جنگ نفتی هم زمان روسیه با عربستان و امریکا

ديپلماسي ايراني/ متن پيش رو در ديپلماسي ايراني منتشر شده و انتشار آن به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست شهره پولاب/ هشتمين نشست اوپک و "اوپک پلاس" در روزهاي پنجم و ششم مارس 2020 در وين با سياست هماهنگ کردن ميزان عرضه نفت جهت جلوگيري از نوسان‌هاي غيرمترقبه بهاي نفت خام برگزار شد. در حالي که عربستان سعودي به عنوان يکي از مهمترين اعضاي اوپک بر ضرورت کاهش توليد اصرار داشته، روسيه از اعضاي اوپک پلاس حاضر به کاهش سقف توليد نفت خود نبوده است. وزيران نفت اوپک کاهش يک ميليون بشکه اي از توليد اوپک را مشروط به کاهش 500 هزار بشکه اي توليد کشورهاي ديگر نموده بودند که با مخالفت روسيه در محدوديت توليد نفت روبه رو شدند و اين عدم توافق موجب پايين آمدن قيمت نفت خام در بازارهاي جهاني به ميزان بيش از 7 درصد شد. شيوع ويروس کرونا در بيش از 70 کشور جهان موجب کاهش تقاضاي نفت و به تبع آن افت شديد قيمت به محدوده 30 دلار در هر بشکه شده است. عدم وجود توازن در عرضه و تقاضا در بازار جهاني نفت همراه با کاهش رشد اقتصادي کشورهاي عمده مصرف کننده نفت از عوامل موثر در کاهش قيمت نفت بوده است. بازارهاي جهان که به به توافق بين رياض و مسکو و ساير توليد کنندگان اوپک و غير اوپک اميدوار بودند، پس از اتمام مذاکرات بين پادشاه عربستان سعودي و رهبر غير اوپک روسيه نتوانستند افق روشني را براي اين حامل انرژي ترسيم کنند. اما به نظر مي رسد اختلاف نظر دو غول توليدکننده نفت -روسيه و عربستان سعودي- سياست "تسلط انرژي" ايالات متحده را در صادرات نفت به اروپا و آسيا نشانه رفته که نتيجه آن اتخاذ تصميماتي است که آينده را براي اوپک، عربستان، روسيه و آمريکا مهم و حياتي خواهد کرد. ايالات متحده در سال 2014 با انقلاب در تکنولوژي نفت شيل (shale) توانست بخش بزرگي از بازار جهاني نفت را به تصرف خود درآورد. توليد نفت شيل در سال هاي بعد از حدود 4/0 ميليون بشکه در روز به بيش از 4 ميليون بشکه افزايش يافت. در نارضايتي از اين وضعيت عربستان با سرازير کردن نفت به بازارهاي جهان درصدد مقابله برآمد تا با کسب ميلياردها دلار ذخاير ارزي بتواند در مقابل افت سود در دراز مدت مقاومت کند. رکود اقتصادي سال هاي 2015 و 2016 و نياز به کاهش قيمت نفت در چين فرصتي بود تا عربستان سعودي و روسيه بتوانند درآمدشان را همچنان پايدار نگه دارند. در سال 2016 دو کشور به اين نتيجه رسيدند که در همکاري با يکديگر و نه به تنهايي، مي توانند قيمت جهاني نفت را تغيير دهند. ايالات متحده در ماه هاي اخير با مجموع توليدات نفت خود با نزديک به 11 ميليون بشکه در روز عربستان و روسيه را پشت سر گذاشته تا به بزرگترين توليد کننده نفت در جهان تبديل شود. با اين وجود اتحاد رياض و مسکو همچنان ادامه داشت زيرا هيچ گونه اختلال اساسي در بازار انرژي وجود نداشت تا وقتي که ويروس کرونا باعث کاهش تقاضاي نفت در آسيا خصوصا در چين شد. از اين زمان عربستان سعودي و روسيه وارد يک فاز جديد شدند که در آن مي بايست ميان ادامه همکاري دو کشور و يا ورود به يک بازار رقابتي تر يک مورد را انتخاب کنند. پر واضح است که ورود روسيه و عربستان سعودي به اين فاز جديد مي تواند به اقتصاد هر دو کشور آسيب برساند. کاهش سهام شرکت هاي ملي "روس نفت" و "آرامکو" در حال حاضر دليلي بر اين ادعا خواهد بود. عربستان سعودي براي ايجاد تعادل در بودجه خود نيازمند قيمت نفت حدود 47.50 تا 50 دلار در هر بشکه بوده و روسيه نيز که به ميزان زيادي وابسته به صادرات نفت است، براي حفظ تعادل بودجه خود به قيمت بالاتر از 45 دلار در هر بشکه نياز دارد. با توجه به اختلاف کم قيمت مورد نياز در هر بشکه نفت، اين سوال در ذهن شکل مي گيرد که چرا روسيه براي تثبيت قيمت نفت به توافق با اوپک براي کاهش توليد همکاري نکرد؟ روسيه عضو اوپک نيست اما جزء سه توليد کننده برتر نفت جهان است که طي چند سال اخير با اين گروه همکاري داشته تا قيمت نفت را با تثبيت سطح توليد تنظيم کند. عدم توافق اوپک پلاس با اوپک بر سر کاهش توليد توانسته فرصت مناسبي براي مسکو براي تاثير گذاري بر صادرات نفت آمريکا ارزيابي شود. در چندين استدلال مي توان به چگونگي انتخاب رويارويي و نه توافق روسيه در مقابل عربستان پرداخت: اول آن که روسيه از همراهي با عربستان در کاهش توليد امتناع ورزيد چون سياست گذاران نفت روسيه معتقدند که هر گونه کاهش توليد فرصتي خواهد بود براي توليدکنندگان شيل ايالات متحده که از سال 2016 از کاهش توليد اوپک به نفع خود بهره برده اند. فلج شدن نفت شيل آمريکا با نياز به قيمت 50 دلار در هر بشکه، از طريق ورشکستگي هاي بيشمار و محدود شدن بودجه براي بقاي شرکت ها و در نهايت توليد بسيار پايين تر در سال هاي 2020 و 2021 مي تواند در راستاي اهداف روس ها براي نزول نفت شيل به رتبه سوم توليد کنندگان باشد. اما اين استدلال نمي تواند يک واقعيت را ناديده بگيرد که اگر چه توليد نفت شيل در شرايط رکود قيمت ها ضربه خواهد خورد، اما ترک بازار از سوي توليدکنندگان آمريکايي دور از منطق بوده و احتمال بازگشت به بازار در صورت اولين بارقه هاي افزايش قيمت بسيار بالا است. بنابراين احتمال مي رود که بازي روسيه محکوم به شکست شود. همچنين از آن جايي که صنعت نفت و گاز تقريباً 8 درصد توليد ناخالص داخلي ايالات متحده را تشکيل مي دهد که تنها 10 درصد سهم در نرخ رشد اقتصادي دارد، اين کشور به راحتي مي تواند توليد نفت خود را کاهش دهد. اين امر براي همه اقتصادهايي که خود را از وابستگي نفتي جدا مي کنند، صدق مي کند. در حاليکه تحمل قيمت پايين نفت براي بازيگراني که وابستگي اقتصادي به فروش نفت دارند مشکل خواهد بود. در شرايطي که توليد نفت و گاز 15 درصد از توليد ناخالص داخلي روسيه را تشکيل مي دهد و سهم توليد ناخالص داخلي در رشد اقتصادي تقريبا 99 درصد است، کاهش توليد نفت اثر مستقيم و فاحشي در نرخ رشد اقتصادي روسيه خواهد داشت. دوم آن که بخش ديگر از سياست روسيه را در مخالفت با عربستان براي کاهش ميزان توليد و مجبور شدن عربستان به کاهش يک جانبه توليد را مي توان در زيان ناشي از افت قيمت نفت و ضررهاي حاصل از آن در اقتصاد عربستان در نظر گرفت. در تاييد اين استدلال مي توان گفت که سعودي ها هم مانند روس ها به لحاظ تعادل در بودجه از وضعيت مطلوبي برخوردار نيستند. اما تفاوت دو کشور در اين است که اولا هزينه هاي توليد نفت عربستان به طور قابل توجهي پايين تر از هزينه هاي توليد در روسيه بوده و دوم اين که ذخاير نفتي رياض 5/2 برابر بيشتر از روسيه است. بنابراين عربستان در شرايطي که تقاضا براي نفت وجود داشته باشد، امکان استخراج بيشتر را خواهد داشت. چنانچه در روز 10 مارس و تنها چند روز بعد از اجلاس اوپک، امين ناصر مدير عامل شرکت ملي نفت عربستان "آرامکو" از افزايش توليد نفت از ماه آوريل 2020 به ميزان ۱۲ ميليون و ۳۰۰ هزار بشکه در روز خبر داد. سوم آن که از منظر روسيه توافق با عربستان براي کاهش توليد به منظور بالا نگه داشتن قيمت نفت مي تواند به نفع صنعت شيل و اقتصاد امريکا باشد. بنابراين روسيه همکاري با سعودي ها را به زمان ديگري موکول مي کند. مسکو اميدوار بود که رياض را در همراهي با سياستهايش در کنار خود داشته باشد تا ضربه وارده بر اقتصاد توليدکنندگان شيل آمريکايي قوي تر باشد. در حاليکه استراتژي نفتي رياض موجب دور شدن از مسکو و اوپک پلاس شده است. حاصل برهم خوردن ائتلاف پرشور عربستان سعودي و روسيه آن خواهد بود که مسکو راه جديدي را در پيش گيرد که در آن همزمان هم به رقابت با ايالات متحده و هم عربستان مي پردازد. با همه اين اوصاف مي توان گفت با توجه به شکنندگي اقتصاد مسکو و رياض، ادامه مبارزه به نفع هيچ يک از دو کشور نخواهد بود. #باهم_شکستش_مي‌دهيم ما را در کانال «آخرين خبر» دنبال کنيد