دوئل تهران و ریاض در مونیخ

اعتماد/ متن پيش رو در اعتماد منتشر شده و انتشار آن در آخرين خبر به معناي تاييد تمام يا بخشي از آن نيست سارا معصومي/ ماراتن رايزني‌هاي ديپلماتيک محمدجواد ظريف، وزير خارجه کشورمان در حاشيه 56‌ امين کنفرانس امنيتي مونيخ ادامه دارد. در شرايطي که نشست امنيتي مونيخ به سکويي براي زد و خوردهاي لفظي ميان مقام‌هاي کشورهاي اروپايي با يکديگر همچنين اروپايي‌ها با هيات امريکايي تبديل شده است، وزير خارجه کشورمان در حاشيه اين نشست به سبک و سياق هميشه به مصاحبه با رسانه‌هاي متفاوت بين‌المللي پرداخته و برنامه فشرده‌اي از ديدار با همتاهاي خود از کشورهاي متفاوت را هم پيش مي‌برد. ديدارهاي محمدجواد ظريف در حاشيه کنفرانس امنيتي مونيخ طيف وسيعي از همتاهاي او را شامل شده است: در روز نخست او با وزراي خارجه چين، فنلاند، واتيکان، چک، کانادا همچنين جاستين ترودو، نخست‌وزير کانادا ديدار کرد. روز گذشته(شنبه) نيز او با وزراي خارجه آلمان، عمان، کرواسي، اوکراين، ژاپن و اسپانيا همچنين اعضاي شوراي روابط خارجي اتحاديه اروپا و رييس گروه مردم در پارلمان اروپايي ديدار کرد. تمرکز تمام اين ديدارها بر سرنوشت توافق هسته‌اي ايران با 1+4، تنش در منطقه غرب آسيا و راهکارهاي تهران براي بازگشت ثبات و امنيت به اين منطقه، گره‌گشايي از پرونده‌هاي بحراني منطقه‌اي مانند سوريه و يمن همچنين مقابله با يکجانبه‌گرايي دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريکا بود. ظريف همچنين در جلسه مشترک وزراي خارجه کشورهاي درگير در پرونده سقوط هواپيماي اوکرايني شرکت کرد. رد و بدل نامه‌هاي تند ميان ايران و امريکا نخستين مصاحبه محمدجواد ظريف در مونيخ با شبکه «اِن.بي.سي.نيوز» بود. مصاحبه‌اي که جزييات آن به‌خصوص درباره همکاري‌هاي ايران با کشورهاي درگير در پرونده سقوط هواپيماي اوکرايني همچنين انتقاد از سياست‌هاي دونالد ترامپ، بازتاب قابل توجهي در فضاي رسانه‌اي داشت. در حالي که ايران و امريکا در نتيجه سياست‌هاي دونالد ترامپ تا يک قدمي منازعه مستقيم نظامي در يک سال و نيم اخير رفته‌اند و اين وضعيت با ترور سردار سليماني توسط امريکا وخيم‌تر هم شد، محمدجواد ظريف براي نخستين ‌بار در اين مصاحبه به صراحت افشا کرد که در آن بازه زماني ميان ايران و امريکا نامه‌هاي تندي رد و بدل شده است. براساس ترجمه خبرگزاري فارس از اين گفت‌وگو، ظريف در اين گفت‌وگو ضمن اشاره به کشيده شدن دو طرف تا آستانه جنگ، گفت روابط امريکا و ايران بعد از حوادث ماه ژانويه هنوز تنش‌بار است و «دونالد ترامپ» را بايد به دليل داشتن سياست غلط در قبال ايران سرزنش کرد. وزير خارجه کشورمان گفت:«تاسف‌برانگيز است که امريکا بر مبناي اطلاعات غلط، جهالت و غرور در مسيري قدم گذاشت که منطقه را به ‌شدت به [جنگ] نزديک کرد». وزير خارجه با بيان اينکه «مايک پمپئو» وزير خارجه امريکا در ماه ژانويه و در اوج بحران ترور و شهادت سردار سليماني نامه‌اي شديدا نامناسب به ايران ارسال کرد، گفت:«نامه او حاوي تهديدهايي بود که تهران نيز پاسخ محکمي به او داد. وي البته از تکرار آنچه که در نامه نوشته شده بود، اجتناب کرده و گفت بگذاريد خود پمپئو بگويد چه نوشته بود.» ظريف ضمن اشاره به اينکه پاسخ ايران مانند نامه پمپئو «بي‌ادبانه» نبود، افزود:«قبلا [سطح تماس‌هاي دو کشور] اينگونه [بد] نبود... من هنوز همان وزير خارجه‌اي هستم که با «جان کري» (وزير خارجه دولت پيشين امريکا) به شکل محترمانه‌اي تعامل کرد». ظريف: امريکا بايد عقب‌نشيني کند او با سرزنش کردن دولت امريکا به دليل شروع کردن بحران با ايران، پايان آن را منوط به عقب‌نشيني ترامپ دانسته و گفت:«ايالات متحده در جاي غلط و زمان غلط ضربه زد و اينها عواقب آن است و ما نمي‌توانيم آنها را کنترل کنيم، ايالات متحده هم نمي‌تواند. منظورم اين است که افراد مسوول عواقب اعمالشان هستند و به نظرم کساني که اين را آغاز کردند بايد عقب‌نشيني کنند».وزير خارجه ايران با تکذيب ادعاي امريکا مبني بر کنترل تهران بر گروه‌هاي مقاومت عراقي يا لبناني، تاکيد کرد که سردار سليماني پيش از ترور و شهيد شدن در تلاش بود که تنش‌ها را در عراق کاهش داده و گروه‌هاي مسلح عراقي را از اقدام نظامي [عليه امريکا] باز دارد.ظريف در اين باره توضيح داد:«[سردار] سليماني تلاش مي‌کرد، افراد را از دخيل شدن در عمليات نظامي واقعي عليه هر کسي باز دارد. او تلاش مي‌کرد اوضاع را مهار کند». جعبه سياه را تحويل دولت خارجي نمي‌دهيم او در بخش ديگري از صحبت‌هايش به موضوع حادثه براي هواپيماي مسافربري اوکرايني در تهران پرداخته و اظهار کرد که ايران نمي‌تواند اطلاعات جعبه سياه اين هواپيما را استخراج کند اما جعبه سياه را نيز به هيچ دولت خارجي تحويل نخواهد داد.وزير خارجه ضمن دفاع از تصميم تحويل ندادن جعبه سياه هواپيما به کشورهاي خارجي، خاطرنشان کرد که ايران طبق قوانين بين‌المللي هوانوردي حق دارد تحقيقات را درباره اين هواپيما هدايت کند. ظريف با بيان اينکه ايران براي استخراج اطلاعات از جعبه سياه به نرم‌افزار، کابل‌ها و تجهيزات تخصصي از امريکا يا ديگر کشورهاي غربي نياز دارد، افزود:«ما از آنها کمک خواسته‌ايم، چرا امريکا کمکي به ما نکرد؟ اين يک مساله انساني است. چرا آنها نرم‌افزار را به ما ندادند؟ چرا تخصص آن را به ما ندادند؟»او ضمن اشاره به باقي ماندن سوالات بسياري درباره حادثه هواپيما گفت:«به همين دليل است که ما بيش از هر کسي مي‌خواهيم بدانيم چه چيزي داخل جعبه سياه است تا بفهميم واقعا چه اتفاقي رخ داده است. فعلا که [جعبه سياه] همينطوري آنجاست».وزير خارجه ايران در پاسخ به اين سوال که آيا کسي در حال حاضر براي استخراج اطلاعات روي جعبه سياه کار مي‌کند، اظهار کرد:«نه، نه. ما تا زماني که همه طرف‌هاي ذي‌نفع حضور نداشته باشند به جعبه سياه دست نمي‌زنيم». باز هم حملات ضد ايراني مايک پمپئو حضور همزمان محمدجواد ظريف و مايک پمپئو، وزراي خارجه ايران و امريکا در کنفرانس امنيتي مونيخ، نگاه‌ها را به سمت دو مقامي جلب کرده که يکي از آنها توسط دولت ديگري مورد تحريم قرار گرفته و حتي با کارشکني‌هاي واشنگتن در صدور ويزا براي حضور در نشست‌هاي دوره‌اي سازمان ملل متحد روبه‌رو شده است. روز گذشته مايک پمپئو پيش از همتاي ايراني از تريبون مونيخ براي تکرار ادعاهاي بي‌پايه و اساس عليه ايران استفاده کرد. پمپئو که در حاشيه کنفرانس ديدارهاي خود با مقام‌هاي کشورهاي متفاوت را پيش برده و در هر کدام از آنها به شکل جداگانه روند انتقاد از ايران را هم ادامه مي‌دهد همزمان اتهام‌هايي را عليه ايران، روسيه، چين، کوبا و ونزوئلا مطرح کرد. وزير خارجه امريکا گفت:«هواوي و ديگر شرکت‌هاي دولتي فناوري چين به عنوان اسب ترواي(سازمان) اطلاعات چين عمل مي‌کنند. روسيه با به راه انداختن کارزار صدور اطلاعات غلط در تلاش است که شهروندان ما را عليه يکديگر برانگيزد. حملات سايبري ايران، شبکه‌هاي رايانه‌اي خاورميانه را به ستوه درآورده است».وزير خارجه امريکا آنچه که «مداخلات ايران در عراق و لبنان» خواند را محکوم کرد. او در اين کنفرانس با اذعان به اختلاف نظرها بين امريکا و کشورهاي اروپايي گفت: ايالات متحده و اروپا درباره تهديدهاي ايران داراي مواضع مشترکي هستند اما درباره چگونگي پرداختن به آنها تفاوت‌هاي تاکتيکي دارند. افشاگري‌هاي ظريف در مونيخ سخنان محمدجواد ظريف، وزير خارجه کشورمان در کنفرانس امنيتي مونيخ بيش از آنکه به رابطه ايران و امريکا مربوط باشد بر تحولات غرب آسيا به ويژه تنش ميان ايران و عربستان سعودي متمرکز بود. وزير خارجه کشورمان در ميانه اين نشست از آنکه ميزبان تحت فشار وزير خارجه عربستان سعودي برنامه‌ را تغيير داده و طراحي را به گونه‌اي پيش برده که وزير خارجه عربستان برخلاف برنامه‌ريزي اوليه پس از همتاي ايراني سخنراني خواهد کرد، گلايه کرد. ظريف همچنين تاکيد کرد که بنا داشت به نشانه تلاش ايران براي کاهش تنش با رياض در جلسه سخنراني همتاي سعودي حضور پيدا کند که با اقدام او از اين تصميم صرف‌نظر کرده است.وزير خارجه در اين نشست چند بار مانع از نتيجه‌گيري‌هاي مغرضانه «ليز دوست» خبرنگار ارشد بي‌بي‌سي انگليسي از اظهارات خود شده همچنين هر بار اشاره او به خليج‌ فارس با عنوان «خليج» را تصحيح کرده و پيشوند «فارس» را به خانم دوست يادآوري کرد. وزير خارجه کشورمان در فرصت قريب به 20 دقيقه‌اي خود تلاش‌هاي ايران براي کاهش تنش با همسايگانش را برشمرد و براي نخستين ‌بار فاش کرد که عربستان سعودي پس از ترور سردار سليماني توسط امريکا پيام کاهش تنش براي تهران فرستاده و ايران نيز براي هر گونه صحبتي در اسرع وقت اعلام آمادگي کرد که با سکوت رياض به اين پاسخ روبه‌رو شد. هيچ‌ کس يک اسب را دو بار خريداري نمي‌کند وزير خارجه کشورمان سخنان خود را با اشاره به اشتباهات پياپي دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريکا آغاز کرده و گفت:«فکر مي‌کنم رييس‌جمهور [دونالد] ترامپ مشاوران خوبي نداشته است. او از زمان خروج از برجام منتظر بود تا حکومت ما فرو بپاشد. در آن زمان جان بولتون به او مي‌گفت که ايران ظرف چند ماه به زانو درمي‌آيد.» در حالي که منابع امريکايي بسياري پس از ترور سردار سليماني از نقش وزير خارجه امريکا در اين تصميم دونالد ترامپ پرده برداشتند، محمدجواد ظريف نيز در طعنه‌اي غيرمستقيم به او گفت: برخي اکنون تلاش مي‌کنند، رفتار بولتون را تقليد کنند و به همين دليل هم پيشنهاد ترور سردار سليماني را به ترامپ داد.براساس ترجمه خبرگزاري فارس، ظريف با بيان اينکه در دوران مذاکرات هسته‌اي او و «جان کري» وزير خارجه وقت امريکا حتي بيش از خانواده خود با يکديگر بوده‌اند، گفت:«کري يک فرد نبود، وزير خارجه ايالات متحده بود، من با جان کري مذاکره نمي‌کردم با وزير خارجه ايالات متحده مذاکره مي‌کردم. با وجود آنکه امريکا آن توافق را امضا کرده و شوراي امنيت سازمان ملل متحد هم آن را تاييد کرده بود اما ترامپ ناگهان تصميم گرفت که از توافق هسته‌اي با ايران خارج شود چراکه اين توافق در دوره «باراک اوباما» رييس‌جمهور سابق به دست آمده بود. وزيرخارجه با بيان اينکه ايران حاضر به مذاکره دوباره بر سر برجام نيست، گفت:«شما يک اسب را دو بار نمي‌خريد.» محمدجواد ظريف در پاسخ به سوالي در مورد احتمال گفت‌وگو با امريکا گفت: بحث گفت‌وگوي مستقيم تهران و واشنگتن مطرح نيست بلکه بحث اين است که امريکا بايد به ميز مذاکرات 1+5 که از پيش هم وجود داشته و آن را ترک کرده، بازگردد.او با بيان اينکه امريکا به مشاوره‌هاي «امانوئل ماکرون» رييس‌جمهور فرانسه و «آبه شينزو» نخست‌وزير ژاپن گوش نداده، گفت امريکا همچنان سياست تغيير نظام در ايران را دنبال مي‌کند در حالي که اين سياست در طول ۴۱ سال گذشته شکست خورده و واشنگتن بايد شکست اين سياست را بپذيرد. انتقام خون سردار به پايان نرسيده است ظريف در ادامه ترور سردار «قاسم سليماني» را اقدامي «بزدلانه» توصيف کرد و گفت، واشنگتن در حالي سردار سليماني را هدف قرار داد که او در يک خودروي غيرنظامي در حال حرکت و در ماموريتي براي پيشبرد صلح به عراق رفته بود. ظريف گفت اقدام امريکا «قطعا اقدامي تروريستي» بود. او پاسخ موشکي جمهوري اسلامي به اين ترور را اقدامي مبتني بر حق مشروع تهران و مبتني بر بند ۵۱ منشور ملل متحد خواند و گفت: مردم در بسياري از کشورهاي دنيا به اين اقدام تروريستي اعتراض کرده‌اند و اين افراد بر خلاف آنچه که مجري برنامه مي‌گويد، «نيروهاي نيابتي» و «شبه‌نظاميان» نبوده‌اند بلکه از هند گرفته تا ايتاليا مردمي بوده‌اند که از اين اقدام تروريستي و اينکه به آنها زور گفته شود، خشمگين شده‌اند. در ادامه از ظريف سوال شد که آيا «انتقام» جمهوري اسلامي به پايان رسيده است؟ ظريف گفت: «خير.»او سپس توضيح داد که ايران در «پاسخ به يک اقدام نظامي، يک اقدام نظامي» انجام داده است. اما ترور فرماندهان عراقي تبعاتي از سوي مردم همان کشور خواهد داشت چراکه مردم عراق مردم عزتمندي هستند. او اشاره کرد که ترامپ اکنون با رونمايي از طرح به اصطلاح «معامله قرن» مردم منطقه را خمشگين کرده است. اگر در اين ميان خشونتي رخ دهد، مسووليت آن بر عهده ايران نيست. همچنين اگر عراقي‌ها به ترور ده‌ها نفر از مردم اين کشور توسط امريکا پاسخ دهند، مسووليت آن با ايران نيست چراکه عراقي‌ها براي پاسخ به امريکا به ايران نيازي ندارند. سعودي کاهش تنش را در تضاد با سياست فشار حداکثري امريکا مي‌داند ظريف در ادامه به طرح پيشنهادي ايران براي حل و فصل اختلافات در منطقه پرداخت و گفت، دليل انتخاب نام هرمز براي «ابتکار صلح هرمز» اين بود که کسي نتواند نام آن را بهانه‌اي براي رد اين طرح قرار دهد. وزير امور خارجه افزود:«عمان به اين طرح پاسخ داده است، کويت به اين طرح پاسخ داده است، قطر به اين طرح پاسخ داده است، عراق به اين طرح پاسخ داده است.» او گفت ايران براي پيشبرد اين طرح و کاستن از تنش‌ها در منطقه به پادشاه سعودي و شاه بحرين نامه فرستاده است آن هم با وجود آنکه با اين کشورها روابط ديپلماتيک ندارد. ظريف افزود:«ما به آنها نگفتيم که اين ابتکار ماست بلکه گفتيم که اين پيشنهادات ماست و اگر شما هم نکته‌اي داريد، بيان کنيد.»وزير امور خارجه در ادامه با اشاره به سابقه رفتار منفي عربستان سعودي در پاسخ به تلاش‌هاي ايران براي کاستن از تنش‌ها گفت بعد از ترور سردار سليماني «براي چند هفته رفتار آنها [سعودي‌ها] تعديل شد، شايد بابت اينکه از پاسخ ما نگراني داشتند اما بعد از آنکه من گفتم که پاسخ ما پايان يافته، آنها بار ديگر به رويه سابق بازگشتند.» ظريف تاکيد کرد که سعودي‌ها به دنبال کاهش تنش نيستند چراکه پايين آمدن تنش را با کارزار فشار حداکثري امريکا در تضاد مي‌بينند. امروز به عربستان حمله شود به ياري رياض مي‌شتابيم او در پاسخ به اينکه چه پيامي براي عربستان سعودي و ديگر کشورهاي همسايه دارد، گفت:«ما به هيچ‌وجه دنبال مشکل با همسايگان خود نيستيم. زماني که عراق به کويت حمله کرد، ما به کمک کويت رفتيم با وجود اينکه کويت از عراق حمايت کرده بود. زماني که عربستان سعودي قطر را محاصره کرد، ما به کمک قطر رفتيم. اگر هم امروز کسي به عربستان سعودي حمله کند، ما حاضريم به کمک آنها برويم.» وزير امور خارجه افزود:«آماده‌ايم که امروز بنشينيم و با تمام همسايگان خود درباره يک سازوکار امنيتي گفت‌وگو کنيم که امنيت تمام ما در خليج فارس را تامين کند. خليج فارس متعلق به همه ماست. پيام من به برادرانم اين است که ايالات متحده امنيت شما را تامين نمي‌کند، امنيت شما از درون منطقه تامين مي‌شود.» ظريف در پايان به حمايت از عربستان سعودي از گروهک تروريستي منافقين اشاره کرده و گفت اين گروهک که براي هر سخنراني به «جان بولتون» ۵۰ هزار دلار پول مي‌دهد، پول خود را در خيابان و از طريق اعانه دريافت نمي‌کند بلکه آن را از افرادي در عربستان سعودي دريافت مي‌کنند. فيصل بن فرحان: هيچ‌گاه به تهران پيام خصوصي نداده ايم «فيصل بن فرحان آل سعود» وزير خارجه عربستان سعودي روز شنبه با اتهام‌زني دوباره به ايران، مدعي شد که رياض هيچ‌گاه به تهران پيام خصوصي نداده است. وي که در نشستي در کنفرانس امنيتي مونيخ صحبت مي‌کرد، گفت: «پيام ما به ايران همواره همان پيام‌هاي عمومي بوده و هيچگاه به ايران پيام خصوصي‌ نداده‌ايم.» بر اساس ترجمه خبرگزاري فارس، وزير خارجه سعودي با متهم کردن ايران به انجام حملات موشکي عليه تأسيسات نفتي عربستان و تسليح انصارالله يمن، گفت: «پيام ما همواره به ايران اين بوده است که هرگاه بپذيرند رفتار منطقه‌اي آنها از جمله شليک موشک به ثبات در منطقه کمکي نمي‌کند، در آن صورت پتانسيل گفت‌وگو وجود خواهد داشت.»او در پاسخ به اين سوال که آيا حمله تابستان امسال به تأسيسات شرکت «آرامکو» محاسبات رياض را تغيير داد، گفت که آن حمله «بسياري را مضطرب کرد، از اين بابت که نشان داد ايران تا چه حد بي‌ملاحظه است و حاضر است بازار انرژي جهان، نه فقط عربستان سعودي را، هدف قرار دهد. ما بعد از آن حمله خواستار کاهش تنش شديم، همانطور که پيش از آن خواهان کاهش تنش بوديم، بنابراين چيزي تغيير نکرد.»او با تکذيب وجود هرگونه تماس ديپلماتيکي با جمهوري اسلامي، مدعي شد که ايران تنها کشور غرب آسياست که رفتارش به بروز بي‌ثباتي در منطقه منجر شده است. او افزود: «تا زماني که به ريشه مسائل نپردازيم، گفت‌وگوها غيرسازنده است.»وزير خارجه سعودي در ادامه در پاسخ به سوالي در مورد حملات اين کشور به يمن و گزارش‌هاي منتشرشده در مورد وجود گفت‌وگوهايي بين رياض و صنعا، مدعي شد که عربستان از ابتدا خواهان دستيابي به يک راهکار سياسي در يمن بوده است. وي وجود گفت‌وگوهايي با انصارالله را تاييد کرد و گفت: با وجود خشونت‌هايي که وجود دارد، اکنون عرصه براي دستيابي به راهکار سياسي در يمن، آماده‌تر از گذشته است. او در ارتباط با موضع عربستان سعودي و امريکا در قبال ايران، گفت: «در ارتباط با ايران، با واشنگتن اتفاق نظر داريم. ايالات متحده، مانند ما، خواهان درگيري نيست. اما در صورتي که منافعش مورد تهديد قرار گيرد، به آن پاسخ مي‌دهد و ما نيز در صورتي که لازم باشد، اقدام مي‌کنيم.» فيصل بن فرحان افزود: «ايالات متحده به دنبال گفت‌وگو است، همان‌طور که ديديم رييس‌جمهور ترامپ خواهان ملاقات با روحاني در حاشيه نشست مجمع عمومي سازمان ملل متحد بود، اما [حسن] روحاني [رييس‌جمهور ايران] اين ملاقات را نپذيرفت.» ما را در کانال «آخرين خبر» دنبال کنيد