مشرق/
متن پيش رو در مشرق منتشر شده و انتشار آن به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست
اگرچه منطقه غرب آسيا بيش از پيش در حال انباشته شدن با سامانه هاي ضد موشک بالستيک است اما تجربه اتفاقات ماههاي اخير نشان داده اين سيستم ها براي مقابله جدي و گسترده با موشک هاي کروز، کارآيي ندارند.
موشک هاي کروز حمله به اهداف زميني، به سرعت در حال تبديل شدن به يکي از تسليحات راهبردي براي کشورهاي صاحب فناوري و البته کشورهاي داراي دسترسي به بازار تسليحات پيشرفته هستند و اگر آمريکا با موشک هاي کروز تاماهاوک در طول عمليات طوفان صحرا در سال 1991 اين سلاح را معرفي کرد و اين موشک در چندين نبرد نظامي بعدي اين کشور نيز در مقياس گسترده استفاده شد، اما حالا علاوه بر آمريکايي ها، کشورهاي مهم ديگري از جمله ايران در سالهاي بعد طيف گسترده اي از موشک هاي کروز حمله به اهداف زميني را توسعه داده و در نيروهاي مسلح خود استفاده کرده و برخي نيز با فروش در بازارهاي جهاني، سود خوبي را به جيب زدند.
زماني نه چندان دور اين فناوري به طور خاص در اختيار کشورهاي بسيار محدودي در جهان بود ولي به نظر مي رسد امروزه با طيف جديدي از اين سلاح ها رو به رو هستيم که روسيه، چين، سوئد، آلمان، فرانسه، نروژ، ترکيه، هند، پاکستان و جمهوري اسلامي ايران از جمله کشورهاي داراي فناوري طراحي و ساخت موشک هاي کروز حمله به اهداف زميني هستند. در ميان مي توان به مدل هايي مثل کلاب، اگزوست بلوک 3، براهموس، CJ-10، بابور و SOM اشاره کرد.
موشک کروز SOM
چرا موشک هاي کروز مهم و چالش برانگيز هستند؟
موشک هاي کروز حمله به اهداف زميني با قابليت پرواز در نزديکي سطح زمين و حرکت درون شيارها و پست و بلندي ها چالش بسيار بزرگي را براي سيستم هاي پدافندي ايجاد مي کنند. اخيرا و در جريان حمله مقاومت يمن به پالايشگاه شرکت آرمکو سعودي شاهد حمله ترکيبي موشک هاي کروز و پهپادهاي انتحاري بوديم. اين حمله در کنار اثرات بسيار مهم در بحث وضعيت سياسي و توازن قواي منطقه اي در بحث فناوري نظامي نيز نشان داد که سيستم هاي دفاع معمول هوايي مثل پاتريوت اصولا در برابر اين نوع از تهديدات بازي را از پيش باخته اند.
موشک کروز معمولا به سرعت موشک هاي بالستيک نيستند ولي در اکثر اوقات از اصل پنهانکاري و غافلگيري براي ضربه زدن به دشمن بهره مي برند. موشک هاي کروز معمولا سر جنگي خيلي سنگين ندارند و به دليل دقت بالا، صرفا يک نقطه خاص و مشخص را نابود مي کنند. موشک هاي کروز در مقايسه با موشک هاي بالستيک معمولا سبک تر و کوچک تر بوده و مي توان آنها را از روي پلتفرم هاي مختلفي در روي زمين، هوا، دريا و زير دريا نيز حمله و شليک کرد. اما رسيدن به دقت بالا در هدف قرار دادن يک نقطه خاص و البته از آن مهم تر نحوه مسيريابي و حرکت در فضاي پر از پستي و بلندي زمين چالش بزرگ و اصلي است که موشک هاي کروز حمله به اهداف زميني را تبديل به يک چالش بزرگ براي بسياري از کشورهاي جهان کرده و در مقايسه با مدل هاي ضد کشتي کشورهاي کمتري داراي فناوري هاي مربوط به آن هستند.
در کشور ما تاکنون موشک هاي کروز حمله به اهداف زميني همچون يا علي، هويزه و سومار رونمايي شده اند که بردهاي آن بين 700 تا 1350 کليلومتر اعلام شده هرچند که رسانه ها و کارشناسان خارجي با بررسي ويژگي هاي فني آن، معتقدند برد آن در حد موشک هاي بالستيک ايراني است. اما در جديدترين اتفاق، سردار تقي زاده جانشين وزير دفاع کشورمان طي روزهاي اخير در صحبت هايي در خصوص افزايش دقت موشک هاي کروز ايراني صحبت کرده و اين طور گفته است: "يک پروژه موشکي کروز زميني در پيش داريم که برد و دقت اين موشکها با استفاده از سيستم نقشهبرداري جديد و ديجيتال بيشتر ميشود و انشالله در آينده نزديک مراحل آزمايش آن تمام خواهد شد. "
موشک کروز ايراني يا علي
اين مقام بلند پايه دفاعي کشور توضيحات بيشتري درباره اين سيستم ديجيتالي ارائه نداده اما با نگاهي به يکي از طراحهاي قبلي صنعت دفاعي که اطلاعاتي درباره آن در جريان نمايش ماکس سال جاري در روسيه منتشر شد شايد بتوان قطعات اين پازل را در کنار هم چيد.
سامانه تسليحاتي مبين که نوعي موشک کروز يا پهپاد انتحاري است در جريان نمايشگاه ماکس 2019 به نمايش درآمد و در آنجا اعلام شد که مبين در مرحله ميانه راه از هدايت ترکيبي TERCOM و DCMAC استفاده مي کند. سامانه هاي ترکام و دي اس ام اي سي نيز در حقيقت از يک خانواده به حساب آمده و بر اساس تطابق تصاوير (هوايي و ماهواره اي) تهيه شده از مسير مورد نظر با کامپيوتر داخل موشک، به جهت يابي و يافتن مسير صحيح کمک مي کند که اين سيستم هاي ناوبري به طور معمول در اکثر موشک هاي کروز هواپرتاب در دنيا مورد استفاده است. در بحث استفاده از تصاوير و نقشه هاي ديجيتال احتمال سردار تقي زاده به سامانه DCMAC اشاره داشتند که از تصاوير و نقشه هاي ديجيتالي بهره مي برد.
شمايه سامانه هاي هدايتي TERCOM و DCMAC
موشک کروز مبين در غرفه ايران در نمايشگاه ماکس ۲۰۱۹
در شهريور ماه سال ۹۳ و در جريان روز صنعت دفاعي، از نسل جديدي از پهپادهاي ايراني يعني مهاجر ۴ رونمايي شد. اين پهپاد قابليت تهيه نقشه هاي فتوگرامتري را داشته و بايستي به اين نکته اشاره کرد که نقشه هاي توپوگرافي جزء زير مجموعه هاي نقشه هاي فتوگرامتري هستند. اين نقشه ها را مي توان در سامانه هاي هدايتي مورد نظر استفاده کرد.
افزايش دقت کروزهاي ايراني به چه معناست؟
سرمايه گذاري سالهاي اخير بر روي موشک هاي کروز حمله به اهداف زميني در ايران نشان دهنده يک برنامه گسترده و وسيع است که در عين اهميت بالا در سايه برنامه موشک هاي بالستيک به طور نسبي در سکوت و با چراغ خاموش خبري پيش رفته است. شايد بتوان دلايل رفتن جمهوري اسلامي ايران به سمت اين سيستم را اين طور برشمرد که منطقه غرب آسيا و مناطق هدف در هرگونه درگيري فرضي بيش از پيش در حال انباشته شدن با سامانه هاي ضد موشک بالستيک است و البته همانطور که بالاتر نيز به آن اشاره شد اين سيستم ها مشخصا درباره موشک هاي کروز کارايي ندارند. اين مسئله خود مي تواند يک دليل مهم براي ترغيب ايران به منظور رفتن به سمت موشک هاي کروز حمله به اهداف زميني باشد.
مسئله بعدي مربوط به بحث دستور فرماندهي کل قوا در خصوص افزايش دقت موشک هاي ايراني مربوط مي شود. موشک هاي کروز اصولا تسليحاتي به شمار مي آيند که به عنوان تسليحات هوشمند و دقيق شناخته مي شوند لذا گزينه اي مطلوب براي کشوري هستند که به دنبال افزايش دقت است. در عين حال اين دقت مي تواند باعث شود که به سر جنگي کم وزن تري نيز براي موشک نياز باشد که به اين وسيله مي توان از خسارت هاي جانبي در محل مورد نظر دوري کرد. تجربه درگيري هاي اخير در منطقه نشان داده که گروه هاي تروريستي مثل داعش يا النصره علاقه خاصي به پنهان شدن در مناطق پر جمعيت غير نظامي دارند و اين کار را براي نيروهاي خودي بسيار سخت و شايد در مواردي غير ممکن کند. رفتن به سمت اين دقت بيشتر و البته سر جنگي سبک تر توان درگيري در اين شرايط را به نيروهاي خودي اعطا خواهد کرد و در عين حال، در مناطقي که پايگاههاي نيروهاي فرامنطقه اي در کنار شهر يا منطقه غير از هدف باشد، دقت اصابت و خلاص شدن از تحرکات اين مراکز را راحت تر خواهد کرد.
مسئله بعدي امکان افزايش قابل توجه توان تحرک قواي موشکي و البته استفاده از اين موشک در پلتفرم هاي مختلف است. ايراني سرزميني گسترده است که در سالهاي اخير فضاي خوبي را در اختيار قواي موشکي کشور ما داده و حالا موشک هاي کروز با اندازه کوچک تر و وزن کم تر مي توانند در جغرافيايي وسيع و گوناگون ايران پخش شده و براي زمان مورد نياز آماده باشند. با اين اوصاف، ترکيب اين سيستم هدف گيري جديد با موتورهاي رم جت مي تواند در آينده اي نزديک کشور ما را به يک ترکيب تسليحاتي بسيار نيرومند بدل کرده و نقش مهمي در افزايش توان بازدارندگي کشور داشته باشد.
يوزي رابين و بازگشت کابوس موشک هاي کروز ايراني
نام "يوزي رابين" براي علاقمندان به مسائل موشکي در منطقه خاورميانه نامي آشناست. وي بين سالهاي 1991 تا 1999 ميلادي مديريت برنامه دفاع موشکي رژيم صهيونيستي را بر عهده داشت و از آن زمان هم به عنوان يکي از کارشناساني محسوب مي شود که به صورت اختصاصي در بحث برنامه هاي موشکي و فضايي کشورمان به اظهار نظر پرداخته و مقالات مختلفي را نيز در خصوص اين مسائل به رشته تحرير درآورده است. با آنکه سخنان و تحليل وي از برنامه موشکي جمهوري اسلامي ايران بارها با بازنشر رسانه ها همراه بوده اما به جهت اهميت آن، اشاره به بخشي از اين اظهارات کمک خواهد کرد جايگاه اين سلاح در قدرت دفاعي کشورمان بهتر مشخص شود. بخصوص انکه متوجه شويم بخش مهمي از احترام وي به موشک هاي ايراني، مربوط به سلاح هاي کروز ساخت کشورمان است.
رابين در بخشي از سخنان خود در سال 2014 که در جمع تعدادي از کارشناسان برجسته نيروي هوايي آمريکا و برخي از محققين در حوزه دفاع موشکي و سلاح هاي هسته اي انجام شده به رونمايي از موشک استراتژيک کروز حمله به اهداف زميني در کشورمان اشاره کرده و مي گويد: ايراني ها يک بار در سال 2012 ميلادي به برنامه اي براي ساخت موشک کروز حمله به اهداف زميني به نام "مشکات" اشاره کرده اما تصويري از آن را نشان ندادند. در نهايت موشک سومار را رونمايي کردند. من به سرعت اين موشک ايراني را با کا اچ 55 روسي مقايسه کرده و متوجه شدم که اين نه يک کپي چيني، بلکه يک کپي ايراني از موشک مورد نظر است. احتمالا موتور جتي هم که بر روي اين موشک نصب شده از نمونه روسي متفاوت است. اين يک دستاورد بزرگ مهندسي براي ايراني ها است. اين يک کپي نيست. من از لحاظ تکنيکي به احترام افرادي که اين کار را انجام دادند کلاه از سر برميدارم و به آنها احترام مي گذارم
وي در عين حال، با چاشني ايران هراسي به تشريح قابليت هاي اين موشک کروز پرداخته و اضافه کرده است: اين موشک ايراني يک موشک کروز زمين پرتاب است که از يک شتاب دهنده کمک گرفته و با استفاده از آن ارتقاع مي گيرد و سپس موتور اصلي آن فعال مي شود. ايراني ها با استفاده از اين موشک مي توانند اسراييل را از خاک خود هدف قرار دهند. اما آنها همچنين هواپيماي سوخوي 24 را دارند. اگر بتوانند اين موشک را بر روي اين هواپيما نصب کرده و با آن به سمت مديترانه بيايند و از آنجا به سمت شمال گردش کنند اين موشک توان هدف قرار دادن هر نقطه اي از اروپا را دارد.
بازار