشران رم جت رفتند و امروز موشک کروز هوا پرتاب ASM-3 در ارتش اين کشور وارد خدمت شده. ASM-3 موشک ضد کشتي ژاپني ساخت صنايع سنگين ميتسوبيشي است که نيروي پيشران خود را از موتور رم‌جت تامين مي‌کند و سرعت آن به ۳ ماخ مي‌رسد؛ اين موشک براي شليک از جنگنده‌هاي F-2 نيروي هوايي ژاپن طراحي و ساخته شده و وزارت دفاع ژاپن به دنبال افزايش برد آن از ۲۰۰ کيلومتر به ۴۰۰ کيلومتر است. موشک HD-1 با اين شرايط چين هم بيکار ننشست و چندين طرح در زمين موشک هايي با پيشران رم جت با سرعت هاي بالا را ارائه دارد. در اين ميان مي توان به موشک کروز CX-1 اشاره کرد که شباهت زيادي به ياخونت روسي دارد. سري موشک هاي HD-1 از جمله سري محصولات موشکي مافوق صوت چيني است که از پيشران رم جت بهره مي برند. آينده با رم جت ها به چه شکل است؟ در حال حاضر انواع و اقسام موشک ها و حتي مهمات توپخانه اي نيز به سمت بهره بردن از پيشران رم جت هستند. شرکت نروژي Nammo در حال حاضر از جمله پيشروها در اين بخش است و از گلوله توپخانه با پيشران رم جت با برد نزديک به 100 کيلومتر رونمايي کرده و به دنبال توسعه موشک هاي سطح به هواي برد بلند نيز هستند. يکي از مسئولين اين شرکت درباره نسل جديد پيشران هاي رم جت که Nammo در حال کار بر روي آنهاست اين گونه مي گويد: "ما تصور مي کنيم که در آينده بتوانيم با توسعه اين فناوري (پيشران رم جت) به برد 500 کيلومتر براي موشک هاي هوا به هوا برسيم. سيستم پيشران موشک ها مي تواند به جايي برسد که براي زماني بين 300 الي 400 ثانيه فعال باشد که اين مسئله باعث افزايش شديد برد موشک و البته توانايي انجام مانورهاي سنگين براي آن مي شود. " ايران و رم جت ها؛ آيا به سلاح هاي هايپرسونيک مي رسيم؟ يکي از اخبار مهم در حوزه فناوري‌هاي پيشرفته هوافضا که در روزهاي اخير منتشر شد، خبر ساخت موتور رمجت توسط يک شرکت دانش‌بنيان فعال در زمينه پيشرانش هوايي بود که متاسفانه چندان مورد توجه دولتمردان و رسانه هاي عمومي کشورمان قرار نگرفت. البته کمي قبل‌تر و در جريان بازديد رهبر انقلاب از نمايشگاه محصولات شرکت‌هاي دانش‌بنيان، تصويري از دو محصول شرکت فوق مشاهده شده بود که شامل يک موتور توربوجت (و احياناً) بخش‌هايي از بدنه بيروني يک موتور «رمجت» است. بخش‌هايي از بدنه موتور رمجت ساخت يک شرکت دانش‌بنيان ايراني بايد گفت که موشک در سالهاي پس از پايان جنگ تحميلي تا به امروز بخش بسيار مهمي از توان بازدارندگي کشور ما را تامين کرده و ايران در زمينه موشک هاي بالستيک زمين به زمين، بالسيتک ضد کشتي، کروز ضد کشتي و حمله به اهداف زميني، موشک هاي سطح به هوا و هوا به هوا داراي محصولات عملياتي بومي است که برخي از آنها مثل سري سوم خرداد داراي کارنامه عمليات رزمي نيز هستند. در بخش موشک هاي کروز در ابتدا نگاهي به موشک هاي ضد کشتي داشته باشيم. ايران سالهاست که سرمايه گذاري سنگيني را در بخش موشک هاي کروز ضد کشتي خصوصا براي منطقه خليج فارس کرده و عمده موشک هاي کروز ضد کشتي ما در حال حاضر از سرعت هاي مادون صوت بهره مي برند. رسيدن به موشکي با پيشران رم جت مي تواند به ايران کمک کند که سرعت موشک ها را شديدا افزايش و در نتيجه زمان واکنش حريف را نيز به شدت کاهش دهيم. چند سال پيش اخباري در رسانه هاي بين المللي مبني بر علاقه ايران به خريد سيستم باستيون از روسيه مطرح شد که حامل موشک هاي ياخونت است. مشرق در گزارشي که اينجا مي توانيد مطالعه کنيد توضيحات کافي درباره اثرات وجود يک موشک مافوق صوت در منطقه خليج فارس داده است. مشخصات اولين پيشران رم جت ايراني در بحث موشک هاي سطح به هوا نيز بايد گفت استفاده از پيشران رم جت باعث مي شود که موشک هاي ما انرژي بيشتري براي انجام مانورهاي سنگين داشته باشند و فرار کردن اهداف از دست آنها با توجه به مانور مشکل تر شود. البته افزايش سرعت و برد موشک هاي ضد هوايي ايراني با اين فناوري نيز امري بديهي خواهد بود. اما بحث موشک هاي بالستيک و کروزهاي حمله به اهداف زميني بحثي متفاوت تر و خاص تر است. اگر مخاطبان ما اهل دنبال کردن اخبار دفاعي در سطح جهان باشند به خوبي اطلاع دارند که در چند سال اخير بحث سلاح هاي هايپرسونيک در بين آمريکا، روسيه و چين بسيار داغ شده و اين کشورها در کنار آزمايش نمونه هاي مختلف از اين سلاح ها به دنبال سيستم هاي مقابله با آنها نيز هستند. براي داشتن اين سلاح ها نياز به موتورهاي رم جت و سپس اسکرم جت است که مي تواند سرعت هاي بالاي 5 برابر صوت به بالا را تامين کند. نمونه از سلاح هايپرسونيک ساخت روسيه که زير جنگنده ميگ 31 براي پرتاب حمل مي شود ايران به عنوان کشوري که بخش مهمي از توان رزمي خود را روي قواي موشکي متمرکز کرده مشخصا مسير ديگري غير از توسعه پيشران هاي رم جت و اسکرم جت و در ادامه رسيدن به تسليحات هايپرسونيک ندارد. داشتن فرضا يک موشک کروز حمله به اهداف زميني با سرعت نزديک به 5 ماخ که به صورت بومي در کشور توليد مي شود آنچنان توان بازدارندگي را براي کشور ما ايجاد مي کند که نه فقط برخي از رقباي منطقه اي بلکه ابرقدرت هاي فرامنطقه اي نيز همان صحبت هاي گاه و بي گاه درباره روي ميز بودن تمام گزينه ها را به درون کشوي ميز منتقل خواهند کرد! فضاي امروز در بحث رقابت در حوزه هايپرسونيک ها به مانند فضاي رقابت درباره موتورهاي جت در اواسط دهه 1940 ميلادي است که فناوري تازه وارد در حال تغيير دادن تمام شئونات در حوزه نظامي بود. اميدوار هستيم که با بهره گيري از تجربيات گذشته و با استفاده از نيروي جوان و متخصص داخلي به زودي جمهوري اسلامي ايران را به عنوان جديد ترين عضو باشگاه کشورهاي دارنده فناوري سلاح هاي هايپرسونيک معرفي کنيم. ما را در کانال «آخرين خبر» دنبال کنيد