تابوشکنی مرکل در اروپا

دنیای اقتصاد/ متن پیش رو در دنیای اقتصاد منتشر شده و انتشار آن در آخرین خبر به معنای تایید تمام یا بخشی از آن نیست

صدر اعظم آلمان تابوی آلمانی را شکست و برای مقابله با ویروس کرونا با کمک مالی توافق کرد. آنگلا مرکل با ترمیم صندوق بیماری پاندمی به رقم ۵۴۵ میلیارد دلار موافقت کرد. این یک گام بزرگ به سوی وحدت بیشتر اتحادیه اروپا خواهد بود. به نوشته روزنامه نیویورک‌تایمز، صدر‌اعظم آلمان روز دوشنبه برای مواجهه با فاجعه اقتصادی و تهدید بیشتر ویروس کرونا در این روزهای شکننده اتحادیه اروپا، دست از رفتار ارتدوکس‌گونه خود برداشت و با پرداخت کمک مالی به کل کشورهای بلوک موافقت کرد تا کشورهایی که در قبال بیماری پاندمی آسیب دیده‌اند، بتوانند جان سالم به در ببرند.

اگر سایر کشورهای اروپایی نیز با آن موافقت کنند این یک قدم بزرگ به سوی اتحاد بیشتر کشورهای اروپایی خواهد بود. این نشان از آن خواهد بود که بیماری پاندمی کشورهای بلوک را به جای اینکه از هم جدا کند، بیشتر نزدیک کرده است. آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان و امانوئل مکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه دوشنبه پس از یک گفت‌وگوی آنلاین اعلام کردند که این کمک مالی باید به‌صورت کمک بلاعوض در اختیار اعضای منطقه یورو قرار بگیرد. آنگلا مرکل قبلا با اعطای کمک بلاعوض به کشورهای عضو منطقه یورو مخالفت کرده بود. منطقه یورو شامل ۱۹ کشور از ۲۷ عضو اتحادیه اروپا است که از یورو به‌عنوان پول مشترک استفاده می‌کنند. به گفته امانوئل مکرون، این اقدام برای حفظ یکپارچگی منطقه یورو ضروری است. آنگلا مرکل هم گفت کمیسیون اروپا باید مبلغ مورد نظر را از بازارهای مالی قرض بگیرد و کشورهای عضو باید این بدهی را به تدریج از محل بودجه عمومی اتحادیه اروپا بازپرداخت کنند. این اقدام هر چند شامل کل کشورهای بلوک است اما بیشترین منفعت آن به کشورهای ضعیف‌تر و فقیرتر می‌رسد. پیش از این آلمان و برخی کشورهای شمال اروپا با پرداخت چنین وام‌هایی به شدت مخالفت می‌کردند و از این مخالفت‌ها به‌عنوان بی‌تفاوتی آلمان نسبت به سرنوشت سایر کشورهای بلوک تعبیر می‌شد. مرکل و مکرون روی رقم ۵۰۰ میلیارد یورویی یا همان ۵۴۵ میلیارد دلاری در یک صندوق جبرانی مشترک موافقت کرده‌اند.

در سال‌های اخیر، اتحادیه اروپا با چالش‌های تکان‌دهنده‌ای روبه‌رو بوده است: از بحران مهاجران تا برگزیت. در حال حاضر بیماری پاندمی موجب جدایی بیشتر کشورها شده است و کشورهای بلوک مرزهای خود را بسته‌اند و آسیب جدی به اقتصاد منطقه یورو وارد شده است. به این منظور کشورهای جنوبی خواستار کمک از بروکسل بودند، اما این درخواست‌ها با پاسخ منفی کشورهایی مانند آلمان و هلند همراه می‌شد. در ایتالیا که در بین کشورهای اروپایی بیشترین ضربه را از بیماری پاندمی خورده بود، این احساس به‌وجود آمده بود که توسط کشورهای بلوک و همسایه‌ها به حال خود رها شده است. همین احساس موجب می‌شد ناسیونالیست‌ها و گروه‌های مخالف منطقه یورو در این کشور دست بالاتر را پیدا کنند.

اورزولا فن در لاین، رئیس کمیسیون اروپا با استقبال از این توافق آن را منطبق با بزرگی چالش اقتصادی پیش روی اتحادیه اروپا دانست. پیش از این پیش‌بینی شده بود که اقتصاد این اتحادیه در سال‌جاری به خاطر بحران همه‌گیری ویروس کرونا بین ۵ تا ۱۲ درصد منقبض شود. کریستین لاگارد، رئیس بانک مرکزی اروپا هم این توافق را «بلندپروازانه و هدفمند» عنوان کرده است. نهایی شدن طرح رهبران آلمان و فرانسه به موافقت دیگر سران اتحادیه اروپا نیاز دارد. سباستین کورتز، صدراعظم اتریش گفته است که هرگونه کمکی به کشورهای عضو باید به‌صورت وام در اختیار آنها قرار بگیرد. اما ایتالیا و اسپانیا که از کانون‌های عمده همه‌گیری ویروس کرونا در اروپا بوده‌اند، خواستار اعطای کمک‌های اتحادیه اروپا به کشورهای آسیب‌دیده به‌صورت بلاعوض هستند تا میزان بدهی این کشورها افزایش نیابد. به‌رغم اختلافات اندکی که درباره بازپرداخت وام بین برخی کشورها وجود دارد حضور این صندوق ترمیمی می‌تواند کشورهای بلوک را بیش از پیش به یکدیگر نزدیک کند. مکرون می‌گوید: این وام کشورها را به یکدیگر نزدیک می‌کند. این یک گام بزرگ به‌حساب می‌آید.

مجتبی رحمان، رئیس تحلیلگران اروپایی موسسه اوراسیا به نیویورک‌تایمز می‌گوید: «این انقلاب اروپایی است. البته اگر تصویب شود.» رحمان می‌افزاید: «برای اولین‌بار اروپا قادر خواهد بود پول را مستقیم به مناطق و صنایعی که به کمک نیاز دارند، تزریق کند، بدون آنکه با افزایش بدهی، وضعیت اقتصادی‌شان بیشتر مختل شود.» توافق روی این طرح یک تغییر چشمگیر در تفکر آلمانی‌ها به حساب می‌آید و آنگلا مرکل نیز آن را تلاش یکجانبه توصیف کرده است. در این طرح بدهی از طریق بودجه مشترک توسط اتحادیه اروپا پرداخت می‌شود. مرکل می‌گوید: «ما با بزرگترین بحران تاریخ خود دست و پنجه نرم می‌کنیم. حالا وقت مبارزه است. آلمان و فرانسه در کنار یکدیگر برای ایده اروپایی مبارزه می‌کنند.» صدراعظم آلمان می‌افزاید: «به خاطر ماهیت غیرمعمول بحران ما نیز رویه غیرمعمولی را برگزیدیم.»

این طرح برای مرکل در خانه دردسرآفرین خواهد بود، جایی که گروه دست راستی آلترناتیو برای آلمان مخالف این طرح است و اساسا با هرگونه سرمایه‌‌گذاری در منطقه یورو مشکل دارد. این حزب هم‌اکنون با بازگشایی دوباره آلمان، بیشتر دست به تحریک خواهد زد. با این حال این اقدام تنها راه نجات اتحادیه چند پاره اروپایی و بازگرداندن وحدت به آن است. در صورت تصویب، این یکی از بزرگ‌ترین میراث آنگلا مرکل به حساب خواهد آمد. در این راستا صدراعظم آلمان در کنفرانس ویدیویی مربوط به بسته کمک ۵۰۰ میلیارد یورویی، از بحران کرونا به‌مثابه سخت‌ترین بحران اتحادیه اروپا یاد کرد و از این رو از کشورهای عضو این اتحادیه خواست با اتحاد برای عبور از این بحران با یکدیگر همکاری کنند. مرکل گفت: «هدف از این کار این است که اروپا قوی، متحد و همبسته از دل این بحران بیرون‌ آید.» صدراعظم آلمان با اشاره به این موضوع که بحران کرونا به‌طور یکسان به کشورهای عضو اتحادیه اروپا آسیب نرسانده، از مخاطرات برخاسته از این بحران برای وحدت و یکپارچگی این اتحادیه سخن گفت. اختصاص ۵۰۰ میلیارد یورو برای کمک به بازسازی و احیای فعالیت‌های اقتصادی کشورهای عضو علاوه بر صدها میلیارد یورویی است که برای جبران خسارات ناشی از بحران کرونا و ایجاد رونق اقتصادی در کشورهای عضو پیش‌بینی شده است. تفاوت این بسته کمک‌های مالی با برنامه‌های پیشین اعلام شده کشورهای عضو اتحادیه اروپا در بلاعوض بودن آن است. امانوئل مکرون، رسما خواستار آن شده است که واحدهای اقتصادی دریافت‌کننده این کمک‌ها نیازی به بازپرداخت آن نداشته باشند. قرار است بودجه لازم برای تامین این برنامه ۵۰۰ میلیارد یورویی از طریق بودجه اروپا و در یک بازه زمانی ۲۰ ساله تامین شود. لازم به یادآوری است که آلمان در تامین بودجه اروپا بیشترین سهم را برعهده دارد. در این شرایط برخی کشورهای آسیب‌دیده به شدت از این طرح حمایت و استقبال کردند. رهبران ایتالیا پیشنهاد ایجاد این صندوق کمک‌های مالی را یک پیشنهاد بسیار خوب ارزیابی کرده‌اند.