دنياي اقتصاد/ متن پيش رو در دنياي اقتصاد منتشر شده و انتشار آن در آخرين خبر به معناي تاييد تمام يا بخشي از آن نيست فاطمه اسماعيلي/ بورس تهران در ادامه روند توفاني خود در فروردين، معاملات ارديبهشت ماه را نيز پرقدرت به پايان رساند و پرونده اين ماه با رشد ۴۳ درصدي شاخص کل بسته شد. به اين ترتيب دماسنج تالار شيشه‌اي در اين ماه ۲۹۶ کانال را پشت سر گذاشت و براي چند روزي نيز بر فراز سوپر کانال يک ميليون واحد ايستاد تا عنوان بهترين ماه نيم قرن فعاليت بازار سهام را به ارديبهشت۹۹ اختصاص پيدا کند. از نکات قابل‌توجه، شکسته شدن چند رکورد تاريخي در معاملات بازار سهام بود. از اين رو علاوه بر رشد شاخص کل که بهترين ماه تاريخ بورس را رقم زد، ارزش معاملات خرد هم از رقم بي‌سابقه و عجيب ۱۸هزار ميليارد تومان فراتر رفت که نه‌تنها خود رکوردي تاريخي محسوب مي‌شود، بلکه ميانگين روزانه اين متغير نيز عدد بي‌نظير ۱۰هزار و ۵۰۰ ميليارد تومان را ثبت کرد. خالص تغيير مالکيت سهام و مشارکت بيش از ۳ ميليون نفري در عرضه‌‌اوليه را مي‌توان در زمره ديگر رکوردهاي تاريخي معاملات سهام در دومين ماه از سال ۹۹ برشمرد. علاوه بر اين، بازار سهام در اولين ماه سال‌جديد به يکه‌تازي در ميان بازارهاي داخلي ادامه داد و با اختلاف در صدر ايستاد.

رکوردهاي تاريخي بورس در ميانه بهار همان‌طور که اشاره شد شاخص کل بورس تهران در دومين ماه از سال‌جديد با جهش بيش از 43 درصدي همراه شد و در نهايت در ميانه کانال 986 هزار واحدي متوقف شد. اين در حالي است که براي 6روز معاملاتي نيز اين نماگر در سوپرکانال يک ميليون واحد نوسان کرد. در اين مقطع زماني، شاخص کل بورس در کمال شگفتي بسياري از تحليلگران، ضمن پشت سر گذاشتن 296 کانال، ميزبان ورود نقدينگي جديد از سوي معامله‌گران خرد بود. شرايطي که سبب شد تا روياي سال‌هاي قبل به حقيقت پيونده زده شود و ارزش معاملات خرد بورس تهران تا بيش از 18 هزار ميليارد تومان ارتقا يابد، به‌طوري که ميانگين روزانه اين متغير با رشد بيش از 81 درصدي در مقياس ماهانه به حدود 10 هزار و 500 ميليارد تومان رسيد. اين رقم قابل تامل ارزش معاملات خرد در بازار سهام کشور، حدود 42‌ده‌هزارم سهم (0042/ 0 يا 4200 سهم در ميليون) از کل نقدينگي کشور دارد. نسبت نقدينگي در بورس تهران به کل نقدينگي کشور در اوايل سال 97 به سختي به 120 سهم در ميليون (12‌صدهزارم) مي‌رسيد. بر اين اساس نسبت ارزش معاملات به کل نقدينگي کشور بيش از 35 برابر شده است. ضمن آنکه در ارديبهشت 99 شاهد جابه‌جايي 18 هزار و 690 ميليارد تومان نقدينگي از پرتفوي حقوقي‌ها به سبد سهام معامله‌گران حقيقي بازار بوديم که در نيم قرن فعاليت بورس تهران رقمي بي‌سابقه بود. از نکات قابل‌توجه معاملات اين ماه اما سبقت بزرگان در قيمت سهم‌ها بود. جايي که در برابر صعود 43 درصدي شاخص کل، شاخص هم‌وزن به رشد 35 درصدي بسنده کرد. بزرگان صدرنشين دومين ماه بهار چرخش معنادار تقاضا به سمت شرکت‌هاي بزرگ کالايي که ازاواخر فروردين ماه آغاز شده بود، در ارديبهشت شکلي جدي‌تر به خود گرفت و فاصله معنادار دو شاخص اصلي بازار سهام را رقم زد. برخي اين آرايش در توزيع نقدينگي بين صنايع بورسي را حاصل اين تصور مي‌دانند که قيمت‌ها در گروه‌هاي بزرگ نسبت به ساير سهم‌هاي کوچک و متوسط رشد چنداني را طي يک سال اخير تجربه نکرده و اين گروه‌ها اصطلاحا از روند عمومي بازار جا مانده‌اند. از اين رو اصل جاماندگي اين بار بهانه‌اي شد تا شاهد شتاب رشد قيمتي سهام کاموديتي‌محور بازار و ورود خيل گسترده نقدينگي به سهام مذکور باشيم. در اين ميان عده‌اي نيز با نگاهي متفاوت به توضيح دليل رشد قيمت بزرگان پرداخته و بر نقش دولت در سهام اين شرکت‌هاي غيردولتي تاکيد کردند. به اين معنا که دولت در نظر دارد واگذاري سهام خود در اين شرکت‌ها را در قيمت‌هاي بالاتري انجام دهد. در هر صورت غول‌هاي بازار که نقشي بيش از 60 درصدي از ارزش کل بازار را در اختيار دارند، در اين ماه گوي سبقت را از ديگر سهم‌هاي بازار ربودند. رشد 8/ 1 ميليون ميلياردي ارزش بورس با پايان ارديبهشت ماه، بازدهي شاخص کل از ابتداي سال تاکنون (40 روز معاملاتي) از 92 درصد فراتر رفت که سريع‌ترين و فراگيرترين صعود تاريخ بورس تهران بود. اين جهش به معني بازدهي 6/ 1 درصدي مجموع ارزش شرکت‌هاي بورسي در مقياس روزانه (نرخ بهره مرکب روزانه) است. در اين راستا در همان روزهاي ابتدايي ارديبهشت 99، ارزش بازار بورس اوراق بهادار تهران از مرز 3 هزار هزار ميليارد تومان عبور کرد و در آخرين روز اين ماه به 7/ 3 هزار هزار ميليارد تومان رسيد. براي محاسبه ميزان رشد ريالي بورس اگر ارزش عرضه اوليه سهام سازمان تامين اجتماعي را به‌عنوان يک شرکت تازه‌وارد از اين محاسبات کنار بگذاريم، رشد ريالي بورس تهران در سال جديد به رقم 1820 هزار ميليارد تومان مي‌رسد. اين مهم نشان مي‌دهد به‌طور متوسط روزانه 5/ 45 هزار ميليارد تومان ارزش اين بازار افزايش يافته است. هر چند در روزهاي پاياني ارديبهشت ماه به سبب دلايلي همچون شناسايي سود، تامين نقدينگي براي شرکت در پذيره‌نويسي سهام دولتي و البته قرار گرفتن در مرز رواني يک ميليون واحدي، شاخص سهام در مسير کاهشي قرار گرفت اما در مجموع هر کاهش قيمتي با هجوم خريداران مواجه و سرکوب مي‌شود. شرايطي که سبب شده بسياري از تحليلگران بورسي نتوانند نقطه پاياني براي روند صعودي شاخص سهام حداقل براي کوتاه‌مدت بيابند. ارتش ۳ ميليوني عرضه اوليه همانطور که اشاره شد در سال جديد ميزان استقبال عموم مردم که پيش از اين شناخت مختصري از بورس و سهام داشتند، افزايش يافته است.از آنجا که عرضه‌هاي اوليه از جذابيت بالايي براي بورس اولي‌ها برخوردار است، نگاهي به ميزان مشارکت در اين رخدادهاي بورسي شرايط موجود را به روشني توضيح مي‌دهد. بازار سهام در ارديبهشت ماه ميزبان دو عرضه اوليه (در فرابورس) بود. در ابتدا «غگيلا» و در آخرين روز معاملاتي اين ماه «پيزد» به جمع فرابورسي‌ها پيوستند. در اولين عرضه اوليه اين ماه رکورد مشارکت‌کنندگان به 2 ميليون و 357 هزار نفر ارتقا پيدا کرد و در ادامه «پيزد» توانست اين رتبه را به 2 ميليون و 900 هزار نفر ارتقا دهد. در عين حال با صدور دستور آزادسازي سهام عدالت و البته عرضه باقي‌مانده سهام دولت در سه بانک و دو بيمه در قالب صندوق‌هاي ETF انتظار مي‌رود روند صدور کد معاملاتي براي حداقل 50 ميليون نفر مشمول ادامه پيدا کند. اين در حالي است که سمات به‌عنوان متولي صدور کد در بازار سرمايه اعلام کرده تاکنون مراحل صدور کد براي ۳۵ ميليون نفر از ۵۰ميليون نفر مشمول سهام عدالت را انجام داده است. از اين رو انتظار مي‌رود روز‌به‌روز شاهد ورود نقدينگي بيشتري به گردونه معاملات سهام باشيم. اين فرصت طلايي اما توجه بيشتر مقام سياست‌گذار براي توسعه عرضي بازار و گسترش ابزارهاي مالي را مي‌طلبد. تهديد نقدشوندگي با بازار چند پرده يکي از اتفاقات نادر بازار سهام در سال جاري چند شيفته شدن بازار و تداوم معاملات تا بعد از ساعت رسمي بازار بود. سياستي که به دليل ضعف هسته مرکزي معاملات اتخاذ شد. اين ضعف سال‌هاست معامله‌گران بازار سهام را کلافه کرده است. طي يک‌سال اخير با افزايش حجم ورود نقدينگي به بازار و افزايش محسوس ارزش معاملات خرد سهام، اين معضل جدي‌تر شده و ديگر انجام معامله در ساعات معمول معاملات به امري غيرممکن بدل شده است. اين مهم در سايه انفعال مقام سياست‌گذار براي حل مشکل اصلي، معاملات را چند شقه کرد. در ساعت اصلي معاملات يعني 9 صبح تا 12:30 ظهر سهامي که مشکل خاصي ندارند و روند معمول خود را طي مي‌کنند معامله مي‌شوند. در فاز دوم نوبت به سهام تازه‌وارد بازار مي‌رسد که مبادا به سبب افزايش هيجان معامله‌گران سامانه را درگير خود کند. از اين رو دادوستد سهم‌هاي عرضه‌ اوليه به بعد از ساعت رسمي بازار سهام يعني 12:30 دقيقه موکول شده و عموما تا ساعت 13:30 ادامه پيدا مي‌کند. فاز سوم و بعضا چهارم به مثابه وقت اضافه به سهامي اختصاص پيدا مي‌کند که از نظر ناظر بازار شرايط نرمالي ندارد. به‌عنوان نمونه در ماه جاري دو غول خودرويي که پس از توقف دو ماه به بازار بازگشتند، در شيفت سوم و چهارم بازار دادوستد شدند. از اين رو معاملات چند ‌پرده‌اي و ناهمزماني معاملات کل بازار عملا بازار را چند شقه کرده است. اين اختلاف زماني انجام معاملات اما نقدشوندگي که مهم‌ترين مزيت بورس به‌شمار مي‌رود را کاهش داده است. بورس همچنان در صدر بازار سهام در دومين ماه از سال جديد نيز گوي سبقت را از رقباي خود ربود و در صدر بازارهاي سرمايه‌گذاري نشست. درحال‌حاضر بازارهاي ارز، سکه، مسکن، بازار پول و بازار بدهي به‌عنوان بازارهاي موازي سهام شناخته مي‌شوند. در سال ۹۷ اين دلار و سکه بودند که مامني براي نقدينگي‌هاي سرگردان بودند. در اين سال در برابر رشد ۸۳ درصدي بازار سهام، سکه و دلار به ترتيب بازدهي بالغ بر ۱۸۵ و ۱۶۷ درصد را در اختيار داشتند. در سال ۹۸ اما با تدبير سياست‌گذار و عقب‌نشيني از سياست‌هاي نادرست گذشته، از تلاطمات بازار ارز کاسته شد و با عدم جذابيت بازار پول و مسکن، بازار سهام با قدرت گوي سبقت را از ديگر رقبا ربود. از ابتداي سال‌جاري تاکنون نيز درحالي قيمت سکه با رشد 25درصدي همراه شده و دلار حدود 4/ 11 درصد افزايش نرخ را تجربه کرده است که شاخص اصلي بازار سهام با رشد بيش از 92 درصدي همراه شده تا بدون رقيب به يکه‌تازي خود ادامه دهد. هرچند در روزهاي پاياني سال شاهد افزايش قيمت‌ها در بازارهاي موازي بوديم و دلار به کانال17هزار تومان رسيد و سکه از 7ميليون تومان عبور کرد. در بازار آزاد خودرو نيز پرايد به‌عنوان شاخصي از قيمت تا 90 ميليون تومان دادوستد شد. اين شرايط و تحولات پس از آن در وزارت صمت، آرامش بورس‌بازان را نيز بر هم زد و موجي از فشار فروش را در کل بازار ايجاد کرد، شرايطي که سبب عقب‌نشيني حدود 6 درصدي شاخص کل از اوج خود در 7روز پاياني ارديبهشت 99 شد. با اين حال، سير ورود آحاد مردم به بورس و افزايش مستمر تقاضا که رکورد جديدي را طي ماه گذشته براي ارزش معاملات در پي داشت، سبب شده تا بسياري اصلاح قيمت‌ها را لازم اما موقتي بدانند. آيا بورس حباب دارد؟ اين سوالي است که طي ماه‌هاي اخير نه‌تنها ذهن تحليلگران بنيادي را به خود مشغول کرده است، بلکه بورس‌بازان نيز هر روز اين سوال را از خود مي‌پرسند؛ اما جوابي براي اين سوال نمي‌يابند. در 40 روز سپري شده از سال جاري نه تنها نماگر اصلي سهام با افزايش بيش از 92 درصدي همراه شده بلکه قيمت سهام بنگاه‌هاي بزرگ بورسي با افزايش قيمت آن هم به مراتب بالاتر از شاخص کل همراه شده‌اند. اما آيا مي‌توان اين رشدهاي قيمتي را دليلي بر وجود حباب در بازار سهام دانست؟ در محافل بورسي استدلال‌هاي موافق و مخالف زيادي در توجيه رشدهاي کنوني شاخص سهام مطرح مي‌شود. در اين ميان طرفداران حباب قيمت سهام، با استناد به متغيرهايي همچون سودآوري و نسبت قيمت بر درآمد (P/ E) و عدم همخواني اين متغيرها با همين نسبت در بازار پول و همزمان با آن شرايط نامناسب پيراموني چون افزوده شدن فشار تحريم‌ها، اوضاع نامناسب بازار جهاني با پاندمي ويروس کرونا، بر وجود حباب در اين بازار تاکيد مي‌کنند و ظرفيت‌هاي بنيادي براي سهام قائل نيستند. در مقابل اما موافقان رونق بورس تحليل خود را بر عوامل ديگري سوار مي‌کنند. اين گروه، محدوديت‌هاي معاملاتي در بازارهاي موازي (به خصوص در بازار ارز) و حضور همه‌جانبه دولت شايد براي کسري بودجه در تالار بورس و افزايش استقبال عمومي از بازار سرمايه را به‌عنوان عوامل پيش‌برنده سهام عنوان مي‌کنند. در عين حال اين گروه کاهش نرخ بهره در بازار پول در تورم بالاي فعلي را از ديگر عوامل توجيه‌کننده تداوم رشد قيمت سهام برمي‌شمرند.

به پيج اينستاگرامي «آخرين خبر» بپيونديد

instagram.com/akharinkhabar